ترک اولی چیست
در حدیث جالبى که مرحوم طبرسى در کتاب احتجاج، از امیرمومنان على(علیه السلام) آورده، نقل شده است، در قسمتى از این حدیث طولانی آمده است که: مرد زندیق (نامسلمان) عرض کرد: من مى بینم خداوند لغزش هاى پیامبران خود را آشکارا بیان کرده، مانند: «وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى»، این چه حکمتى دارد؟
ترک اولی چیست
علت ذکر ترک اولای پیامبران در قرآن
پرسش : چرا خداوند ترک اولای برخی از پیامبران را در قرآنبیان کرده؟
در حدیثی از امیرمؤمنان على(ع) آمده که ذکر ترک اولای پیامبران به دلیل این است که مردم معتقد به الوهیت آن ها نشوند.
پاسخ :
پاسخ این سوال در حدیث جالبى که مرحوم طبرسى در کتاب احتجاج، از امیرمومنان على(علیه السلام) آورده، نقل شده است، در قسمتى از این حدیث طولانی آمده است که: مرد زندیق (نامسلمان) عرض کرد: من مى بینم خداوند لغزش هاى پیامبران خود را آشکارا بیان کرده، مانند: «وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى»، این چه حکمتى دارد؟
شاید این مطالب را هم بپسندید:
امام (علیه السلام) فرمود: ذکر لغزش هاى انبیاء و آنچه را خداوند در کتابش تبیین کرده، از روشن ترین دلایل حکمتخداوند متعال و قدرت ظاهر او است، زیرا مى دانست معجزات و دلایل انبیاء چنان در دل امّت ها بزرگ مى آید که بعضى معتقد به الوهیت و خدایى انبیاء مى شوند، همان گونه که نصاراى درباره عیسى بن مریم(علیه السلام) گفتند؛ لذا خداوند این لغزش ها را مى شمارد تا همه بدانند آنها کمالات و صفات الهى را دارا نبودند و کسى فکر الوهیت آنها را در سر نپروراند.(1).(2)
پی نوشت:(1).«تفسير نورالثقلين»، جلد 3، صفحه 404، حديث 163.
(2). گرد آوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 ه. ش ،ج7 ،ص 108.
برخى تصوّر مى کنند که «ترک اولى» به معناى «انجام کار خلاف» است. در حالى که چنین نیست، بلکه حتّى ممکن است آن کار مستحب باشد، امّا از شخص امام و پیامبر مستحب بالاتر انتظار مى رود. مثلا نماز خواندن در مسجدى که صد نفر در نماز جماعت آن شرکت مى کنند مستحب است; امّا شرکت در مسجدى که 1000 نفر نماز گزار دارد استحباب بیشترى دارد. حال اگر شخص معصومى به جاى شرکت در مسجد دوم به مسجد اوّل برود مرتکب کار خطا و اشتباهى نشده، بلکه «سزاوارتر» را رها کرده و «سزاوار» را انجام داده، و این را ترک اولى مى گویند.
مثال دیگر: اگر حادثه اى دردناک مانند زلزله در منطقه اى رخ دهد و مردم آن منطقه شدیداً نیاز به کمک مالى داشته باشند، چنانچه کارگر کم در آمد روز مزدى، حقوق یک روزش، مثلا 20000 تومان، را به عنوان کمک به زلزله زدگان بپردازد همه مردم او را تمجید مى کنند، امّا اگر شخص سرمایه دارى، که در آمد میلیونى دارد، به همین مقدار کمک کند مورد تقبیح و سرزنش دیگران قرار مى گیرد، با این که کار حرام یا حتّى مکروهى نکرده است، ولى شایسته تر این بود که کمکش متناسب با مقدار در آمدش باشد. و به تعبیر دیگر «حسنات الابرار سیئات المقربین»(1) یعنى گاه کارى که من و شما انجام مى دهیم حسنه محسوب مى شود، ولى همان کار اگر توسّط امامان یا پیامبران انجام شود، که مقرّب درگاه الهى اند، سیئه محسوب مى گردد. از آنچه که گفته شد معناى ترک اولى روشن شد. به هر حال حضرت نوح(علیه السلام) به خاطر ترک اولى توبه کرد و خداوند توبه اش را پذیرفت.
پیاده شوید.
در ادامه داستان حضرت نوح(علیه السلام) به آیه 48 سوره هود مى رسیم، که خداوند به آن حضرت و دیگر مؤمنان کشتى نجات، دستور مى دهد پیاده شوند. توجّه بفرمایید:
«قِیلَ یَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلام مِّنَّا وَ بَرَکَات عَلَیْکَ وَ عَلىَ أُمَم مِّمَّن مَّعَکَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ یَمَسُّهُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِیمٌ; (به نوح) گفته شد: «اى نوح! با سلامت و برکاتى از ناحیه ما بر تو و بر تمام امتّهایى که با تواند، فرود آى! و امتّهایى نیز هستند که ما آنها را از نعمتها بهره مند خواهیم ساخت، سپس (به سبب کفران نعمت) عذاب دردناکى از سوى ما به آنها مى رسد».
اوّلا کلمه «قیل» به صیغه مجهول، به جاى «قال» به صیغه معلوم، شاید به خاطر ترک اولاى حضرت نوح(علیه السلام) بوده است. یعنى، هر چند خداوند از آن در گذشت، ولى اثر آن این بود که خداوند مستقیم سلام و برکات بر نوح نفرستد، بلکه این کار توسّط ملائکه صورت پذیرد.
ثانیاً: هنگامى که کشتى نجات پهلو گرفت و قرار شد نوح و همراهان پیاده شوند و پس از شش ماه(2) ماندن بر روى آب، به زندگى عادى خود ادامه دهند، شاید با خود گفته باشند: «همه جا را سیلاب گرفته و تمام خانه و زندگى ما از بین رفته و زمین همچون باتلاق خطرناکى است که انسان را در خود غرق مى کند و موّاد غذایى هم وجود ندارد و بیم بیمارى هم مى رود. ما چگونه پیاده شویم و به زندگى عادى خود ادامه دهیم؟ کفّار و مشرکان بر اثر طوفان نابود شدند و ما هم بر اثر نداشتن سر پناه و موّاد غذایى و شیوع بیمارى خواهیم مرد!»(3)
خداوند متعال در این آیه شریفه به آنها دلدارى مى دهد تا آرامش پیدا کنند. خدایى که قادر است آن طوفان عظیم را ایجاد کند و شما را شش ماه بر روى آب زنده نگهدارد، قادر بر حفظ و نگهدارى شما بر روى زمین و تأمین نیازها و بر طرف کردن بیماریها و سایر موانع نیز خواهد بود. البتّه بهره مند کردن از نعمتها تا زمانى است که مردم کفران نعمت نکنند، که در صورت کفران، نعمت از آنها سلب گشته و دچار عذاب سختى خواهند شد.
(1). بحار الانوار، ج25، ص205.
(2). البته در مورد مدّت ماندن کشتى نجات بر روى آب، در میان دانشمندان اسلامى اختلاف نظر وجود دارد. شرح این مطلب را در بحار الانوار، ج11، ص334 مطالعه فرمایید
(3). تفسیر نمونه، ج9،ص151.
با سلام چگونه ما قبول کنیم که آدم ترک اولی داشته در حالی که عمل او منجر به جنایتها در زمین شد یعنی ترک اولی این همه پیامد دارد ؟ اگر روایات مستندی نباشد قبولش مشکل است شخص با یک ترک اولی ظالم محسوب میشود ؟ نظر من این است که در قبال لطفی که خدا در حق آدم و حوا داشت شایسته نبود آدم به وسوسه شیطان مبتلا شود عجب از این که مبتلا شدن به وسوسه شیطان ترک اولی باشد
سلام علیکم
حضرت آدم در بهشت برزخی بودند و ترک اولی ایشان ربطی به جنایات در زمین ندارد!. چه قائل به ترک اولی بشویم و چه نشویم. تمام انسانها آزاد هستند و در انتخاب راه خیر و شر مختار هستند و باید خودشان پاسخ بدهند ربطی به حضرت آدم و دیگران ندارد. در زبان عوام مردم هست که فکر می کنند اگر آدم از بهشت خارج نمی شد الان آنها نیز در بهشت بودند، این نگاه از اساس اشتباه است. از لفظ(إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً، بقره/۳۰) روشن می شود که حضرت آدم مامور بودند که به زمین بیایند و خلیفه خدا باشند ربطی به ترک اولی ندارد. اگر هم آن جریانات پیش نمی آمد جناب آدم و فرزندان او باید در زمین زندگی می کردند و این مسیر تکامل در زمین طی شود.
وفقکم الله لکل الخیر