اعمال مخصوص شب ها و روزهای ماه شعبان

اعمال مخصوص شب ها و روزهای ماه شعبان

شب اوّل ماه: براى شب اوّل ماه در کتاب «اقبال» نمازهاى زیادى ذکر شده است که از جمله آن، دوازده رکعت نماز است (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعتى یک مرتبه «حمد» و پانزده مرتبه «توحید» خوانده مى شود و از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) پاداش فراوانى براى این نماز ذکر شده است.(1)

روز اوّل ماه: روزه این روز فضیلت فراوانى دارد و از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که هر کس روز اوّل ماه شعبان را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب مى شود(1) و «سیّد بن طاووس» در کتاب «اقبال» از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل کرده است که هر کس سه روزِ اوّل ماه شعبان را روزه بگیرد و شبهایش را قیام کند و دو رکعت نماز بگزارد که در هر رکعتى یک مرتبه «حمد» و یازده مرتبه «قُل هُوَ اللّهُ اَحد» را بخواند، خداوند شرّ اهل آسمان و زمین و شرّ ابلیس و هر سلطه ستمگرى را از او برطرف سازد و خداوند گناهان فراوانى را از او مى آمرزد.(2)

روزم سوم ماه: این روز بنا بر نقل شیخ طوسى در «مصباح»، روز ولادت با سعادت حسین بن على(علیهما السلام) است. از «قاسم بن علاء همدانى» وکیل امام حسن عسکرى(علیه السلام) نامه اى رسید که در آن آمده بود: مولاى ما امام حسین(علیه السلام) در روز پنجشنبه، سوم شعبان متولّد شد; لذا آن روز را روزه بگیر و این دعا را بخوان:

اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فى هذَا الْیَوْمِ، اَلْمَوْعُودِ بِشَهادَتِهِ قَبْلَ اْستِهْلالِهِ وَوِلادَتِهِ،
خدایا از تو خواهم به حق مولود در این روز آن مولودى که به او وعده شهادت داده شده بود پیش از این که بانگش در این دنیا بلند شود و به دنیا آید
بَکَتْهُ السَّمآءُ وَمَنْ فیها، وَالاَْرْضُ وَمَنْ عَلَیْها، وَلَمّا یَطَأْ لابَتَیْها، قَتیلِ الْعَبْرَةِ، وَسَیِّدِ الاُْسْرَةِ،
آسمانها و هر که در آنها است و زمین و هرکه بَر آن است برایش گریستند پیش از آن که قدم در این جهان گذارد کشته اشک و آه و آقاى طایفه بشر
اَلْمَمْدُودِ بِالنُّصْرَةِ یَوْمَ الْکَرَّةِ، اَلْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ اَنَّ الاَْئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ، وَالشِّفآءَ فى تُرْبَتِهِ،
آن کس که در روز رجعت به یارى مدد شده و آن که پاداش کشته شدنش این بود که امامان از نسل اویند و درمان در تربت او است
والْفَوْزَ مَعَهُ فى اَوْبَتِهِ، والاَْوصِیآءَ مِنْ عِتْرَتِهِ، بَعْدَ قآئِمِهِمْ وَغَیْبَتِهِ،
و پیروزى در زمان رجعت با او و اوصیا از عترت اوست پس از حضرت قائم و پس از دوران غیبتش
حَتّى یُدْرِکُوا الاَْوْتارَ، وَیَثْأَرُوا الثّارَ، وَیُرْضُوا الْجَبّارَ، وَیَکُونُوا خَیْرَ اَنْصار، صَلَّى اللهُ عَلَیْهِمْ، مَعَ اخْتِلافِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ،
تا این که انتقام گیرند و خونها را باز گیرند و خداى جبار را خشنود سازند و بهترین یاران دین خدا باشند درود خدا بر ایشان در هر زمان که رفت و آمد دارد شب و روز
اَللّـهُمَّ فَبِحَقِّهِمْ اِلَیْکَ اَتَوَسَّلُ، وَاَسْئَلُ سُؤالَ مُقْتَرِف مُعْتَرِف،
خدایا پس به حق ایشان به سوى تو دست نیاز دراز کنم و از تو خواهم خواستن شخص گنه کار اعتراف کننده
مُسیئ اِلى نَفْسِهِ مِمّا فَرَّطَ فى یَوْمِهِ وَاَمْسِهِ، یَسْئَلُکَ الْعِصْمَةَ اِلى مَحَلِّ رَمْسِهِ،
بدکردار به نفس خویش از کوتاهیهایى که در امروز و دیروزش کرده و اکنون از تو پناه خواهد تا هنگام رفتن در گور
اَللّـهُمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَعِتْرَتِهِ، وَاحْشُرْنا فى زُمْرَتِهِ، وَبَوِّئْنا مَعَهُ دارَ الْکَرامَةِ، وَمَحَلَّ الاِْقامَةِ،
خدایا پس درود فرست بر محمّد و عترتش و ما را در زمره او محشور گردان و جاى ده ما را با او در خانه کرامت (بهشت) و جایگاه ماندن همیشگى
اَللّـهُمَّ وَکَما اَکْرَمْتَنا بِمَعْرِفَتِهِ فَاَکْرِمْنا بِزُلْفَتِهِ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُ وَسابِقَتَهُ،
خدایا چنانچه ما را به شناختنش گرامى داشتى هم چنان ما را به نزدیک شدن با او گرامى دار و رفاقت و سابقه داشتن با او را روزى ما گردان
اَللّـهُمَّ وَهَبْ لَنا فى هذَا الْیَوْمِ خَیْرَ مَوْهِبَة، وَاَنْجِحْ لَنا فیهِ کُلَّ طَلِبَة، کَما وَهَبْتَ الْحُسَیْنَ لِمُحَمَّد جَدِّهِ،
خدایا و ببخش به ما در این روز بهترین بخششها را و برآور براى ما در این روز هر خواهشى را چنانچه حسین را به محمّد جدش بخشیدى
وَعاذَ فُطْرُسُ بِمَهْدِهِ، فَنَحْنُ عائِذُونَ بِقَبْرِهِ مِنْ بَعْدِهِ، نَشْهَدُ تُرْبَتَهُ، وَننْتَظِرُ اَوْبَتَهُ، آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ.(1)
و فطرس به گهواره حسین پناه برد و ما پناهنده به قبر او هستیم پس از شهادت او بالاى تربتش آمده و چشم به راه رجعت او هستیم اجابت کن اى پروردگار جهانیان.
وَاجْعَلْنا مِمَّنْ یُسَلِّمُ لاَِمْرِهِ، وَیُکْثِرُ الصَّلاةَ عَلَیْهِ عِنْدَ ذِکْرِهِ، وَعَلى جَمیعِ اَوْصِیآئِهِ وَاَهْلِ اَصْفِیآئِهِ،
و بگردان ما را از کسانى که تسلیم دستور اویند و هنگام بردن نامش بسیار بر او درود فرستند و بر همه اوصیا و خاندان برگزیده اش
اَلْمَمْدُودینَ مِنْکَ بِالْعَدَدِ الاِْثْنَىْ عَشَرَ، اَلنُّجُومِ الزُّهَرِ، وَالْحُجَجِ عَلى جَمیعِ الْبَشَرِ،
که یارى شده اند از جانب تو به عدد دوازده، آن ستارگان درخشان و حجتهاى تو بر تمامى افراد بشر
پس از آن، این دعا را که به دعاى امام حسین(علیه السلام) معروف است مى خوانى. این دعا آخرین دعایى است که آن حضرت در روز عاشورا (همان روزى که دشمنانش زیاد بودند) خواند:

اَللّـهُمَّ اَنْتَ مُتَعالِى الْمَکانِ، عَظیمُ الْجَبَرُوتِ، شَدیدُ الْمِحالِ، غَنِىٌّ عَنِ الْخَلایِقِ،
خدایا تویى والامکان و بزرگ جبروت و سخت نیرو و بى نیاز از خلایق
عَریضُ الْکِبْرِیآءِ، قادِرٌ عَلى ما تَشآءُ، قَریبُ الرَّحْمَةِ، صادِقُ الْوَعْدِ، سابِغُ النِّعْمَةِ،
داراى بزرگى پهناور، تواناى بر هر چه خواهى، نزدیک مهر، راست وعده، فراوان نعمت،
حَسَنُ الْبَلاءِ، قَریبٌ إذا دُعیتَ، مُحیطٌ بِما خَلَقْتَ، قابِلُ التَّوْبَةِ لِمَنْ تابَ اِلَیْکَ،
نیکو آزمایش، نزدیک هرگاه خوانده شوى محیط به هر چه آفریده اى توبه پذیر براى آن کس که به سویت توبه کند
قادِرٌ عَلى ما اَرَدْتَ، وَمُدْرِکٌ ما طَلَبْتَ، وَشَکُورٌ اِذا شُکِرْتَ، وَذَکُورٌ اِذا ذُکِرْتَ،
توانا بر هر چه اراده کنى و بدست آرنده آنچه بجویى و سپاس پذیر هرگاه سپاس شوى و یاد کنى هنگامى که یادت کنند
اَدْعُوکَ مُحْتاجاً، وَ اَرْغَبُ اِلَیْکَ فَقیراً، وَاَفْزَعُ اِلَیْکَ خآئِفاً،
مى خوانمت نیازمندانه و توجه کنم بسویت فقیرانه و پناه آرم بسویت خائفانه
وَ اَبْکى اِلَیْکَ مَکْرُوباً، وَاَسْتَعینُ بِکَ ضَعیفاً، وَاَتوَکَّلُ عَلَیْکَ کافِیاً… .
و گریه کنم به درگاهت از روى غمزدگى و ملولانه کمک جویم بوسیله تو ناتوانانه و توکل کنم بر تو کفایت خواهانه.
در ذیل این دعا قسمتى دیده مى شود که جنبه خصوصى دارد، زیرا امام(علیه السلام) عرض مى کند: «خدایا بین ما، و قوم ما به حق داورى کن! آنها به ما نیرنگ زدند (ما را دعوت کردند و اعلام وفادارى نمودند ولى) دست از یارى ما برداشتند و راه مکر و فریب را پیش گرفتند، آماده کشتن ما شدند در حالى که ما عترت پیامبر تو و فرزندان حبیبت محمد بن عبدالله(صلى الله علیه وآله) هستیم همان کسى که او را به نبوّت برگزیدى و امین وحى ساختى» سپس عرضه داشت:

فَاجْعَلْ لَنا مِنْ اَمْرِنا فَرَجاً وَمَخْرَجاً، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(2)
پس درکار ما گشایش و فرجى عطا فرما به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
ابن عیّاش گفت: از حسین بن علىّ بزوفرى شنیدم که مى گفت حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را در این روز مى خواند و فرمود که این دُعا از دعاهاى روز سوم شعبان است و آن روز ولادت حسین(علیه السلام) است.

شب سیزدهم: شب سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم، «لیالى بیض» یعنى شبهاى روشن، نامیده مى شود. براى این شب ها اعمالى است که در اعمال ماه رجب (صفحه 643) بیان شد.

شب نیمه شعبان: این شب، شب بسیار مبارکى است; از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که از امام محمّد باقر(علیه السلام) از فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد، فرمود: آن شب، بعد از شب قدر بافضیلت ترین شب هاى سال است. در این شب، خداوند به بندگانش فضل خود را عطا مى فرماید و به کرم خویش، آنان را مى آمرزد;در این شب، براى تقرّب به خداوند سعى و کوشش نمایید! زیرا این شب، شبى است که خداوند به ذات مقدّس خود قسم یاد کرده است که نیازمندى را دست خالى برنگرداند، مادامى که معصیت و گناهى را نخواهد و شبى است که خداى متعال آن را براى ما اهل البیت(علیهم السلام) قرار داد، آن گونه که شب قدر را براى پیامبر ما قرار داد. پس در دعا و ثناى الهى در این شب کوشش کنید.(1)
از جمله برکات این شب این است که ولادت باسعادت منجى عالم بشریّت، مهدى موعود، امام زمان ـ عجّل اللّه تعالى فرجه الشّریف ـ در سحر این شب در سال 255، در «سرّ من رأى»، واقع شد، و بر شرافت این شب افزود.
براى این شب چند عمل است:

اوّل: غسل است که طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) سبب تخفیف گناهان است.(2)
دوم: احیاى این شب است، به نماز و دعا و استغفار. در روایتى که حضرت امیر مؤمنان(علیه السلام) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند آمده است: «هنگامى که شب نیمه شعبان فرا مى رسد آن را به عبادت به سر برید و روزش را روزه بدارید، زیرا از اوّل تا آخر این شب، از جانب خداوند ندا مى آید: آیا استغفار کننده اى هست که از گناهان خویش آمرزش طلبد، تا گناهان او را بیامرزم؟ آیا کسى هست که طلب روزى کند و من روزى او را وسعت بخشم؟».(3)
همچنین در روایتى آمده است که جبرئیل به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گفت: هر کس این شب را به تسبیح و تکبیر و دعا و نماز و استغفار و… احیا بدارد، خداوند گناهانش را مى آمرزد، و جایگاه و منزل او بهشت خواهد بود…
اى محمّد! این شب را احیا بدار، و به امّتت فرمان ده آن را احیا دارند.
جبرئیل پس از بیان فضایل دیگرى براى این شب، در پایان گفت: محروم واقعى کسى است که از خیر و برکت این شب محروم باشد!(4)
از امام زین العابدین(علیه السلام) نیز احیاى این شب نقل شده است.(5)
همچنین در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که هر کس این شب را احیا بدارد، در آن روز که قلبها مى میرد، قلبش نخواهد مرد.(6)
سوم: زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب از افضل اعمال است، و باعث آمرزش گناهان است.(7) در فضیلت زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب روایات متعدّدى نقل شده است از جمله:
1ـ ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است: هر کس دوست دارد یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصافحه کند، در نیمه شعبان، قبر حسین(علیه السلام) را زیارت کند; زیرا ارواح پیامبران در این شب به اذن خداوند به زیارت آن حضرت مى روند!(8)
2ـ در روایت دیگرى امام صادق(علیه السلام) فرمود: وقتى که نیمه شعبان مى شود از افق اعلى (از جانب خداوند) به زائر امام حسین(علیه السلام) ندا مى دهند که، اکنون با گناهان آمرزیده برگرد، پاداش تو به عهده پروردگارت و پیامبر خداست!(9)
حدّاقلّ زیارت آن حضرت آن است که انسان آن شب، بر روى بام خانه و یا فضاى باز دیگرى برود و به سمت راست و چپ آسمان نگاه کند، آنگاه به بالاى سر نظر افکند و با انگشت به سمت راستِ قبله اشاره کند و بگوید: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أبا عَبْدِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ.(10)
براى شب نیمه شعبان زیارت مخصوصه اى نیز مى باشد که در بخش زیارات گذشت. (صفحه 412)
چهارم: خواندن این دعاست که جناب «سیّد بن طاووس» و «شیخ طوسى» آن را نقل کرده اند و به منزله زیارت امام زمان(علیه السلام) است:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا هذِهِ وَمَوْلُودِها وَحُجَّتِکَ، وَمَوْعُودِهَا الَّتى قَرَنْتَ اِلى فَضْلِها فَضْلاً،
خدایا به حق این شبى که ما در آنیم و به حق آن کس که در آن به دنیا آمدهو حجتت و موعود آن که همراه کردى به فضیلت این شب فضیلت دیگرى
فَتَمَّتْ کَلِمَتُکَ صِدْقاً وَعَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِکَ، وَلا مُعَقِّبَ لاِیاتِکَ،
و بدین سبب تمام شد کلمه تو براستى و عدالت تغییر دهنده اى براى کلمات تو نیست و پس زننده اى براى آیات تو نیست
نُورُکَ الْمُتَاَلِّقُ، وَضِیآؤُکَ الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فى طَخْیآءِ الدَّیْجُورِ، اَلْغائِبُ الْمَسْتُورُ،
آن نور درخشانت و آن روشنى فروزانت و آن نشانه نورانى در شب تاریک ظلمانى آن پنهان غایب از انظار
جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَکَرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکَةُ شُهَّدُهُ، وَاللهُ ناصِرُهُ وَمُؤَیِّدُهُ اِذا آنَ میعادُهُ، وَالْمَلائِکَةُ اَمْدادُهُ،
که ولادتش بزرگ و کریم الاصل بود و فرشتگان گواهان اویند و خدا یاور و کمک کار اوست در آن هنگام که وعده اش برسد و فرشتگان مددکارش باشند
سَیْفُ اللهِ الَّذى لا یَنْبُو، وَنُورُهُ الَّذى لا یَخْبُو، وَذُوالْحِلْمِ الَّذى لا یَصْبُوا،
آن شمشیر برنده خدا که کُند نشود و نور او که خاموش نگردد و بردبارى که کار بى رویه انجام ندهد
مَدارُ الدَّهْرِ، وَنَوامیسُ الْعَصْرِ، وَوُلاةُ الاَْمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ ما یَتَنَزَّلُ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ،
چرخ روزگار بخاطر او گردش کند و او و پدران معصومش نوامیس هر عصر و والیان امر خدایند در شب قدر آنچه نازل شود بر ایشان نازل گردد
وَاَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیِهِ، وَوُلاةُ اَمْرِهِ وَنَهْیِهِ،
و آنهایند صاحبان حشر و نشر و مفسران وحى خدا و سرپرستان امر و نهى او
اَللّـهُمَّ فَصَلِّ عَلى خاتِمِهْم وَقآئِمِهِمُ، اَلْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ، وَاَدْرِکْ بِنا أَیّامَهُ، وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ،
خدایا پس درود فرست بر خاتم ایشان و قائمشان که در پس پرده است از عوالم آنها و ما را به روزگار او و زمان ظهور و قیامش برسان
وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکْتُبْنا فى اَعْوانِهِ وَخُلَصآئِهِ،
و از جمله یارانش قرارمان ده و خونخواهى ما را به خونخواهى او مقرون گردان و نام ما را در زمره یاران و مخصوصانش ثبت فرما
وَاَحْیِنا فى دَوْلَتِهِ ناعِمینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمینَ، وَبِحَقِّهِ قآئِمینَ، وَمِنَ السُّوءِ سالِمینَ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ،
و ما را در دولتش شادکام و متنعم و به هم نشینیش بهره مند و به گرفتن حقش پا بر جا بدار و از بدیها بر کنارمان کن اى مهربانترین مهربانان
وَالْحَمْدُللهِِ رَبِّ الْعالَمینَ، وَصَلَّى اللّهُ عَلى سَیِّدِنا مُحَمَّد خاتَمِ النَّبِیّینَ وَالْمُرْسَلینَ، وَعَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ، وَعِتْرَتِهَ النّاطِقینَ،
و ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است و درودهاى او بر آقاى ما محمّد خاتم پیمبران و مرسلین و بر خاندان راستگو و عترت حقگویش باد
وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ، واحْکُمْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ یا اَحْکَـمَ الْحـاکِمیـنَ.(11)
و از رحمت خود دور ساز تمام ستمکاران را و میان ما و ایشان داورى کن اى محکمترین حکم کنندگان.
پنجم: «شیخ طوسى» از اسماعیل بن فضل هاشمى روایت کرده که گفت: حضرت صادق(علیه السلام) این دعا را به من تعلیم داد تا آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:

اَللّـهُمَّ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، اَلْعَلِىُّ الْعَظیمُ، اَلْخالِقُ الرّازِقُ، اَلْمُحْیِى الْمُمیتُ،
خدایا تویى زنده پاینده والاى بزرگ آفریننده و روزى دهنده زنده کننده و میراننده
اَلْبَدىءُ الْبَدیعُ، لَکَ الْجَلالُ وَلَکَ الْفَضْلُ، وَلَکَ الْحَمْدُ وَلَکَ الْمَنُّ،
آغاز کننده و پدید آرنده، براى توست بزرگى و فضیلت و از آن توست ستایش و نعمت
وَلَکَ الْجُودُ وَلَکَ الْکَرَمُ، وَلَکَ الاَْمْرُ وَلَکَ الْمَجْدُ وَلَکَ الْشُّکْرُ،
و از آن توست جود و بزرگوارى و از توست فرمان و شوکت و خاص تو است سپاسگزارى
وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ، یا واحِدُ یا اَحَدُ، یا صَمَدُ یا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ،
که یگانه اى و شریکى برایت نیست اى یگانه اى یکتا اى بى نیاز اى که فرزندى ندارد و فرزند کسى نباشد ونیست برایش همتایى هیچ کس
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاْغفِرْ لى وَارْحَمْنى، وَاکْفِنى ما اَهَمَّنى،
درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بیامرز مرا و به من رحم کن و کفایت کن از من آنچه فکر مرا به خود مشغول کرده
وَاقْضِ دَیْنى، وَوَسِّعْ عَلَىَّ فى رِزْقى، فَاِنَّکَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ کُلَّ اَمْر حَکیم تَفْرُقُ،
و قرضم را ادا کن و در روزیم گشایش ده زیرا که تو در این شب هر کار محکمى را از هم جدا کنى
وَمَنْ تَشآءُ مِنْ خَلْقِکَ تَرْزُقُ، فَارْزُقْنى وَاَنْتَ خَیْرُ الرّازِقینَ،
و هر یک از مخلوقات خود را بخواهى روزى دهى پس روزیم ده که تو بهترین روزى دهندگانى
فَاِنَّکَ قُلْتَ وَاَنْتَ خَیْرُ الْقآئِلینَ النّاطِقینَ: وَاسْئَلُوا اللهَ مِنْ فَضْلِهِ. فَمِنْ فَضْلِکَ اَسْئَلُ،
زیرا تو خود گفتى و تو بهترین گویندگان و ناطقان هستى که فرمودى «از خدا بخواهید از فضل او» پس من از فضل تو مى خواهم
وَ اِیّاکَ قَصَدْتُ، وَابْنَ نَبِیِّکَ اعْتَمَدْتُ، وَلَکَ رَجَوْتُ، فَارْحَمْنى یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(12)
و تو را قصد کردم و به فرزند پیمبرت اعتماد کردم و از توامیدوارم پس به من رحمت کن اى مهربانترین مهربانان.
ششم: این دعا را بخواند که حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) در این شب مى خواندند:

اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ ما یَحُولُ بَیْنَنا وَبَیْنَ مَعْصِیَتِکَ،
خدایا بهره ما کن از ترس خود بدان اندازه که حائل شود میان ما و نافرمانیت
وَمِنْ طـاعَتِکَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَکَ، وَمِنَ الْیَقینِ ما یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصیباتُ الدُّنْیا،
و از اطاعت خویش بدان مقدار که ما را به خشنودى و رضوان تو برساند و از یقین بدان حد که بوسیله آن ناگواریهاى دنیا بر ما آسان گردد
اَللّـهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَاَبْصارِنا وَقُوَّتِنا ما اَحْیَیْتَنا، وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنّا،
خدایا ما را به گوشهایمان و دیده هامان و نیرویمان تا زنده ایم بهره مند ساز و آن را وارث ما گردان
وَاجْعَلْ ثارَنا عَلى مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرنا عَلى مَنْ عادانا، وَلا تَجْعَلْ مُصیبَتَنا فى دینِنا،
و خون ما را به گردن کسى انداز که بر ما ستم کرده و یارى ده ما را بر کسى که با ما دشمنى کند و مصیبت ما را در دینمان قرار مده
وَلا تَجْعَلِ الدُّنْیا اَکْبَرَ هَمِّنا، وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا، وَلا تُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لا یَرْحَمُنا، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(13)
و دنیا را بزرگترین اندوه ما قرار مده و نیز آخرین حد دانش ما قرارش مده و مسلّط مکن بر ما کسى را که بر ما رحم نکند به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.
و این دعاى جامع و کاملى است که خواندن آن در اوقات دیگر نیز غنیمت است و از عوالى اللّئالى نقل شده که حضرت رسول(صلى الله علیه وآله)همیشه این دعا را مى خواندند.(14)
هفتم: صلوات هر روز ماه شعبان را (صفحه 670) که در وقت ظهر خوانده مى شود، بخواند.(15)
هشتم: دعاى کمیل (صفحه 98) را که حضرت على(علیه السلام) در این شب آن را به کمیل تعلیم داد، بخواند.
نهم: در این شب صد مرتبه بگوید: سبحان اللّه و صد مرتبه بگوید: الحمد للّه و صد مرتبه بگوید: اللّه اکبر و صد مرتبه بگوید: لا إلهَ إلاَّ اللّهُ که طبق روایتى از امام باقر(علیه السلام) هرکس چنین کند، خداوند گناهان گذشته او را بیامرزد و حاجت هاى دنیوى و اخروى او را برآورده سازد.(16)
دهم: مرحوم «شیخ طوسى» از «ابویحیى» روایتى را نقل مى کند که مى گوید: به مولایم امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: بهترین دعا، در این شب کدام است؟ فرمود: وقتى که نماز عشا را بجا آوردى، دو رکعت نماز بگزار و در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «قل یا ایّها الکافرون»و در رکعت دوم، سوره «حمد» و سوره «توحید» را بخوان; پس از نماز، سى و سه مرتبه بگو: سبحان اللّه سى و سه مرتبه الحمد للّه و سى و چهار مرتبه اللّه اکبر. آنگاه بگو:

یا مَنْ اِلَیْهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِى الْمُهِمّاتِ، وَاِلَیْهِ یَفْزَعُ الْخَلْقُ فىِ الْمُلِمّاتِ،
اى که به سوى اوست پناه بندگان در کارهاى اندوه خیز و به سوى او پناه برند خلایق در پیش آمدهاى ناگوار
یا عالِمَ الْجَهْرِ وَالْخَفِیّاتِ، وَیا مَنْ لا تَخْفى عَلَیْهِ خَواطِرُ الاَْوْهامِ وَتَصَرُّفُ الْخَطَراتِ،
اى داناى آشکار و نهان و اى که بر او پنهان نماند اندیشه هایى که در دلها افتد و تصرف کردن آن خاطرات
یا رَبَّ الْخَلایِقِ وَالْبَرِیّاتِ، یا مَنْ بِیَدِهِ مَلَکُوتُ الاَْرَضینَ وَالسَّمواتِ،
اى پروردگار خلایق و آفریدگان اى که ملکوت زمینها و آسمانها بدست اوست
اَنْتَ اللهُ لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، اَمُتُّ اِلَیْکَ بِلا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ،
تویى خدایى که معبودى جز تو نیست بسویت توسل جویم به کلمه «لا اله الا انت»
فَبِلا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، اِجْعَلْنى فى هِذِهِ اللَّیْلَةِ مِمَّنْ نَظَرْتَ اِلَیْهِ فَرَحِمْتَهُ، وَسَمِعْتَ دُعآئَهُ فَاَجَبْتَهُ،
پس اى خدایى که معبودى جز تو نیست بگردان مرا در این شب از کسانى که بسویش نگریسته و مورد رحم خویش قرارش داده و دعایش شنیده و اجابت کرده
وَعَلِمْتَ اسْتِقالَتَهُ فَاَقَلْتَهُ، وَتَجاوَزْتَ عَنْ سالِفِ خَطیئَتِهِ، وَعَظیمِ جَریرَتِهِ،
و پشیمانیش را دانسته پس او را پذیرفته اى و از خطاهاى گذشته اش و گناه بزرگش در گذشته اى
فَقَدِ اسْتَجَرْتُ بِکَ مِنْ ذُنُوبى، وَلَجَاْتُ اِلَیْکَ فى سَتْرِ عُیُوبى،
پس من از گناهانم به تو پناهنده شده و به تو ملتجى گشته ام در این که عیوبم را بپوشانى
اَللّـهُمَّ فَجُدْ عَلَىَّ بِکَرَمِکَ وَفَضْلِکَ، وَاحْطُطْ خَطایاىَ بِحِلْمِکَ وَعَفْوِکَ، وَتَغَمَّدْنى فى هذِهِ اللَّیْلَةِ بِسابِغِ کَرامَتِکَ،
خدایا پس جود کن بر من به کرم خودو فضلت و بریز خطاهاى مرا به بردبارى و گذشت خویش و فراگیر مرا در این شب به فراوان کرمت
وَاجْعَلْنى فیها مِنْ اَوْلِیآئِکَ الَّذینَ اجْتَبَیْتَهُمْ لِطاعَتِکَ، وَاخْتَرْتَهُمْ لِعِبادَتِکَ، وَجَعَلْتَهُمْ خالِصَتَکَ وَصَفْوَتَکَ،
و بگردان مرا در این شب از آن دوستانت که آنان را براى طاعت خویش برگزیده و براى پرستشت انتخاب فرمودى و ایشان را جزء خاصان درگاه و برگزیدگانت قراردادى
اَللّـهُمَّ اجْعَلْنى مِمَّنْ سَعَدَ جَدُّهُ، وَتَوَفَّرَ مِنَ الْخَیْراتِ حَظُّهُ،
خدایا بدار مرا از آن کسانى که کوششش به جایى رسیده و از نیکیها بهره فراوان نصیبش گشته
وَ اجْعَلْنى مِمَّنْ سَلِمَ فَنَعِمَ، وَفازَ فَغَنِمَ، وَاکْفِنى شَرَّ ما اَسْلَفْتُ،
و بگردانم از آنان که تندرست شده و متنعم و رستگار و بهره مند گشته و کفایت کن مرا از شر آنچه کرده ام
وَاعْصِمْنى مِنَ الاِْزدِیادِ فى مَعْصِیَتکَ، وَحَبِّبْ اِلَىَّ طاعَتَکَ، وَما یُقَرِّبُنى مِنْکَ، وَیُزْلِفُنى عِنْدَکَ،
و نگاهم دار از افزودن در نافرمانیت و دوست گردان نزد من فرمانبرداریت را و آنچه مرا به تو نزدیک و مقرّب درگاهت گرداند
سَیِّدى اِلَیْکَ یَلْجَأُ الْهارِبُ، وَمِنْکَ یَلْتَمِسُ الطّالِبُ، وَعَلى کَرَمِکَ یُعَوِّلُ الْمُسْتَقیلُ التّائِبُ،
آقاى من به سوى تو پناه آرد شخص گریز پاى و از تو عاجزانه طلب کند جوینده و بر کرم تو تکیه کند شخص عذرخواه و توبه کننده
اَدَّبْتَ عِبادَکَ بالتَّکَرُّمِ، وَاَنْتَ اَکْرَمُ الاَْکْرَمینَ، وَاَمَرْتَ بِالْعَفْوِ عِبادَکَ، وَاَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ،
ادب کردى بندگانت را به کرم ورزى به آنها و تو کریمترین کریمانى و تو خود به بندگانت دستور گذشت دادى و خود آمرزنده و مهربانى
اَللّـهُمَّ فَلا تَحْرِمْنى ما رَجَوْتُ مِنْ کَرَمِکَ، وَلا تُؤْیِسْنى مِنْ سابِـغِ نِعَمِکَ،
خدایا پس مرا از آنچه از کرمت امید دارم محرومم مکن و از نعمت هاى ریزانت مأیوسم مدار
وَلا تُخَیِّبْنى مِنْ جَزیلِ قِسَمِکَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ لاَِهْلِ طاعَتِکَ، وَاجْعَلْنى فى جُنَّة مِنْ شِرارِ بَرِیَّتِکَ،
و از بهره هاى فراوانت که در این شب براى فرمانبردارانت مقرّر داشته اى بى بهره ام مساز و مرا در پناهگاه محکمى از آزار مخلوقات شرورت قرار ده
رَبِّ اِنْ لَمْ اَکُنْ مِنْ اَهْلِ ذلِکَ، فَاَنْتَ اَهْلُ الْکَرَمِ وَالْعَفْوِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَجُدْ عَلَىَّ بِما اَنْتَ اَهْلُهُ لا بِما اَسْتَحِقُّهُ،
پروردگارا اگر من چنین شایستگى ندارم ولى تو شایسته کرم و گذشت و آمرزشى و فرو ریز بر من بدانچه تو شایسته آنى نه بدانچه من سزاوار آنم
فَقَدْ حَسُنَ ظَنّى بِکَ، وَتَحَقَّقَ رَجآئى لَکَ، وَعَلِقَتْ نَفْسى بِکَرَمِکَ، فَاَنْتَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ، وَاَکْرَمُ الاَْکْرَمینَ،
زیرا براستى گمان من نیک است و امیدم درباره تو محکم شده و جانم به سر رشته کرم تو آویخته است پس تویى مهربانترین مهربانان و کریمترین کریمان
اَللّـهُمَّ وَاخْصُصْنى مِنْ کَرَمِکَ بِجَزیلِ قِسَمِکَ، وَاَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ،
خدایا مرا مخصوص بدار از کرم خویش به بهره هاى فراوان و تقسیمهاى شایانت و از کیفر تو به عفوت پناه مى برم
وَاغْفِر لِىَ الذَّنْبَ الَّذى یَحْبِسُ عَلَىَّ الْخُلُقَ، وَیُضَیِّقُ عَلَىَّ الرِّزْقَ،
و بیامرز برایم آن گناهى را که عادت بد (مانند دروغ) را بر من حبس کند و روزى را بر من تنگ سازد
حَتّى اَقُومَ بِصالِحِ رِضاکَ، وَاَنْعَمَ بِجَزیلِ عَطآئِکَ، وَاَسْعَدَ بِسابِغِ نَعْمآئِکَ،
تا من به خشنودى شایسته تو اقدام کنم و به عطاى فراوانت متنعم گردم و به نعمتهاى بسیارت خوشبخت شوم
فَقَدْ لُذْتُ بِحَرَمِکَ، وَتَعَرَّضْتُ لِکَرَمِکَ، وَاسْتَعَذْتُ بِعَفْوِکَ مِنْ عُقُوبَتِکَ، وَبِحِلْمِکَ مِنْ غَضَبِکَ،
زیرا من به آستان تو پناه آوردم و به کرم تو آویختم و به گذشت تو پناه جستم از ترس کیفرت و به بردباریت پناه جستم از خشمت
فَجُدْ بِما سَئَلْتُکَ، وَاَنِلْ مَا الْتَمَسْتُ مِنْکَ، اَسْئَلُکَ بِکَ لا بِشَىْء هُوَ اَعْظَـمُ مِنْکَ.
پس به من عطا کن آنچه را از تو خواستم و به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم تو را به خودت سوگند دهم چون چیزى از تو بزرگتر نیست.
سپس به سجده مى روى و بیست مرتبه مى گویى: یا رَبِّ و هفت مرتبه یا اَللهُ و هفت مرتبه لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ و ده مرتبه: ما شآءَ اللهُ و ده مرتبه لا قُوّةَ اِلاَّ بِاللهِ. آنگاه صلوات مى فرستى بر پیغمبر و آل او(علیهم السلام) و از خدا حاجت خود را مى طلبى.
به خدا سوگند! اگر کسى با انجام این عمل، از خدا حاجت بطلبد، هرچند بسیار فراوان باشد خداوند آن را به کرم و فضل گسترده اش برآورده مى سازد.(17)
یازدهم: «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس»، فرموده اند، در این شب این دعا را بخواند.

اِلهى تَعَرَّضَ لَکَ فى هذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَقَصَدَکَ فیهَا الْقاصِدُونَ، وَاَمَّلَ فَضْلَکَ وَمَعْرُوفَکَ الطّالِبُونَ،
خدایا خواهندگان در این شب به درگاه تو آمدند و قاصدان تو را مقصد خویش قرار دادند و خواهشمندان فضل و نیکى تو را آرزو کردند
وَلَکَ فى هذَا اللَّیْلِ نَفَحاتٌ وَجَوآئِزُ، وَعَطایا وَمَواهِبُ، تَمُنُّ بِها عَلى مَنْ تَشآءُ مِنْ عِبادِکَ، وَتَمْنَعُها مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنایَةُ مِنْکَ،
و تو دراین شب بخششها و جوایز و عطاهایى و بهره هایى دارى که به هر یک از بندگانت بخواهى عطا خواهى کرد و از آن کس که عنایت تو نسبت به او سبقت نگرفته است آن را باز دارى
وَها اَنـَا ذا عُبَیْدُکَ الْفَقیرُ اِلَیْکَ، اَلْمُؤَمِّلُ فَضْلَکَ وَمَعْرُوفَکَ،
و من اینک آن بنده کوچک و نیازمند درگاه تو و آرزومند فضل و نیکى تو هستم
فَاِنْ کُنْتَ یا مَولاىَ تَفَضَّلْتَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ عَلى اَحَد مِنْ خَلْقِکَ، وَعُدْتَ عَلَیْهِ بِعائِدَة مِنْ عَطْفِکَ،
پس اى مولاى من اگر بنا دارى در این شب بر کسى از خلق خویش تفضلى فرمایى و جایزه اى از روى مهر و عطوفت به او بدهى
فَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَلطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ، اَلْخَیِّرینَ الْفاضِلینَ،
پس درود فرست بر محمّد و آل محمّد آن پاکان پاکیزه برگزیده برتر
وَ جُدْ عَلَىَّ بِطَوْلِکَ وَمَعْرُوفِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ،
و از نعمت و نیکى خویش بر من نیز لطف فرما اى پروردگار جهانیان
وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد خاتَمِ النَّبیّینَ وَآلِهِ الطّاهِرینَ، وَسَلَّمَ تَسْلیماً، اِنَّ اللهَ حَمیدٌ مَجیدٌ،
و درود خدا بر محمّد خاتم پیمبران و بر آل پاکش و تحیت فراوان که همانا خداوند ستوده و بزرگوار است
اَللّهُمَّ اِنّى اَدْعُوکَ کَما اَمَرْتَ، فَاسْتَجِبْ لى کَما وَعَدْتَ، اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ.(18)
خدایا من تو را مى خوانم چنانچه دستور فرمودى پس دعایم را مستجاب کن چنانکه وعده فرمودى که براستى تو خلف وعده نمى کنى.
و این دعایى است که در سحرها، پس از نماز شفع خوانده مى شود.(19)
دوازدهم: بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع و بعد از دعاهاى نماز وتر، دعاهایى را که مرحوم «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس» نقل کرده اند را بخواند.(20)
سیزدهم: سجده ها و دعاهایى که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) روایت شده است را بخواند. از جمله، در روایتى که «ابان بن تغلب» از امام صادق(علیه السلام)نقل کرده است، چنین آمده:
شب نیمه شعبان داخل شد و آن شب رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نزد یکى از همسران خود بود; وقتى که شب به نیمه رسید آن حضرت از بستر براى عبادت برخاست; همسرش در پى آن حضرت روان شد، در حالى که خود را به چادرش پیچیده بود و در جستجوى آن حضرت بود; ناگاه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را در سجده یافت، که مثل جامه اى به زمین چسبیده بود. به حضرت نزدیک شد، شنید که آن حضرت در سجده خود مى گوید:

سَجَدَ لَکَ سَوادى وَخَیالى، وَآمَنَ بِکَ فُؤادى، هذِهِ یَداىَ وَماجَنَیْتُهُ عَلى نَفْسى،
به خاک افتاد براى تو سراپایم و اندیشه ام و ایمان آورد به تو دلم، این است هر دو دستم و آنچه جنایتى که بر خویش کردم
یا عَظیمُ تُرْجى لِکُلِّ عَظیم، اِغْفِرْ لِىَ الْعَظیمَ، فَاِنَّهُ لایَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظیمَ اِلاَّ الرَّبُّ الْعَظیمُ
اى بزرگى که در هر کار بزرگى امید به اوست بیامرز گناه بزرگم را که نیامرزد گناه بزرگ را جز پروردگار بزرگ.
آنگاه سر خود را بلند کرد و سپس به سجده رفت و عرض کرد:

اَعُوذُ بُنُورِ وَجْهِکَ الَّذى اَضائَتْ لَهُ السَّمواتُ وَالاَْرَضُونَ، وَانْکَشَفَتْ لَهُ الظُّلُماتُ،
پناه برم به نور ذات تو که روشن شد بدو آسمانها و زمینها و برچیده شد بدو تاریکیها
وَصَلَحَ عَلَیْهِ اَمْرُ الاَْوَّلینَ وَالاْخِرینَ، مِنْ فُجأَةِ نَقِمَتِکَ، وَمِنْ تَحْویلِ عافِیَتِکَ، وَمِنْ زَوالِ نِعْمَتِکَ،
و اصلاح شد بدو کار اوّلین و آخرین از ناگهانى رسیدن عذابت و از پا برجا شدن تندرستى تو و از زائل شدن نعمتت
اَللّـهُمَّ ارْزُقْنى قَلْباً تَقِیّاً نَقِیّاً، وَمِنَ الشِّرْکِ بَریئاً، لا کافِراً ولا شَقِیّاً
خدایا روزیم گردان دلى پاک و پاکیزه و مبراى از شرک که نه کافر باشد و نه اهل شقاوت
آنگاه دو طرف روى خود را به خاک گذاشت و گفت:

عَفَّرْتُ وَجْهى فِى التُّرابِ، وَحُقَّ لى اَنْ اَسْجُدَ لَکَ.
مالیدم به خاک رویم را و بر من سزاست که برایت سجده کنم.
وقتى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) خواست به بسترِ خویش برگردد، همسرش شتابان به جاى خود برگشت; هنگامى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به نزدش آمد، صداى نفس هاى بلند او را شنید و فرمود: این نفس زدن ها چیست؟ آیا نمى دانى امشب، چه شبى است؟ امشب نیمه شعبان است که روزى ها در آن تقسیم مى شود و اجل ها نوشته مى شود و حاجیان نامشان امشب معیّن مى گردد و خداوند افراد فراوانى را مى آمرزد و فرشتگان خود را از آسمان به سوى مکّه مى فرستد!(21)
چهاردهم: نماز جناب جعفر طیّار را بجا آورد، همان گونه که در روایتى از امام رضا(علیه السلام) در اعمال امشب وارد شده است.(22) (شرح آن در نمازهاى مستحب و معروف ـ صفحه 1081 ـ خواهد آمد)
پانزدهم: نمازهاى فراوانى براى شب نیمه شعبان وارد شده است که آنها را بجا آورد از جمله گروهى از افراد مورد وثوق و اعتماد از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) روایت کرده اند که فرمودند: وقتى که شب نیمه شعبان مى شود، چهار رکعت نماز بجا آور (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت، حمد یک مرتبه و قل هو اللّه احد را صد مرتبه بخوان و پس از پایان چهار رکعت بگو:

اَللّـهُمَّ اِنّى اِلَیْکَ فَقیرٌ، وَمِنْ عَذاِبکَ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ،
خدایا من به درگاهت نیازمندم و ازعذاب و شکنجه ات ترسان و پناه خواهم
اَللّـهُمَّ لا تُبَدِّلْ اِسْمى، وَلا تُغَیِّرْ جِسْمى، وَلاتَجْهَدْ بَلائى، وَلاتُشْمِتْ بى اَعْدآئى،
خدایا نامم را (از زمره موحدان) عوض مکن و جسمم را دگرگون مکن و آزمایشم را سخت مکن و دشمن شادم مفرما
اَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِقابِکَ، وَاَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذابِکَ، وَاَعُوذُ بِرِضاکَ مِنْ سَخَطِکَ، وَاَعُوذُبِکَ مِنْکَ،
پناه مى برم به عفوت از کیفرت و پناه مى برم به رحمتت از عذابت و پناه مى برم به خشنودیت از خشمت و پناه مى برم به خودت از خودت
جَلَّ ثَنآؤُکَ، اَنْتَ کَما اَثْنَیْتَ عَلى نَفْسِکَ، وَفَوْقَ ما یَقُولُ الْقآئِلُونَ.(23)
مدح تو والاست و تو چنانى که خود ثناى خود کرده اى و بالاتر از آنى که مردم گویند.
روز نیمه شعبان: روز ولادت باسعادت امام دوازدهم حضرت مهدى، حجّة بن الحسن صاحب الزمان(عجّل اللّه تعالى فرجه الشریف) است. بسیار شایسته است که شیعیان، در شب و روز نیمه شعبان، با تشکیل محافل و مجالس، و برپایى سخنرانى ها، درباره عظمت این روز و وجود مقدّس امام زمان(علیه السلام) و شرایط انتظار آن حضرت، و دعا براى تعجیل در ظهورش و دفع شبهات دشمنان و ناآگاهان، آن را گرامى بدارند; ولى در همه این موارد از کارهاى نامناسب وخلاف شرع بپرهیزند و عبادت را با گناه آلوده نسازند.
البتّه زیارت آن حضرت در این روز با استفاده از زیارات معتبرى که در بخش زیارات آمده بسیار مناسب است.

 

 

 

اعمال پایانی ماه شعبان

 

الف) از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به ماه مبارک رمضان متّصل سازد، خداوند متعال ثواب روزه دو ماه متوالى را براى او بنویسد.(1)
ب) اباصلت هروى مى گوید: جمعه آخر ماه شعبان خدمت امام رضا(علیه السلام) رسیدم. حضرت فرمود: اى اباصلت! اکثر ماه شعبان رفت و امروز جمعه آخر ماه است، پس تقصیرها و کوتاهى هاى گذشته را در بقیّه این ماه جبران کن، و به آنچه براى تو سودمند است روى آور; بسیار دعا کن و استغفار نما و قرآن را بسیار تلاوت کن و از گناهان خود توبه نما، تا وقتى که ماه رمضان داخل مى شود، خود را براى خدا خالص ساخته باشى و هر دَیْن و امانتى بر عهده دارى، ادا کن و کینه هر کس که در دل دارى بیرون نما و گناهانى را که انجام مى دادى ترک کن و از خدا بترس و در امور پنهان و آشکار خود بر خدا توکّل نما، که هر کس بر خدا توکّل کند، خداوند امور او را کفایت مى نماید، و در بقیه این ماه این دعا را بسیار بخوان:
اَللّـهُمَّ اِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضى مِنْ شَعْبانَ، فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِىَ مِنْهُ.
خدایا اگر در آن قسمت از ماه شعبان که گذشته ما را نیامرزیده اى در آن قسمت که از این ماه مانده بیامرزمان
امام(علیه السلام) در ادامه فرمود: خداوند به احترام و عظمت ماه مبارک رمضان، بنده هاى بسیارى را در ماه شعبان از آتش جهنّم آزاد مى گرداند.(2)
ج) دعاى شب آخر ماه شعبان و اوّل ماه رمضان
حارث بن مغیره نضرى از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده است که آن حضرت در شب آخر ماه شعبان و شب اوّل ماه رمضان این دعا را مى خواند:

اَللّـهُمَّ اِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَکَ الَّذى اُنْزِلَ فیهِ الْقُرآنُ، هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ،
خدایا این ماه مبارکى که قرآن در آن نازل گشته آن قرآنى که راهنماى مردم گردیده و نشانه هاى روشنى از راهبرى و جدا کردن میان حق و باطل است فرا رسیده
فَسَلِّمْنا فیهِ وَسَلِّمْهُ لَنا، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا فى یُسْر مِنْکَ وَعافِیَة، یا مَنْ اَخَذَ الْقَلیلَ وَشَکَرَ الْکَثیرَ، اِقْبَلْ مِنِّى الْیَسیرَ،
پس ما را در این ماه سالم بدار و آن را در حال آسانى و تندرستى از ما بگیر اى که بگیرد اندک راو بسیار قدردانى کند، این طاعت اندک را از من بپذیر
اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ اَنْ تَجْعَلَ لى اِلى کُلِّ خَیْر سَبیلاً، وَمِنْ کُلِّ ما لا تُحِبُّ مانِعاً، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ،
خدایا از تو خواهم که براى من بسوى هر کار خیرى راهى و از هر چه دوست ندارى سر را هم مانعى قرار دهى اى مهربانترین مهربانان
یا مَنْ عَفا عَنّى وَ عَمّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّیِّئاتِ، یا مَنْ لَمْ یُؤاخِذْنى بِارْتِکابِ الْمَعاصى، عَفْوَکَ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یاکَریمُ،
اى که گذشتى از من و از آن کارهاى زشتى که در پنهانى کردم اى که مرا به سبب دست زدن به گناهان نگیرى گذشت، گذشت، گذشت تو را خواهانم اى بزرگوار
اِلهى وَعَظْتَنى فَلَمْ اَتَّعِظْ، وَزَجَرْتَنى عَنْ مَحارِمِکَ فلَمْ اَنْزَجِرْ، فَما عُذْرى فَاعْفُ عَنّى یا کَریمُ، عَفْوَکَ عَفْوَکَ،
خدایا مرا پند دادى ولى من پند نگرفتم و از کارهاى حرام خود بازم داشتى ولى من باز نایستادم پس چه عذرى به درگاهت دارم اى کریم از من گذشت کن که عفوت و گذشتت را خواهانم
اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَالْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ،
خدایا از تو درخواست دارم آسودگى هنگام مرگ و گذشت در وقت حساب را
عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبدِکَ، فَلْیَحْسُنِ التَّجاوُزُ مِنْ عِنْدِکَ، یااَهْلَ التَّقْوى، وَیا اَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، عَفْوَکَ عَفْوَکَ،
بزرگ است گناه از بنده ات پس باید گذشت از جانب تو نیز نیکو باشد اى شایسته پرهیزگارى و اى شایسته آمرزش عفوت و گذشتت را خواهانم
اَللّـهُمَّ اِنّى عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ، ضَعیْفٌ فَقیرٌ اِلى رَحْمَتِکَ،
خدایا من بنده و فرزند بنده و فرزند کنیز توأم ناتوان و نیازمند مهر تو هستم
وَاَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنى و الْبَرَکَةِ عَلَى الْعِبادِ، قاهِرٌ مُقْتَدِرٌ،
و تویى که دارایى و برکت بر بندگانت فرو فرستى و تو چیره و توانایى
اَحْصَیْتَ اَعْمالَهُمْ، وَ قَسَمْتَ اَرْزاقَهُمْ، وَ جَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً اَلْسِنَتُهُمْ وَاَلْوانُهُمْ، خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْق،
کارهاى بندگانت را شماره دارى و روزیشان را قسمت کرده و زبانها و رنگهاشان را متفاوت کردى آفرینشى پس از آفرینش دیگر
وَ لا یَعْلَمُ الْعِبادُ عِلْمَکَ، وَلا یَقْدِرُ الْعِبادُ قَدْرَکَ، وَکُلُّنا فَقیرٌ اِلى رَحْمَتِکَ،
و بندگانت دانش تو را ندارند و قدر تو را ندانند و همه ما نیازمند رحمتت هستیم
فَلا تَصْرِفْ عَنّى وَجْهَکَ، وَاجْعَلْنى مِنْ صالِحى خَلْقِکَ فِى الْعَمَلِ وَالاَْمَلِ، وَالْقَضآءِ وَالْقَدَرِ،
پس اى خدا رو از من مگردان و مرا در کردار و آرزو و امور مربوط به قضا و قدر
اَللّهُمَّ اَبْقِنى خَیْرَ الْبَقآءِ، وَاَفْنِنى خَیْرَ الْفَنآءِ عَلى مُوالاةِ اَوْلِیآئِکَ، وَمُعاداةِ اَعْدآئِکَ،
از شایستگان خلق خویش قرارم ده خدایا زنده ام بدار به بهترین وضع زندگى و بمیرانم به بهترین مردن (یعنى) با دوستى دوستانت و دشمنى با دشمنانت
وَالرَّغْبَةِ اِلَیْکَ، وَالرَّهْبَةِ مِنْکَ، وَالْخُشُوعِ وَالْوَفاءِ وَالتَّسْلیمِ لَکَ، وَالتَّصْدیقِ بِکِتابِکَ، وَاتِّباعِ سُنَّةِ رَسُولِکَ،
و رغبت به درگاهت و ترس و خشوع از تو و وفادارى و تسلیم بودن در برابرت و تصدیق کردن کتاب تو (قرآن) و پیروى از روش پیغمبرت
اَللّـهُمَّ ما کانَ فى قَلْبى مِنْ شَکٍّ اَوْ رَیْبَة، اَوْ جُحُود اَوْ قُنُوط، اَوْ فَرَح اَوْ بَذَخ اَوْ بَطَر،
خدایا آنچه در دل دارم از شک و تردید یا انکار یا ناامیدى یا خوشى یا گردن فرازى یا اسراف در خوشگذرانى
اَوْ خُیَلاءَ اَوْ رِیآء اَوْ سُمْعَة، اَوْ شِقاق اَوْ نِفاق، اَوْ کُفْر اَوْ فُسُوق، اَوْ عِصْیان اَوْ عَظَمَة، اَوْ شَىْء لا تُحِبُّ،
یاخودبینى یا خودنمایى یا شهرت جویى یا ایجاد دو دستگى یا دورویى یا کفر یا فسق یا گناه یا بزرگ طلبى یا چیزهاى دیگرى که تو دوست ندارى
فَاَسْئَلُکَ یا رَبِّ اَنْ تُبَدِّلَنى مَکانَهُ اِیماناً بِوَعْدِکَ، وَوَفآءً بِعَهْدِکَ، وَرِضاً بِقَضآئِکَ،
پس اى پروردگارا از تو خواهم که آن را تبدیل کنى به ایمان به وعده ات و وفادارى به پیمانت و خشنودى به قضا و قَدرت
وَ زُهْداً فِى الدُّنْیا، وَرَغْبَةً فیـما عِنْدَکَ، وَاَثَرَةً وَطُمَاْنینَةً وَتَوْبَةً نَصُوحاً، اَسْئَلُکَ ذلِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ،
و پارسایى در دنیا و اشتیاق بدانچه نزد توست و فضیلتى و آرامشى و توبه خالص، این را از تو خواهم اى پروردگار جهانیان
اِلهى اَنْتَ مِنْ حِلْمِکَ تُعْصى، وَمِنْ کَرَمِکَ وَجُودِکَ تُطاعُ،
خدایا تو را بخاطر بردباریت نافرمانى کنند وبه طمع جود و کرمت اطاعت کنند
فَکَأنَّکَ لَمْ تُعْصَ، وَاَنَا وَمَنْ لَمْ یَعْصِکَ سُکّانُ اَرْضِکَ،
پس گویا نافرمانیت نکرده اند و من با کسانى که نافرمانیت نکردند همه ساکنان زمین توییم
فَکُنْ عَلَیْنا بِالْفَضْلِ جَواداً، وَبِالْخَیْرِ عَوّاداً، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ،
تو بر ما به فضل خویش بخشنده باش و به نیکویى بازگردنده اى مهربانترین مهربانان
وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ صَلاةً دآئِمَةً لا تُحْصى وَلا تُعَدُّ، وَلا یَقْدِرُ قَدْرَها غَیْرُکَ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(3)
و درود خدا بر محمّد و آل او درودى همیشگى که به شماره و عدد درنیاید و اندازه اش نتواند جز تو اى مهربانترین مهربانان.

 

فهرست کامل مفاتیح الجنان