تفسیر آیه وما ينطق عن الهوی/آیت الله جوادی:اگر چيزي وحي نبود هوي است و هوي به باطل منتهي خواهد شد

 

شاخصه های برتری رسول اکرم بر پیامبران(2)؛آیت الله جوادی آملی

 

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی دربخشی از کتاب «سیره رسول اکرم (ص) در قرآن» به بیان ویژگی ها و عظمت پیامبر گرامی اسلام و شاخصه های برتری رسول اکرم بر پیامبران پرداخته اند که در این مجال به یکی از دیگر از آن خصیصه ها اشاره می شود که پیامبر گرامی اسلام، جز وحی نمی گوید.

معظم له با بيان اينكه پیامبر گرامی اسلام، جز وحی نمی گوید، مرقوم داشتند: خصيصه ديگري كه خداي سبحان، براي معرفي پيامبرش ذكر مي كند اين است كه مي فرمايد: او حاملي است كه كلام و سكوتش مظهر كلام و سكوت خداست، هر چه مي گويد وحي است، و هر آنچه با وحي دريافت نموده به مردم ابلاغ مي كند، نه از وحي مي كاهد و نه غير از وحي چيزي مي گويد: ﴿وما ينطق عن الهوي ٭ إن هو إلّا وحي يوحي﴾[1] آنچه را كه به عنوان سنت و سيرت و گفتار ديني از او مي شنويد، وحي است.

ايشان ادامه دادند: از اين جمله معلوم مي شود در قانونگذاري و مسائل مربوط به سعادت مردم، اگر چيزي وحي نبود هوي است و هوي به باطل منتهي خواهد شد. از تقابل بين وحي و هوي معلوم مي شود كه سخن، يا حقّ است و يا باطل؛ اگر حقّ شد برابر با وحي است و گرنه هوي و هوس. و چون گفته هاي نبي اكرم صلي الله عليه و آله و سلم حقّ است پس آنچه را كه در مسائل ارشادي و جهان بيني و هدايت بيان مي دارد وحي است، بحث در باره جزئيّات دنيايي نيست، و اين جمله، ناظر به مدعاي اوّل، يعني وحي بودن همه گفته هاي ديني آن حضرت است.

 

آیت الله العظمی جوادی آملی درباره اینکه پیامبر اسلام هر چه به عنوان وحي دريافت كرده به مردم ابلاغ نموده و چيزي را كتمان نكرده، فرمودند: در قرآن کریم آمده است: ﴿و ما هو علي الغيب بضنين﴾[2] يعني پيامبر، وحي و غيب را، كه عاليترين كمالات انساني است، به شما مي رساند و در ابلاغ آن هرگز ضنّت و بخل روا نمي دارد. علومي را كه فراگرفته به شما مي آموزد، او معلم شماست كه اگر توان يادگيري داشته باشيد به درجات برتري نايل خواهيد شد، پس پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله و سلم هر چه را يافت به شما گفت و هر چه به شما گفت وحي بود، او هم در اثبات، معصوم است و هم در سلب، منتها افراد بايد در پرتو ارتقاي فكري، آنها را دريافت كرده بفهمند، اين دو اصل نيز از يكديگر جداست، يكي ناظر به امين بودن اوست كه هرگز رسالت را ناقص نكرده، هرچه به او گفتيم ابلاغ مي كند. و اصل ديگر ناظر به آن است كه هر چه مي گويد گفتار ماست، از خود چيزي بر وحي نمي افزايد.

ايشان در بخش دیگری از مطالب خود با بیان اینکه پیامبر اسلام در سنت و سیره مصونیت دارند، مرقوم داشتند: نزاهت در اثبات و سلب مخصوص گفتار ظاهري آن حضرت نيست و كريمه ﴿وما ينطق عن الهوي﴾[3] اختصاصي به لفظ و لسان ندارد بلكه مصونيت منطق، رفتار، سنت و سيره او را نيز مي رساند.

فرضاً از اين آيه نتوان اين معناي وسيع و فراگير را استنباط كرد، از آيه سوره انعام و ساير آياتي كه مي گويد: پيغمبر جز از وحي تبعيّت نمي كند، مي توان به خوبي استظهار كرد: ﴿إن أتّبع إلّا ما يوحي إلي﴾[4] سيره رسول خدا چه در گفتار و رفتار وچه در املا، كه كتاب تسبيبي است هيچ گاه بدون اذن وحي نيست و در ابلاغ وحي نيزهرگز ضنّت نمي ورزد. اگر مي بينيم بعضي از دانشمندان معلوماتشان را كتمان مي كنند براي آن است كه از بند آز و طمع رهايي نيافته اند. بعضي، هنر يا صنعت را احتكار كرده راضي نمي شوند آن را به ديگران تعليم دهند، اين گروه در مسائل علمي ضنّت مي ورزند، مانند ثروتمندي كه گرفتار بخل شده از بخشش و انفاق مال به ديگران دريغ مي ورزد.

 

منبع: سيره رسول اكرم(ص) در قرآن، ص 32

[1]  ـ سوره نجم، آيات 4 ـ 3.
[2]  ـ سوره تكوير، آيه 24.
[3]  ـ سوره نجم، آيه 3.
[4]  ـ سوره انعام، آيه 50.
32

[1]  ـ سوره نجم، آيات 4 ـ 3.
[2]  ـ سوره تكوير، آيه 24.
[3]  ـ سوره نجم، آيه 3.
[4]  ـ سوره انعام، آيه 50.