اعمال شب و روز جمعه در مفاتیح

مقدمه

کسى که بخواهد بر اساس روایت «إِنَّ لِلّهِ فِی أَیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ ألا فَتَرصَّدُوا لَها»(1) در انتظار فرصتهاى مناسب و مترصّد وزش نسیمهاى رحمت باشد، باید بداند که یکى از بهترین فرصتها، فرصت شب و روز جمعه است; فرصتى که مى تواند در آن، هم مغفرت حضرت حق را به سوى خویش جلب کند و هم رحمتش را; با مغفرت، گناهان گذشته را بپوشاند و با رحمت، کمبودها را جبران نموده، و نیروى تازه براى تلاشى جدید در روزهاى آینده به دست آورد.
آنچه بر این نکته دلالت دارد، تعبیرات فراوانى است که در روایات اهل بیت(علیهم السلام) در این زمینه وارد شده که به بعضى از آنها اشاره مى شود:
1ـ از روایتى که امام صادق(علیه السلام) از پدران خود از رسول گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند به دست مى آید: خدایى که در میان انبیا، پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) را و در میان اوصیا، امیر مؤمنان على(علیه السلام) را و در میان ماهها، رمضان را و در میان شبها، لیلة القدر را برگزید، در میان روزها، روز جمعه را انتخاب کرده است.(2)
و در تعبیرى دیگر از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «خداوند در تمام اشیا، چیزى را برگزیده است و از میان ایّام، روز جمعه را».(3)
2ـ در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: خورشید بر روزى طلوع نکرد که با فضیلت تر از روز جمعه باشد.(4)
3ـ به سندهاى معتبر از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که: فرشته اى از ابتدا تا انتهاى شب جمعه (از سوى پروردگار) ندا مى دهد: «آیا تقاضا کننده اى هست تا عطایش کنم؟ آیا توبه کننده اى هست تا توبه اش را بپذیرم؟ آیا استغفار کننده اى هست تا مورد مغفرتش قرار دهم؟ اى کسى که طالب خیرى! به سوى من آى، و اى کسى که طالب شرّى! دست نگه دار» پیوسته این ندا را مى دهد تا این که صبح طلوع کند، زمانى که صبح طلوع کرد به جایگاه خودش در ملکوت آسمان برمى گردد.(5)
نظیر همین بیان به سند معتبر دیگر (مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام))، در ارتباط با حاجات دنیا و آخرت، توبه از گناهان، زیاد شدن روزى، شفاى بیماران، خلاصى از زندان و نجات از ظلم، از فوق عرش از جانب خداوند سبحان، ندا داده مى شود.(6)
4ـ به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که حضرت یعقوب(علیه السلام) به فرزندانش وعده داد و فرمود: «به زودى براى شما استغفار مى کنم» (سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّى)(7) و زمانى که براى این استغفار در نظر گرفت تا درخواست او مورد قبول واقع گردد، سحرگاهان شب جمعه بود.(8)
5ـ مستحب است روز جمعه، خصوصاً جمعه ماه رمضان، زودتر از روزهاى دیگر به مسجد رود، چون از روایت امام باقر(علیه السلام) بدست مى آید که ملائکه مقرّبین، روز جمعه فرود مى آیند و اسامى واردشوندگان به مسجد را مى نویسند.(9)
6ـ طبق بعضى از روایات قائم آل محمّد ـ عجّل الله تعالى فرجه الشریف ـ در روز جمعه ظهور مى کند.(10)
باید همواره ـ به خصوص در روزهاى جمعه ـ به یاد آن حضرت باشیم و جلسات خود را با یاد آن منجى جهان بشریت نورانى کنیم و تعجیل در ظهورش را از خداوند قادر متعال بخواهیم.

 

اعمال شب جمعه

اعمالى که براى شب جمعه نقل شده، بسیار فراوان است، در این جا به ذکر بعضى از آنها اکتفا مى شود:
1ـ ذکر لا إلهَ اِلاَّ اللّهُ، سُبْحانَ اللّهِ و الْحَمْدُ لِلّهِ را زیاد بگوید که سبب لطف ویژه خداوند است.(1)
2ـ قابل توجّه است که از بعضى از روایات استفاده مى شود که خوب است از روز پنج شنبه به استقبال شب و روز جمعه رود و چیزى که سبب ضعف او براى انجام عبادات جمعه مى شود میل نکند.(2)
به سند معتبر از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که فرمود: به خدا قسم به من خبر داده شد که اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) از روز پنج شنبه خود را براى روز جمعه آماده مى کردند، چون فرصت جمعه براى مسلمین فرصتى محدود است.(3)
و نیز مستحب است در آخر روز پنج شنبه به این صورت استغفار کند:

اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا اِلـهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، وَاَتُوبُ اِلَیْهِ تَوْبَةَ عَبْد خاضِع مِسْکین مُسْتَکین،
آمرزش خواهم از خدایى که معبودى جز او نیست زنده و پاینده است و بسویش توبه کنم توبه بنده فروتن بینواى درمانده
لا یَسْتَطیعُ لِنَفْسِهِ صَرْفاً وَلا عَدْلا، وَلا نَفْعاً وَلا ضَرّاً، وَلا حَیاةً وَلا مَوْتاً وَلا نُشُوراً،
که نتواند به نفع خویشتن کارى (کند) نه دفع شرى و نه سود و زیانى و نه زندگى و مرگى و نه رستاخیزى
وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَعِتْرَتِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ الاَْخْیارِ الاَْبْرارِ، وَسَلَّمَ تَسْلیماً.(4)
و درود خدا بر محمّد و عترت پاک و پاکیزه و برگزیدگان نیکش و سلام کاملش بر ایشان باد.
3ـ بر محمّد و آل محمّد زیاد صلوات بفرستد; چون به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: شب و روز جمعه فرشتگانى از آسمان فرود مى آیند که کارشان تا غروب جمعه، تنها نوشتن ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد است، سپس فرمود: سنّت است در هر جمعه اى هزار مرتبه صلوات و در روزهاى دیگر صد مرتبه.(5)
مطابق روایت دیگرى رسول گرامى(صلى الله علیه وآله) فرمود: در شب غرّا (بسیار درخشنده) و روز أزهر (بسیار روشن) یعنى شب و روز جمعه زیاد بر من صلوات بفرستید، سؤال شد مراد از زیاد چیست؟ فرمود: صد بار و هرچه بیشتر باشد بهتر است.(6)
مطابق روایتى مستحب است صلوات به این صورت باشد:

«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَأَهْلِکْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ مِنَ الاَْوَّلینَ وَالاْخَرینَ».(7)
خدایا درود فرست بر محمّد و آلش و فرج ایشان را نزدیک گردان و دشمنانشان را از جنّ و انس از اوّلین و آخرین نابود کن.
4ـ قرآن، زیاد تلاوت کند; خصوصاً براى تلاوت بعضى از سوره ها مانند سوره هاى اسراء و شعراء، نمل، قصص، سجده، ص، احقاف، واقعه، جمعه، کهف، یس، حم دخان، بقره و آل عمران سفارش شده است و براى تلاوت هر یک از این سوره ها ثوابهاى بسیارى نقل شده که روح را زنده و قلب را امیدوار مى کند.
5ـ امام صادق(علیه السلام) فرمود: در نماز مغرب شب جمعه، سوره جمعه و سوره توحید خوانده شود و در نماز عشا سوره جمعه و سبّح اسم ربّک الأعلى(8) بخواند (و مطابق روایت دیگرى در نماز عشا سوره هاى جمعه و حشر(9) و مطابق روایت سوّمى جمعه و منافقین(10) را بخواند و هر کدام را انتخاب کند خوب است)، در روایت دیگرى از آن حضرت سؤال شده است: شب جمعه چه چیزى بخوانم؟ جواب فرمودند: «انّا انزلناه فى لیلة القدر» و «قل هو اللّه احد».(11)
6ـ به سند صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هر کس شب جمعه بعد از نماز مغرب، چهار رکعت نافله مغرب را بخواند و در آخرین سجده از نوافل هفت مرتبه بگوید:

«اَللّهُمَّ اِنّى أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ، وَاسْمِکَ الْعَظیمِ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَأَنْ تَغْفِرَ لی ذَنْبِىَ الْعَظیمَ».
خدایا از تو درخواست کنم به ذات بزرگوار و نام بزرگت که درود فرستى بر محمّد و آلش و بیامرزى گناه بزرگم.
سر از سجده بر نمى دارد مگر این که گناهانش بخشوده مى شود، و بهتر آن است که این عمل را هر شب انجام دهد.(12)
7ـ بهتر است از خواندن شعر پرهیز داشته باشد; زیرا در روایت صحیح از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که براى روزه دار و در حال احرام و داخل حرم مکّه و روز جمعه و در شبها خواندن شعر کراهت دارد، راوى سؤال مى کند: اگرچه شعر حقّى باشد؟ فرمود: اگرچه حق باشد.(13)

یادآورى لازم

نگاه به مجموع روایاتى که در این زمینه وارد شده، نشان مى دهد که مراد از شعر مکروه، اشعار باطلى است که به خصوص در زمانهاى جاهلیّت براى هجو و بدنام کردن کسى به کار گرفته مى شده و یا خیال پردازى هایى بود که در زمینه عشقهاى مجازى و در وصف زیبارویان از زنان و در راستاى ارضاى شهوترانیهاى غیرمجاز سروده و یا خوانده مى شد. شاهد این بیان تعبیراتى است که در لابه لاى این روایات به چشم مى خورد، از جمله تعبیر به «خَنا» در جمله «مَنْ تَمَثَّلَ بِبَیْتِ شِعْر مِنَ الْخَنا لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلاةٌ فى ذلِکَ الْیَوْمِ»(14) از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است; چون «خنا» در لغت به معناى فحش و سخن ناسزاست. دیگر تعبیر به «اِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحِکَماً» است که بعد از جمله «اَلشِّعرُ مِنْ اِبْلیسَ» از رسول گرامى نقل شده است.(15) چون روشن است که این جمله در مقام مدح اشعار حکمت آمیز است که از شیطانى بودن شعر در جمله قبل، استثنا مى شود. دیگر روایاتى است که در زمینه شعرخوانى و شعرسرایى امام رضا(علیه السلام) وارد شده است،(16) و در کلمات منقول از امیرمؤمنان(علیه السلام) اشعار متعدّدى دیده مى شود، حتّى دیوان شعرى به آن حضرت منسوب است.
از آنچه گذشت مى توان پذیرفت که مقصود از «مکروه بودن شعر حق» در اوّلین روایتى که گذشت، اشعار غیردروغ و مطابق واقع است. یعنى راوى سؤال مى کند: اگرچه دروغ نباشد و محتواى شعر واقعیّت داشته باشد؟ حضرت جواب مى دهد: آرى، شعرى که خالى از حکمت باشد و بى هدف سروده یا خوانده شود، مکروه است اگرچه دروغ نباشد، و الاّ چگونه مى توان پذیرفت خواندن اشعار فراوانى که سراینده آن خود اهل بیت عصمت(علیهم السلام) هستند در شب یا روز جمعه کراهت داشته باشد؟!
شاهد این سخن روایتى است که فرزند کُمیت (شاعر معروف اهل بیت) از پدرش نقل مى کند که گفت: من روزى خدمت مولایم امام باقر(علیه السلام) رسیدم; عرض کردم که اى فرزند رسول خدا، من ابیاتى درباره شما گفته ام، اجازه مى دهید بخوانم؟ فرمود: مى دانى که الان ایّام البیض است (و تناسبى با خواندن شعر ندارد). عرض کردم: این اشعار مخصوص شما اهل بیت(علیهم السلام) است. فرمود: بخوان و من شروع کردم به خواندن این اشعار:
أضْحَکنِى الدّهر و أبْکانى
و الدّهر ذُو صَرف و ألوان…(17)
روشن است که اهمیّت ایام البیض کمتر از روز جمعه نیست.
8ـ در حقّ برادران دینى دعا کند و با ذکر نام آنان، در حقّشان استغفار نماید. چرا که امام صادق(علیه السلام) از پدرش از جدّش از فاطمه صغرى از امام حسین(علیه السلام) از برادرش امام حسن(علیه السلام) نقل مى کند که در شب جمعه مادرم فاطمه(علیها السلام) را دیدم که در محراب عبادت ایستاده بود، پیوسته رکوع مى کرد و سجده بجا مى آورد تا این که فجر طالع شد و شنیدم که براى مؤمنین، آن هم با ذکر اسامى آنان، فراوان دعا مى کرد، در حالى که براى خودش چیزى طلب نکرد. عرض کردم: مادرم! چگونه است که براى دیگران دعا مى کنى، براى خود دعا نمى کنى؟ فرمود: فرزندم! «اَلْجارُ ثُمَّ الدّار; اوّل همسایه، سپس خانه!».(18)
مخصوصاً در حقّ اموات از برادران دینى دعا کند، چرا که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده: هر کس براى ده نفر از برادران اموات خود در شب جمعه دعا کند اهل بهشت خواهد بود.(19)
9ـ «جمال الاُسبوع» به سند معتبر از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: کسى که در شب جمعه، خواست نماز شب بخواند در رکعت اوّل، حمد و قل هو اللّه احد و در رکعت دوم حمد و قل یا ایّها الکافرون، رکعت سوم حمد و الم سجده و رکعت چهارم حمد و یا ایّها المدّثّر و رکعت پنجم حمد و حم سجده و یا حمد و نجم و در رکعت ششم حمد و سوره مُلک و در رکعت هفتم حمد و یس و در رکعت هشتم حمد و واقعه و رکعت نهم حمد و فلق و رکعت دهم حمد و ناس و رکعت یازدهم حمد و قل هو اللّه احد بخواند.(20)
10ـ دعاهایى که براى این شب وارد شده را بخواند که ما در این جا به ذکر چند مورد از آنها اکتفا مى کنیم:
الف) از رسول گرامى(صلى الله علیه وآله) نقل شده: هر کس این دعا را در شب جمعه یا روز آن هفت مرتبه بخواند اگر در این شب یا روز بمیرد داخل بهشت شود:

اَللّهُمَّ رَبّى لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، خَلَقْتَنى وَاَنـَا عَبْدُکَ وَابْنُ اَمَتِکَ، وَفى قَبْضَتِکَ وَناصِیَتى بِیَدِکَ،
خدایا پروردگار من معبودى جز تو نیست مرا آفریدى و من بنده تو و فرزند کنیز توام و در قبضه قدرت توام و اراده و اختیارم بدست توست
اَمْسَیْتُ عَلى عَهْدِکَ وَوَعْدِکَ مَا اسْتَطَعْتُ، اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما صَنَعْتُ،
تا آن جا که توانستم بر عهد و پیمان تو روز را به شب آورم پناه مى برم به تو از شر آنچه کرده ام
اَبُوءُ بِنِعْمَتِکَ وَاَبُوءُ بِذَنْبى، فَاغْفِرْ لى اِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاَّ اَنْتَ.(21)
هم به نعمت تو اعتراف دارم و هم به گناه خود پس گناهم را بیامرز که براستى نیامرزد گناهان را جز تو.
ب) «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس» و «کفعمى» و «سیّد بن باقى» نوشته اند: مستحب است شب و روز جمعه و شب و روز عرفه این دعا را بخواند، که مطابق آنچه در «مصباح» شیخ طوسى آمده، چنین است:

اَللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَتَهَیَّأَ وَاَعَدَّ وَاسْتَعَدَّ لِوِفادَة اِلى مَخْلُوق رَجآءَ رِفْدِهِ، وَطَلَبَ نآئِلِهِ وَجآئِزَتِهِ،
خدایا هرکس مجهز و آماده و مهیا و مستعد براى ورود بر مخلوقى شده امید دهش و به جستجوى جایزه و بخشش او
فَاِلَیْکَ یا رَبِّ تَعْبِئَتى وَاسْتِعْدادى، رَجآءَ عَفْوِکَ، وَطَلَبَ نآئِلِکَ وَجآئِزَتِکَ،
پس اى پروردگار من آمادگى و استعداد من بسوى توست و آرزوى عفو تو و خواهش بخشش و جایزه ات را دارم
فَلا تُخَیِّبْ دُعآئى، یا مَنْ لا یَخیبُ عَلَیْهِ سائِلٌ، وَلا یَنْقُصُهُ نآئِلٌ،
پس در این خواهشى که دارم نومیدم مکن اى کسى که هیچ خواهنده اى ناامید از درگاهش نرود و هیچ گیرنده عطایى از (کرمش) نکاهد
فَاِنّى لَمْ آتِکَ ثِقَةً بِعَمَل صالِح عَمِلْتُهُ، وَلا لِوِفادَةِ مَخْلُوق رَجَوْتُهُ،
و من به اعتماد عمل صالحى که کرده باشم بدرگاهت نیامده و نه به مخلوقى وارد شده ام که از او امیدى داشته باشم
اَتَیْتُکَ مُقِرّاً عَلى نَفْسى بِالاِْسآئَةِ وَالظُّلْمِ، مُعْتَرِفاً بِاَنْ لا حُجَّةَ لى وَلا عُذْرَ،
بلکه بدرگاه تو آمده ام در حالى که اقرار دارم که بخود بدى و ستم کرده و معترفم که هیچ دلیل و عذرى هم بر این بدى و ستم نداشته ام،
اَتَیْتُکَ اَرْجُو عَظیمَ عَفْوِکَ الَّذى عَفَوْتَ بِهِ عَنِ الْخاطِئینَ،
آمده ام به امید آن عفو عظیم تو که بدان از خطاکاران درگذرى
فَلَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلى عَظیمِ الْجُرْمِ اَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَةِ،
و توقف طولانى آنها بر جرم بزرگ بازت نداشت از این که باز بدانها مهر ورزى
فَیا مَنْ رَحْمَتُهُ واسِعَةٌ، وَعَفْوُهُ عَظیمٌ، یا عَظیمُ یا عَظیمُ یا عَظیمُ،
اى کسى که رحمتش وسیع و گذشتش بزرگ است اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ اى خداى بزرگ
لا یَرُدُّ غَضَبَکَ اِلاَّ حِلْمُکَ، وَلا یُنْجى مِنْ سَخَطِکَ اِلاَّ التَّضَرُّعُ اِلَیْکَ،
خشم تو را جز بردباریت جلوگیرى نکند و از غضب تو جز زارى به درگاهت چیزى نجات نبخشد
فَهَبْ لى یا اِلهى فَرَجاً بِالْقُدْرَةِ الَّتى تُحْیى بِها مَیْتَ الْبِلادِ،
پس اى معبود من بدان قدرتى که سرزمینهاى مرده را بدان وسیله زنده مى گردانى گشایشى بر من بخش
وَلا تُهْلِکْنى غَمّاً حَتّى تَسْتَجیبَ لى، وَتُعَرِّفَنِى الاِْجابَةَ فى دُعآئى،
و مرا به حال اندوه هلاکم مکن تا دعایم را مستجاب کنى و اجابت دعایم را به من بنمایانى
وَاَذِقْنى طَعْمَ الْعافِیَةِ اِلى مُنَتَهى اَجَلى، وَلا تُشْمِتْ بى عَدُوّى، وَلا تُسَلِّطْهُ عَلَىَّ، وَلا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقى،
و طعم تندرستى را تا پایان عمر به من بچشان و گرفتار شماتت دشمنم مکن و او را بر من مسلط مگردان و بر گردنم سوارش منما
اِلهى اِنْ وَضَعْتَنى فَمَنْ ذَا الَّذى یَرْفَعُنى، وَاِنْ رَفَعْتَنى فَمَنْ ذَا الَّذى یَضَعُنى،
خداى من اگر تو مرا پست کنى پس کیست که (بتواند) بلندم کند و اگر تو بلندم کنى پس کیست که (بتواند) پستم کند
وَ اِنْ اَهْلَکْتَنى فَمَنْ ذَا الَّذى یَعْرِضُ لَکَ فى عَبْدِکَ، اَوْ یَسْئَلُکَ عَنْ اَمْرِهِ،
و اگر هلاکم کنى پس کیست که درباره این بنده ات متعرض تو شود یا از وضع او از تو پرسش کند
وَ قَدْ عَلِمْتُ اَنَّهُ لَیْسَ فى حُکْمِکَ ظُلْمٌ، وَلا فى نَقِمَتِکَ عَجَلَةٌ،
ولى بطور مسلّم این را دانسته ام که در حکم تو ستمى نیست و نه در انتقام تو شتابى است
وَ اِنَّما یَعْجَلُ مَنْ یَخافُ الْفَوْتَ، وَاِنَّما یَحْتاجُ اِلَى الظُّلْمِ الضَّعیفُ، وَقَدْ تَعالَیْتَ یا اِلهى عَنْ ذلِکَ عُلُوّاً کَبیراً،
زیرا کسى شتاب (در انتقام) کند که بترسد (فرصت) از دست برود و شخص ناتوان نیازمند به ستم مى باشد و درصورتى که اى معبود من تو از این گونه مطالب بسیار برتر و بزرگترى
اَللّـهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِکَ فَاَعِذْنى، وَاَسْتَجیرُ بِکَ فَاَجِرْنى، وَاَسْتَرْزِقُکَ فَارْزُقْنى،
خدایا به تو پناه آرم پس یاریم ده و از تو امان خواهم پس امانم ده و از تو روزى طلبم پس روزیم ده
وَاَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ فَاکْفِنى، وَاَسْتَنْصِرُکَ عَلى عَدُوّى فَانْصُرْنى،
و بر تو توکل کنم پس کفایتم فرما وبراى پیروزى بر دشمنم از تو یارى خواهم پس یاریم ده
وَاَسْتَعینُ بِکَ فَاَعِنّى، وَاَسْتَغْفِرُکَ یا اِلهى فَاغْفِرْ لى، آمینَ آمینَ آمینَ.(22)
و از تو کمک خواهم پس کمکم ده و از تو آمرزش طلبم اى معبود من پس بیامرزم آمین آمین آمین.
ج) خواندن دعاى کمیل که در بخش دعاهاى معروف (بخش دوم، صفحه 98) گذشت.
د) خواندن دعاى: «اَللّهُمَّ یا شاهِدَ کُلِّ نَجْوى…»(23) که در شب عرفه نیز خوانده مى شود و در بخش چهارم (صفحه 842) گذشت.
هـ) ده مرتبه بگوید:

«یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِیَّةِ، یا باسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّةِ، یا صاحِبَ الْمَواهِبِ السَّنِیَّةِ،
اى کسى که فضل و بخششت بر خلق دائمى است و اى آن که دو دست احسانت به عطابخشى باز است اى دارنده بخشش هاى ارجمند
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ خَیْرِ الْوَرى سَجِیَّةً، وَاغْفِرْ لَنا یا ذَا الْعُلى فی هذِهِ الْعَشِیَّةِ».(24)
درود فرست برمحمّد و آلش که بهترین مردمند در سرشت و نهاد و بیامرز ما را اى خداى بلندمرتبه در این شب.
یادآورى: این ذکر شریف در کلیّه شبهاى عید نیز خوانده مى شود.
و) «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس» گفته اند: خواندن این دعا در سحر شب جمعه مستحب است:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وآلِهِ، وَهَبْ لِىَ الْغَداةَ رِضاکَ، وَاَسْکِنْ قَلْبى خَوْفَکَ،
خدایا درود فرست بر محمّد و آلش و خشنودى خودرا در این بامداد به من ببخش و خوف خود را در دلم جاى ده
وَاقْطَعْهُ عَمَّنْ سِواکَ، حَتّى لا اَرْجُوَ وَلا اَخافَ اِلاَّ اِیّاکَ،
و از غیر خود (امیدم را) قطع کن تا بدانجا که امید نداشته باشم و نترسم جز از تو
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَهَبْ لى ثَباتَ الْیَقینِ، وَمَحْضَ الاِْخْلاصِ،
خدایا درود فرست بر محمّد و آلش و (اینها را که مى گویم) به من ببخش: یقین ثابت و اخلاص پاک
وَشَرَفَ التَّوْحیدِ، وَدَوامَ الاِْسْتِقامَةِ، وَمَعْدِنَ الصَّبْرِ، وَالرِّضا بِالْقَضآءِ وَالْقَدَرِ،
و شرف یگانه پرستى و استقامتى پایدار و کان شکیبایى و خشنود بودن به قضا و قدر
یا قاضِىَ حَوائِجِ السّآئِلینَ، یا مَنْ یَعْلَمُ ما فى ضَمیرِ الصّامِتینَ،
اى روا کننده حاجتهاى سائلان و اى داناى نهاد خاموشان
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وآلِهِ، وَاسْتَجِبْ دُعائى، وَاغْفِرْ ذَنْبى، وَاَوْسِعْ رِزْقى،
درود فرست بر محمّد و آلش و دعاى مرا مستجاب گردان و گناهم را بیامرز و روزیم را فراخ کن
وَاقْضِ حَوآئِجى فى نَفْسى، وَاِخْوانى فى دینى وَاَهْلى،
و حاجتهایم را درباره خودم و برادران دینى ام و خانواده ام برآور
اِلهى طُمُوحُ الاْمالِ قَدْ خابَتْ اِلاَّ لَدَیْکَ، وَمَعاکِفُ الْهِمَمِ قَدْ تَعَطَّلَتْ اِلاَّ عَلَیْکَ، وَمَذاهِبُ الْعُقُولِ قَدْ سَمَتْ اِلاَّ اِلَیْکَ،
خدایا آرمانهاى بلند نومید شد مگر نزد تو و جایگاه همتها معطل ماند جز همتى که بر تو (متوجه) باشد و راه خِرَدها به بن بست رسید جز راهى که بسوى توست
فَاَنْتَ الرَّجآءُ وَاِلَیْکَ الْمُلْتَجَأُ، یا اَکْرَمَ مَقْصُود، وَاَجْوَدَ مَسْئُول،
پس تویى امید و پناهگاه درگاه توست اى بزرگوارترین کسى که بسویش رو کنند و بخشنده ترین کسى که از او بخواهند
هَرَبْتُ اِلَیْکَ بِنَفْسى یا مَلْجَأَ الْهارِبینَ بِاَثْقالِ الذُّنُوبِ، اَحْمِلُها عَلى ظَهْرى،
بسوى تو گریختم اى پناه گریختگان با بارهاى سنگین گناهانى که بر دوش کشم
لا اَجِدُ لى اِلَیْکَ شافِعاً سِوى مَعْرِفَتى بِاَنَّکَ اَقْرَبُ مَنْ رَجاهُ الطّالِبُونَ، وَاَمَّلَ مالَدَیْهِ الرّاغِبُونَ،
و هیچ شفیعى بدرگاه تو نیابم جز این که مى دانم تو نزدیکترین کسى هستى که جویندگان امید به او دارند و آرزومندان آنچه را نزد اوست آرزو کنند
یا مَنْ فَتَقَ الْعُقُولَ بِمَعْرِفَتِهِ، وَاَطْلَقَ الأَلْسُنَ بِحَمْدِهِ، وَجَعَلَ مَا امْتَنَّ بِهِ عَلى عِبادِهِ فى کِفآء لِتَاْدِیَةِ حَقِّهِ،
اى کسى که عقلها را بوسیله معرفت خویش گشودى و زبانها را به ستایش خود باز کردى و قرار دادى آنچه را بر بندگان خود احسان و انعام فرمودى در برابر اداى حق خود
صَلِّ عَلى مُحَمَّد و آلِهِ، وَلا تَجْعَلْ لِلشَّیْطانِ عَلى عَقْلى سَبیلاً، وَلا لِلْباطِلِ على عَمَلى دَلیلا.(25)
درود فرست بر محمّد و آلش و براى شیطان بر خرد من راهى قرار مده و باطل را راهنماى کردارم مساز.

 

نماز و دعایی در شب جمعه برای حفظ قرآن

کسى که مى خواهد توفیق حفظ قرآن را پیدا کند بداند که ابن عبّاس از امیر مؤمنان از رسول
خدا(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که فرمود: آیا دوست دارى کلماتى را به تو بیاموزم که خداوند با آن به تو نفع بخشد و شاگردان تو نیز از آن نفع برند و آنچه را مى آموزى در سینه ات جاى گیرد و ثابت شود؟ عرض کرد: آرى یا رسول اللّه، فرمود:
شب جمعه وقت سحر در ثلث آخر شب و اگر نتوانستى قبل از آن از خواب برخیز، چهار رکعت نماز بخوان در رکعت اوّل پس از حمد سوره یس و در رکعت دوم پس از حمد، سوره الم سجده و در رکعت سوم پس از حمد، دخان و در رکعت چهارم حمد و سوره ملک را بخوان; (سوره ها را مى توان از روى قرآن خواند) پس از سلام، حمد و ثناى خدا بجا آور و به بهترین وجهى بر محمّد و آل محمّد صلوات بفرست، سپس براى مؤمنان استغفار کن، آنگاه بگو:

اَللّهُمَ ارْحَمْنى بِتَرْکِ الْمَعاصى أَبَداً ما أَبْقَیْتَنی،
خداوندا با توفیق ترک گناه مادام العمر، بر من رحم فرما
وَارْحَمْنی مِنْ أنْ اَتَکَلَّفَ طَلَبَ ما لا یُعْنینی، وَارْزُقْنی حُسْنَ النَّظَرِ فیما یُرْضیکَ عَنّی،
و نیز ترحم کن که آنچه برایم نفعى ندارد را طلب نکنم و خوش بینى نسبت به آنچه تو را از من راضى مى کند را روزیم کن،
اَللّهُمَّ بَدیعَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، ذَا الْجَلالِ وَالاْکْرامِ، وَالْعِزِّ الَّذی لا یُرامُ،
اى خدایى که بدون هیچ سابقه اى آسمانها و زمین را هستى بخشیدى اى صاحب جلال و بخشش و عزّت پایدار،
أَسْأَلُکَ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ، بِجَلالِکَ وَنُورِ وَجْهِکَ، أَنْ تُلْزِمَ قَلْبی حِفْظَ کِتابِکَ کَما عَلَّمْتَنیهِ،
از تو مى خواهم اى خدا اى بخشنده و به جلال و نور جمالت قسمت مى دهم که همان طورى که قرآنت را به من آموخته اى قلبم را بر حفظ آن وادارى
وَ ارْزُقْنی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَى النَّحْوِ الَّذی یُرْضیکَ عَنّی،
و روزیم کن که چنان آن را تلاوت کنم که سبب رضایت تو از من شود.
اَللّهُمَّ بَدیعَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، ذَا الْجَلالِ وَالاِْکْرامِ، وَالْعِزِّ الَّذی لا یُرامُ،
اى خداى هستى بخش آسمانها و زمین، اى صاحب جلال و بخشش و عزّت پایدار
اَسْألُکَ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ، بِجَلالِکَ وَنُورِ وَجْهِکَ، اَنْ تُنَوِّرَ بِکِتابِکَ بَصَرى،
از تو مى خواهم اى خدا اى بخشنده و به جلال و نور جمالت قسمت مى دهم که به توسّط کتابت قرآن چشمم را نورانى سازى
وَ اَنْ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرى، وَاَنْ تُطْلِقَ بِهِ لِسانی، وَاَنْ تُفَرِّجَ بِهِ عَنْ قَلْبی،
و به من شرح صدر دهى و به واسطه آن گره از زبانم بگشایى و گشایشى در قلبم به وجود آورى
وَ اَنْ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنی، فَاِنَّهُ لا یُعْنِینى عَلَى الْخَیْرِ غَیْرُکَ، وَلا یُؤْتیهِ إِلاَّ أَنْتَ
و بدنم را به کار وادارى چرا که غیر از تو کسى نیست که بر انجام خیر یاریم دهد و غیر از تو کسى نیست که آن توفیق را به من بدهد.
وَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ».
و قوّت و نیرویى جز براى خداوند بلندمرتبه و با عظمت نیست.
سپس فرمود: این عمل را در سه شب جمعه، یا پنج شب، یا هفت شب جمعه بجا آور.(1)

 

دعا و نمازی از ناحیه مقدسه حضرت حجت (ع) برای برآورده شدن حاجات
مرحوم «علاّمه مجلسى» از «مهج الدّعوات» از «کنوز النجاح» ابوعلى فضل بن حسن طبرسى نقل مى کند: از ناحیه مقدّسه امام عصر (سلام اللّه علیه) این حدیث صادر شد که: هر کسى نزد خدا حاجتى داشته باشد، شب جمعه بعد از نصف شب، غسل کند و در مصلاّى خودش (محلّى را که در خانه، محلّ نماز قرار داده است) دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت پس از شروع سوره حمد و رسیدن به جمله «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» صد بار آن را تکرار کند و پس از اتمام آن، بقیّه سوره حمد را ادامه دهد و به پایان برساند، سپس یکبار سوره توحید را بخواند و ذکر رکوع و سجود را هفت بار بگوید، پس از اتمام نماز، دعاى ذیل را بخواند که قطعاً حاجتش هرچه باشد برآورده مى شود، مگر این که مربوط به قطع رحم (و مانند آن) باشد:

اَللّهُمَّ اِنْ اَطَعْتُکَ فَالْمَحْمِدَةُ لَکَ، وَاِنْ عَصَیْـتُکَ فَالْحُجَّةُ لَکَ، مِنْکَ الرَّوْحُ وَمِنْکَ الْفَرَجُ،
خدایا اگر فرمانبرداریت کنم پس حمد و ستایش از آن توست و اگر نافرمانیت کنم تو حجّت دارى از توست مهر و یارى و از توست گشایش
سُبْحانَ مَنْ اَنْعَمَ وَشَکَرَ، سُبْحانَ مَنْ قَدَّرَ وَغَفَرَ،
منزه است آن که نعمت داده و قدردانى کرد منزه است آن که مقدر کرد و آمرزید
اللّهُمَّ اِنْ کُنْتُ عَصَیْـتُکَ فَاِنّى قَدْ اَطَعْتُکَ فى اَحَبِّ الاَْشْیآءِ اِلَیْکَ، وَهُوَالاِْیمانُ بِکَ،
خدایا اگر من تو را نافرمانى کردم ولى در عوض فرمانبرداریت کردم در محبوبترین چیزها در نزد تو و آن ایمان به توست
لَمْ اَتَّخِذْ لَکَ وَلَداً، وَلَمْ اَدْعُ لَکَ شَریکاً، مَنّاً مِنْکَ بِهِ عَلَىَّ، لا مَنّاً مِنّى بِهِ عَلَیْکَ،
که برایت فرزندى نگرفتم و برایت شریکى قائل نشدم و این منتى بود از تو بر من نه این که منتى باشد از من بر تو
وَقَدْ عَصَیْـتُکَ یا اِلهى عَلى غَیْرِ وَجْهِ الْمُکابَرَةِ، وَلاَ الْخُرُوجِ عَنْ عُبُودِیَّتِکَ، وَلاَ الْجُحُودِ لِرُبُوبِیَّتِکَ،
و این که تو را نافرمانى کردم اى خدا نه از روى کبر و عنادورزى بود و نه بخاطر این که از تحت بندگیت بیرون رفته و پروردگاریت را منکر شده باشم
وَلکِنْ اَطَعْتُ هَواىَ وَاَزَلَّنِى الشَّیْطانُ، فَلَکَ الْحُجَّةُ عَلَىَّ وَالْبَیانُ،
بلکه پیروى کردم هواى نفسم را و شیطان مرا لغزاند پس تو را بر من حجت و بیان هست
فَاِنْ تُعَذِّبْنى فَبِذُنُوبى غَیْرُ ظالِم لى، وَاِنْ تَغْفِرْ لى وَتَرْحَمْنى، فَاِنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ، یا کریمُ یا کَریمُ
و اگر عذابم کنى بخاطر گناهان من است و تو ستمکار بر من نیستى و اگر بیامرزى مرا و رحمم کنى پس براستى تو بخشنده و بزرگوارى اى کریم اى کریم
(به اندازه یک نفس طولانى ادامه دهد)، سپس بگوید:

یا آمِناً مِنْ کُلِّ شَىْء، وَکُلُّ شَىْء مِنْکَ خآئِفٌ حَذِرٌ،
اى ایمن از هر چیز و هر چیز از تو ترسان و بیمناک
اَسْئَلُکَ بِاَمْنِکَ مِنْ کُلِّ شَىْء، وَخَوْفِ کُلِّ شَىْء مِنْکَ،
از تو خواهم به همان امانى که از هر چیز دارى و آن ترسى که هر چیز از تو دارند
اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تُعْطِیَنى اَماناً لِنَفْسى وَاَهْلى وَوُلْدى،
که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و به من امانى دهى براى خود و خانواده و فرزندان
وَسآئِرِ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ، حَتّى لااَخافَ اَحَداً، وَلا اَحْذَرَ مِنْ شَىْء اَبَداً،
و سایر چیزهایى که به من عطا فرموده اى تا از کسى نترسم و بیم نداشته باشم از چیزى هرگز
اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، وَحَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَکیلُ،
که براستى تو بر هر چیز توانایى و کافى است ما را خدا و نیکو وکیلى است
یا کافِىَ اِبْراهیمَ نُمْرُودَ، وَیا کافِىَ مُوسى فِرْعَوْنَ،
اى کفایت کننده ابراهیم از نمرود و اى کفایت کننده موسى از فرعون
وَیا کافِىَ مُحَمَّد صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ الاَْحْزابَ،
و اى کفایت کننده محمّدصلّى الله علیه و آله از احزاب کفر،
اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،وَاَنْ تَکْفِیَنى شَرَّ فُلانِ بْنِ فُلان.
از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و کفایت کنى از من شر فلان پسر فلان را.
(به جاى فلان بن فلان اسم دشمن خویش را بر زبان آورد و اگر دشمن خاصّى ندارد، مى تواند نام شیطان را که بزرگترین دشمن است یا نام دشمنان اسلام را ببرد).
سپس به سجده رود و حاجتش را طلب کند و نزد خدا تضرّع نماید چراکه هیچ مرد یا زن مؤمنى نیست که این نماز را بجا آورد و این دعا را بخواند مگر این که درهاى آسمان براى اجابت دعا به روى او گشوده مى شود… .
آنگاه فرمود: «ذلِکَ مِنْ فَضْلِ اللّهِ عَلَیْنا وَعَلَى النّاسِ; این نماز و دعا از فضل خداوند بر ما اهل بیت و بر مردم است».(1)

 

 

اعمال روز جمعه
1ـ از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمود: هر کس مابین نافله صبح و نماز صبح در روز جمعه صد مرتبه بگوید: «سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظیمِ وَبِحَمْدِهِ، اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّى وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» خداوند خانه اى در بهشت برایش بنا مى کند.(1)
2ـ کسى که پیش از نماز صبح روز جمعه سه مرتبه (از روى خلوص نیّت) بگوید: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لا اِلهَ إِلاَّ هُوَالْحَىُّ الْقَیُّومِ، وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» گناهانش آمرزیده مى شود، هرچند بسیار زیاد باشد.(2)
3ـ هیچ عملى در این روز از صلوات بر محمّد و آل محمّد با فضیلت تر نیست،(3) و مطابق حدیثى دیگر: صد بار صلوات در روز جمعه باعث برآورده شدن حوائج مى شود،(4) و در روایتى دیگر از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که فرمود: عبادتى در روز جمعه نزد من از صلوات بر محمّد و آل محمّد محبوب تر نیست.(5)
و در روایت دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده: هر کس بعد از نماز ظهر و نماز صبح روز جمعه و غیر جمعه بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ» نمیرد تا این که حضرت قائم(عجّل الله تعالى فرجه الشّریف) را درک کند.(6) و مطابق روایتى دیگر، شیخ جلیل القدر «ابن ادریس» در کتاب «سرائر» از «جامع بزنطى» نقل کرده که ابوبصیر مى گوید: شنیدم از امام صادق(علیه السلام) که صلوات بر محمّد و آل محمّد مابین ظهر و عصر معادل هفتاد رکعت نماز است و بعد از عصر روز جمعه نیز بگوید:

اَللّهُمَّ صَـلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَلاَْوْصِیاءِ الْمَرْضِیّینَ بِاَفْضَلِ صَلَواتِکَ،
خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد اوصیاى پسندیده به بهترین درودهاى خود
وَبارِکْ عَلَیْهِمْ بِاَفْضَلِ بَرَکاتِکَ، وَالسَّلامُ عَلَیْهِمْ وَعَلى اَرْواحِهِمْ وَاَجْسادِهِمْ، وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ.(7)
و برکت ده بر ایشان به بهترین برکاتت و سلام بر ایشان و بر ارواح و اجسادشان و رحمت خدا و برکاتش.
این صلوات (با مقدارى تفاوت) در کتب مشایخ حدیث، با سندهاى بسیار معتبر و با فضیلت هاى بسیار نقل شده است.(8)
4ـ در نماز صبح در رکعت اوّل سوره جمعه و در رکعت دوم سوره توحید بخواند.(9)
5ـ بعد از نماز صبح پیش از آن که سخن بگوید این دعا را بخواند تا کفّاره گناهان او از این جمعه تا جمعه دیگر باشد:

اَللّهُمَّ ما قُلْتُ فى جُمُعَتى هذِهِ مِنْ قَوْل، اَوْ حَلَفْتُ فیها مِنْ حَلْف، اَوْ نَذَرْتُ فیها مِنْ نَذْر،
خدایا هر گفتارى که در این روز جمعه ام گویم یا سوگندى که در آن خوردم یا نذرى که در آن کردم
فَمَشِیَّتُکَ بَیْنَ یَدَىْ ذلِکَ کُلِّهِ، فَما شِئْتَ مِنْهُ اَنْ یَکُونَ کانَ، وَما لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ یَکُنْ،
پس در تمام آنها مشیّت و اراده تو پیش از همه آنهاست آنچه از آن بخواهى مى شود و آنچه نخواهى نمى شود
اَللّـهُمَّ اغْفِرْ لى وَتَجاوَزْ عَنّى، اَللّـهُمَّ مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ فَصَلواتى عَلَیْهِ، وَمَنْ لَعَنْتَ فَلَـعْـنَتـى عَلَیْـهِ.
خدایا مرا بیامرز و از من بگذر خدایا هر که را تو رحمت بر او فرستادى پس رحمت من هم بر او باد و هر که را تو از رحمتت دور کردى پس لعنت من هم بر او باد.
6ـ در روایت است: هر کس بعد از نماز صبح در روز جمعه بنشیند و مشغول تعقیبات گردد تا آفتاب طلوع کند خداوند در فردوس اعلى (مقامات عالى بهشت) هفتاد درجه براى او قرار دهد.(10)
7ـ «شیخ طوسى» روایت کرده است: مستحب است که در تعقیب نماز صبح روز جمعه این دعا را بخواند:

اَللّـهُمَّ اِنّى تَعَمَّدْتُ اِلَیْکَ بِحاجَتى، وَاَنْزَلْتُ اِلَیْکَ الْیَوْمَ فَقْرى وَفاقَتى وَمَسْکَنَتى،
خدایا من به خواسته خود تو را قصد کردم و امروز بار فقر و نیازمندى و بیچارگى ام را بدرگاه تو فرود آوردم
فَاَنَا لِمَغْفِرَتِکَ اَرْجى مِنّى لِعَمَلى، وَلَمَغْفِرَتُکَ وَرَحْمَتُکَ اَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبى،
و من به آمرزش تو امیدوارتر از کردار خود هستم و مسلّماً آمرزش و رحمت تو وسیع تر از گناهان من است
فَتَوَلَّ قَضآءَ کُلِّ حاجَة لى بِقُدْرَتِکَ عَلَیْها، وَتَیْسیرِ ذلِکَ عَلَیْکَ، وَلِفَقْرى اِلَیْکَ،
پس به عهده گیر برآوردن هر حاجتى که دارم بدان جهت که قدرت بر آن دارى و بر تو آسان است و براى آن که من هم نیازمند به تو هستم
فَاِنّى لَمْ اُصِبْ خَیْراً قَطُّ اِلاَّ مِنْکَ، وَلَمْ یَصْرِفْ عَنّى سُوءً قَطُّ اَحَدٌ سِواکَ،
زیرا هرگز به خیر نرسیده ام جز از جانب تو و هیچ کس از من هرگز بدى را دفع نکرده جز تو
وَلَسْتُ اَرْجُو لاِخِرَتى وَدُنْیاىَ، وَلا لِیَوْمِ فَقْرى، یَوْمَ یُفْرِدُنِى النّاسُ فى حُفْرَتى،وَاُفْضى اِلَیْکَ بِذَنْبى سِواکَ.(11)
و من براى آخرت و دنیا و روز نیازم روزى که مرا در قبرم تنها گذارند و گناهم را بسویت آرم جز به تو به کسى امید ندارم.
8ـ سوره هاى احقاف و مؤمنون را بخواند که مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام)، هر کس شب یا روز جمعه سوره احقاف بخواند ترسى در دنیا به او نرسد و از وحشت قیامت ایمن گردد و هر کس در هر جمعه سوره مؤمنون را بخواند، خداوند اعمال او را به سعادت ختم کند و در فردوس اعلى همراه با پیامبران و رسولان، به او منزل دهد.(12)
خواندن سوره هاى نساء، هود، کهف، صافات نیز توصیه شده(13) و بعد از نماز صبح سوره الرحمن بخواند و بعد از آیه «فَبِأىِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ» بگوید: «لا بِشَىْء مِنْ آلائِکَ رِبِّ أُکَذِّبُ».(14)
سوره «قل یا ایّها الکافرون» را ده مرتبه هنگام طلوع آفتاب بخواند و دعا کند تا دعایش مستجاب شود.(15)
9ـ مطابق روایات فراوانى پرداختن به نظافت در جمعه بسیار خوب است از جمله شستن سر با خطمى سبب رهایى از جذام و برص و جنون مى شود،(16) و در روایات متعدّدى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه، سبب فزونى روزى مى شود.(17)
10ـ با توجّه به این که بسیارى از مؤمنین در نماز جمعه شرکت مى کنند یا به دیدن بستگان و دوستان مى روند، مستحب است در این روز از عطر و بوى خوش استفاده کنند. در روایتى از امام موسى بن جعفر(علیهما السلام) آمده است: سزاوار نیست ترک بوى خوش در هر روز و اگر قادر بر آن نبود، یک روز در میان و اگر بر آن نیز قادر نبود در روز جمعه.(18)
11ـ غسل جمعه کند که از سنّتهاى مؤکّد است و مطابق روایتى، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به امیرمؤمنان على(علیه السلام) فرمود: در هر جمعه غسل بجا آور اگرچه هزینه خوراک خود را صرف آن کنى، زیرا سنّتى از این بزرگتر وجود ندارد،(19) و مطابق روایتى دیگر از امام صادق(علیه السلام): هر کس در روز جمعه غسل کند و این دعا را بخواند:

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ،
گواهى دهم که معبودى جز خداى یگانه نیست که شریکى ندارد و گواهى دهم که محمّد بنده و رسول اوست
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاجْعَلْنى مِنَ التَّوّابینَ، وَاجْعَلْنى مِنَ المُتَطَهِّرینَ.
خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و مرا از توبه کنندگان و پاکیزه شدگانم قرار ده.
براى او طهارتى باشد تا جمعه آینده(20) (یعنى از گناهان پاک مى شود و یا اعمالش از طهارت معنوى برخوردار شده، مورد قبول واقع مى شود).
یادآورى: زمان غسل جمعه بعد از طلوع فجر تا ظهر روز جمعه است.
12ـ صدقه در این روز مستحبّ مؤکّد است و مطابق روایتى از امام صادق(علیه السلام) صدقه در شب جمعه و روز آن، هزار برابر صدقه در اوقات دیگر است.(21)
13ـ با خریدن چیزى نیکو براى خانواده و فرزندان، زمینه شادى آنها را نسبت به آمدن جمعه فراهم کند.(22)
14ـ خود را از کارهاى دنیایى فارغ کند و بخشى از روز را به فراگیرى مسائل دینى خود مشغول شود، چنانکه از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: نفرین بر مسلمانى که در هفته، (بخشى از) روز جمعه را صرف آموختن مسائل دینى خود نگرداند و براى این امر، خود را از کارهاى دیگر فارغ نسازد.(23)
15ـ زیارت حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) و ائمّه طاهرین صلوات اللّه علیهم اجمعین را بجا آورد،(24) که در بخش زیارات کیفیّت آن گذشت.
16ـ به زیارت اموات رود که فضیلت بسیار دارد و از امام باقر(علیه السلام) نقل شده: زیارت کنید مردگان را در روز جمعه، چراکه آنان در این روز از طلوع فجر تا طلوع خورشید، شخص زیارت کننده را مى شناسند و شاد مى شوند،(25) و البتّه زیارت پدر و مادر و بستگان نزدیک از احیاء اهمیّتش بیشتر است.
17ـ دعاى ندبه بخواند که از اعمال اعیاد چهارگانه (غدیر، فطر، قربان و جمعه) است،(26) و در بخش دعاهاى معروف (صفحه 189) گذشت.
18ـ نوافل روز جمعه که بیست رکعت است را بجا آورد،(27) و براى کیفیّت بجا آوردن آن به رساله هاى عملیّه مراجعه شود.
19ـ نمازهاى مستحبّى را که براى روز جمعه نقل شده (نظیر نماز جعفر طیّار، نماز کامله و نماز حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) که با سندهاى بسیار معتبر و آثار و برکات فراوان نقل شده اند) بجا آورد که در بخش نمازهاى معروف (صفحه 1061) به بعضى از آنها اشاره مى شود.
20ـ چون ظهر شود دعایى را بخواند که محمّد بن مسلم از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند و مطابق نقل «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» چنین است:

لا اِلهَ اِلاّ اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً،
معبودى نیست جز خدا و خدا بزرگتر (از توصیف) است منزه است خدا و ستایش خاص خدایى است که فرزندى نگرفته
وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِى الْمُلْکِ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً
و شریکى در فرمانروایى برایش نیست و خوارى ندارد تا نیازى بیارى داشته باشد و او را به بزرگى یاد کن
سپس بگوید:

یا سابِغَ النِّعَمِ، یا دافِعَ النِّقَمِ، یا بارِئَ النَّسَمِ، یا عَلِىَّ الْهِمَمِ، یا مُغْشِىَ الظُّلَمِ،
اى فرو ریز نعمتها اى جلوگیر بدیها و اى آفریننده انسانها اى داراى همتهاى والا اى پوشاننده تاریکیها
یا ذَاالْجُودِ وَالْکَرَمِ، یا کاشِفَ الضُّرِّ وَالأَلَمِ، یا مُونِسَ الْمُسْتَوْحِشینَ فِى الظُّلَمِ، یا عالِماً لا یُعَلَّمُ،
اى صاحب جود و کرم اى برطرف کننده زیان و درد اى همدم وحشت زدگان در تاریکیها اى دانایى که کسى او را نیاموخته
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَافْعَلْ بى ما اَنْتَ اَهْلُهُ،
درود فرست بر محمّد و آل محمّد و با من آن کن که تو شایسته آنى
یا مَنِ اسْمُهُ دَوآءٌ، وَذِکْرُهُ شِفآءٌ، وَطاعَتُهُ غَنآءٌ، اِرْحَمْ مَنْ رَاْسُ مالِهِ الرَّجآءُ، وَسِلاحُهُ الْبُکاءُ،
اى آن که نامش دواى دردها و یادش شفاى امراض و اطاعتش موجب توانگرى و بى نیازى است رحم کن بر آن که سرمایه اش امید و اسلحه اش گریه است
سُبْحانَکَ لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ، یا حَنّانُ یا مَنّانُ، یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ.(28)
منزهى تو معبودى جز تو نیست اى پر مهر اى بسیار نعمت ده اى پدید آرنده آسمانها و زمین اى داراى جلالت و بزرگوارى.
21ـ شرکت در نماز جمعه بسیار خوب و پراهمیّت، و سبب شکوه و عظمت اسلام است و اگر توفیق شرکت در نماز جمعه را پیدا نکرد، در نماز ظهر سوره جمعه و منافقین و در نماز عصر سوره جمعه و توحید را بخواند(29) و مرحوم صدوق از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده: از چیزهایى که بر هر مؤمنى که شیعه ما باشد لازم است این است که در شب جمعه در نماز (عشا) سوره جمعه و سبّح اسم ربّک الاعلى، و در روز جمعه در نماز ظهر، سوره جمعه و منافقین را بخواند که اگر چنین کند اقتدا به عمل پیامبر(صلى الله علیه وآله) کرده و جزایش بهشت است.(30)
22ـ دعاى 46 صحیفه سجّادیه (یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِباد) و 48 آن (أَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ) را بخواند.
23ـ «شیخ طوسى» در «مصباح» روایت کرده: هر کس بعد از نماز ظهر روز جمعه دو رکعت نماز، و در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه «قُلْ هُوَاللّه أَحَد» بخواند و بعد از نماز بگوید:

اَللّهُمَّ اجْعَلْنى مِنْ اَهْلِ الْجَنَّةِ الَّتى حَشْوُهَا الْبَرَکةُ، وَعُمّارُهَا الْمَلائِکَةُ،
خدایا مرا از اهل بهشت قرار ده که درونش برکت است و آباد کنندگانش فرشتگانند
مَعَ نَبِیِّنا مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَاَبینا اِبراهیمَ عَلَیْهِ السَّلامُ.
در جوار پیامبرمان محمّد صلى الله علیه و آله و پدرمان ابراهیم علیه السلام.
تا جمعه دیگر بلا و فتنه اى به او نرسد و حق تعالى میان او و محمّد(صلى الله علیه وآله) و ابراهیم(علیه السلام) (در بهشت) جمع کند.(31)
24ـ بعد از نماز عصر هفتاد مرتبه «اَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» بگوید تا خداوند متعال گناهان او را بیامرزد.(32)
25ـ چنانکه در بخش دعاهاى معروف (صفحه 108) گذشت، بهترین زمان براى خواندن دعاى عشرات، عصر روز جمعه است.
26ـ نیز در بخش دعاهاى معروف (صفحه 114) گذشت، که مستحب است خواندن دعاى «سمات» در ساعتهاى آخر روز جمعه.
27ـ با توجّه به این که روز جمعه از چند جهت تعلّق به امام عصر ـ عجّل اللّه تعالى فرجه ـ دارد; اوّلاً: از این جهت که ولادت حضرتش در این روز بوده.(33) ثانیاً: ظهور شریف آن جناب طبق بعضى روایات در چنین روزى خواهد بود،چنانکه دربخش اعمال ایّام هفته،ضمن زیارت آن حضرت در روز جمعه خواهد آمد:

«هذا یَوْمُ الْجُمُعَةِ، وَهُوَیَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فیهِ ظُهُورُکَ، وَالْفَرَجُ فیهِ لِلْمُؤمِنینَ عَلى یَدِکَ»(34)
این روز جمعه است و این روزى است که انتظار مى رود در آن ظهور تو و فرج مؤمنین در آن به دست تو
و حضرت در چنین روزى پاک کردن زمین را از لوث وجود جبّارین و ملحدین و کافرین و منافقین، آغاز مى کند و با اظهار کلمه حق، و اِعلاى دین و شرایع ایمان، چشم و دل مؤمنان را در آن روز روشن و مسرور مى نماید، چنانکه آیه «وَاَشْرَقَتِ الاْرْضُ بِنُورِ رَبِّها; روزى که زمین به نور پروردگارش منوّر مى شود» بر این روز «ظهور» تطبیق داده شده است،(35) با توجّه به این نکات، شایسته است که به خواندن چند چیز در این روز مبادرت شود:
الف) زیارت آل یاسین که در بخش زیارات (صفحه 503) گذشت.
ب) این دعا که «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» در خلال اعمال روز جمعه، آن را از امام رضا(علیه السلام) براى صاحب الامر نقل کرده است; به این صورت که یونس بن عبدالرّحمان مى گوید: امام رضا(علیه السلام) پیوسته امر مى کرد که با این دعا براى حضرت مهدى(علیه السلام) دعا کنید:
اَللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلِیِّکَ وَخَلیفَتِکَ وَحُجَّتِکَ عَلى خَلْقِکَ…که در بخش زیارات (صفحه 525) گذشت.
ج) صلواتى را که شیخ طوسى در اعمال عصر روز جمعه آن را ذکر نموده است قرائت کند. مرحوم «سیّد بن طاووس»(36) فرموده: که این صلوات مروىّ از مولاى ما حضرت مهدى ـ صلوات اللّه علیه ـ است و تأکید شده که هرگز این صلوات را ترک مکن، و طبق نقل شیخ در «مصباح» چنین است:

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ، وَخاتَمِ النَّبِیّینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
خدایا درود فرست بر محمّد آقاى رسولان و خاتم پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
اَلْمُنْتَجَبِ فِى الْمیثاقِ، اَلْمُصْطَفى فِى الظِّلالِ، اَلْمُطَهَّرِ مِنْ کُلِّ آفَة،
برگزیده در روز عهد و پیمان انتخاب شده در عالم اشباح و مجردات پاکیزه از هر آفت
اَلْبَرىءِ مِنْ کُلِّ عَیْب، اَلْمُؤَمَّلِ لِلنَّجاةِ، اَلْمُرْتَجى لِلشَّفاعَةِ، اَلْمُفَوَّضِ اِلَیْهِ دینُ اللهِ،
مبرّاى از هر عیب، نجات از وى آرزو شود و امید شفاعت به اوست آن کس که دین خدا به او واگذار شده
اَللّهُمَّ شَرِّفْ بُنْیانَهُ، وَعَظِّمْ بُرْهانَهُ، وَاَفْلِجْ حُجَّتَهُ، وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَاَضِئْ نُورَهُ، وَبَیِّضْ وَجْهَهُ،
خدایا پایه و اساس کارش را برافراز و برهان و منطقش را عظمت ده و حجّتش را آشکار گردان و درجه اش را بلند کن و تابان کن نورش را و سفید گردان رویش را
وَاَعْطِهِ الْفَضْلَ وَالْفَضیلَةَ، وَالْوَسیلَةَ وَالدَّرَجَةَ الرَّفیعَةَ، وَابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً یَغْبِطُهُ بِهِ الاَْوَّلُونَ وَالأخِرُونَ،
برترى و فضیلت و مقام و وسیله (بلندترین درجات بهشت) و درجه بلند به او عطا کن و او را به مقام (شایسته و) پسندیده اى برگزین که مورد غبطه گذشتگان و آیندگان باشد
وَصَلِّ عَلى اَمیرِالْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَقآئِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلینَ، وَسَیِّدِ الْوَصِیّینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر امیرمؤمنان و وارث (علم) پیمبران و پیشواى سفیدرویان و آقاى وصیّان و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر حسن بن على رهبر مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِىٍّ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر حسین بن على امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر على بن الحسین رهبر مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر محمّد بن على امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر جعفر بن محمد امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى مُوسَى بْنِ جَعْفَر اِمامِ الْمُؤْمِنینَ،وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر موسى بن جعفر امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى عَلِىِّ بْنِ مُوسى اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر على بن موسى امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَلِىٍّ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر محمّد بن على امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلى عَلِىِّ بْنِ مُحَمَّد اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر على بن محمّد امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر حسن بن على امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
وَصَلِّ عَلَى الْخَلَفِ الْهادِى الْمَهْدِىِّ، اِمامِ الْمُؤْمِنینَ، وَوارِثِ الْمُرْسَلینَ، وَحُجَّةِ رَبِّ الْعالَمینَ،
و درود فرست بر آن یادگار صالح راهنما حضرت مهدى امام مؤمنان و وارث (علم) پیمبران و حجت پروردگار جهانیان
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ الاَْئِمَّةِ الْهادینَ، اَلْعُلَمآءِ الصّادِقینَ، اَلاَْبْرارِ الْمُتَّقینَ،
خدایا درود فرست بر محمّد و خاندانش پیشوایان راهنما و دانشمندان و راستگویان و پرهیزکاران
دَعآئِمِ دینِک، وَاَرْکانِ تَوْحیدِکَ، وَتَراجِمَةِ وَحْیِکَ، وَحُجَجِکَ عَلى خَلْقِکَ، وَخُلَفآئِکَ فى اَرْضِکَ،
که ستونهاى دین تو و پایه هاى محکم توحید و مفسّران وحى تو و حجتهاى تو بر تمام مخلوقاتت و جانشینانت که در روى زمین هستند
اَلَّذینَ اخْتَرْتَهُمْ لِنَفْسِکَ، وَاصْطَفَیْتَهُمْ عَلى عِبادِکَ، وَارْتَضَیْتَهُمْ لِدینِکَ،
آنان که ایشان را براى خویش برگزیدى و براى بندگانت انتخاب کردى و براى دینت پسندیدى
وَخَصَصْتَهُمْ بِمَعْرِفَتِکَ، وَجَلَّلْتَهُمْ بِکَرامَتِکَ، وَغَشَّیْتَهُمْ بِرَحْمَتِکَ،
و به معرفت خویش مخصوصشان گرداندى و به کرامتت جلالت و برجستگیشان دادى
وَرَبَّیْتَهُمْ بِنِعْمَتِکَ، وَغَذَّیْتَهُمْ بِحِکْمَتِکَ، وَاَلْبَسْتَهُمْ نُورَکَ، وَرَفَعْتَهُمْ فى مَلَکُوتِکَ،
و به رحمتت آنها را پوشاندى و به نعمتت آنان را پروریدى و به حکمتت غذایشان دادى و نورت را در برشان کردى و در ملکوت خویش آنها را بالا بردى
وَحَفَفْتَهُمْ بِمَلائِکَتِکَ، وَشَرَّفْتَهُمْ بِنَبِیِّکَ، صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ،
و به فرشتگانت گرداگردشان را پوشاندى و به پیامبرت ایشان را شرف بخشیدى درود تو بر او و آلش باد
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَعَلَیْهِمْ، صَلاةً زاکِیَةً نامِیَة کَثیرَةً، دآئِمَةً طَیِّبَةً،
خدایا درود فرست بر محمّد و بر ایشان درود پاک و روینده بسیار و همیشگى و پاکیزه
لا یُحیطُ بِها اِلاَّ اَنْتَ، وَلا یَسَعُها اِلاَّ عِلْمُکَ، وَلا یُحْصیها اَحَدٌ غَیْرُکَ،
که کسى جز تو بدان احاطه ندارد و جز در علم تو نگنجد و هیچ کس جز تو شماره اش نتواند
اَللّـهُمَّ وَصَلِّ عَلى وَلِیِّکَ الْمُحْیى سُنَّتَکَ، اَلْقآئِمِ بِاَمْرِکَ، اَلدّاعى اِلَیْکَ، اَلدَّلیلِ عَلَیْکَ،
خدایا و درود فرست بر ولى خود و زنده کننده طریقت (آن کس که) به امرت قیام کند و بسویت بخواند و به راه تو دلالت کند
حُجَّتِکَ عَلى خَلْقِکَ، وَخَلیفَتِکَ فى اَرْضِکَ، وَشاهِدِکَ عَلى عِبادِکَ،
حجت تو بر خلق و جانشینت در زمین و گواهت بر بندگان
اَللّهُمَّ اَعِزَّ نَصْرَهُ، وَمُدَّ فى عُمْرِهِ، وَزَیِّنِ الاَْرْضَ بِطُولِ بَقآئِهِ،
خدایا یاریش را نیرومند و با شوکت کن و بر عمرش بیفزا و زمین را به طول بقایش زیور بخش
اَللّهُمَّ اکْفِهِ بَغْىَ الْحاسِدینَ، وَاَعِذْهُ مِنْ شَرِّ الْکآئِدینَ، وَازْجُرْ عَنْهُ اِرادَةَ الظّالِمینَ، وَخَلِّصْهُ مِنْ اَیْدِى الْجَبّارِینَ،
خدایا او را از ستم حسودان کفایت کن و از شر مکاران محافظتش کن و اراده ستمکاران را از او بگردان و از دست گردنکشان خلاصش کن
اَللّهُمَّ اَعْطِهِ فى نَفْسِهِ وَذُرِّیَّتِهِ، وَشیعَتِهِ وَرَعِیَّتِهِ، وَخاصَّتِهِ وَعامَّتِهِ وَعَدُوِّهِ،
خدایا به او عطا کن درباره خودش و فرزندان و شیعیان و رعایاى او و نزدیکانش و عموم پیروانش و نیز درباره دشمنان او
وَجَمیعِ اَهْلِ الدُّنْیا، ما تُقِرُّ بِهِ عَیْنَهُ، وَتَسُرُّ بِهِ نَفْسَهُ،
و تمام مردم دنیا آنچه را که چشمش بدان روشن شود و دلش بدان شاد گردد
وَبَلِّغْهُ اَفْضَلَ ما اَمَّلَهُ فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ،
و او را به بهترین چیزى که در دنیا و آخرت آرزو دارد برسان که همانا تو بر هرچیز توانایى
اَللّهُمَّ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتُحِىَ مِنْ دینِکَ، وَاَحْىِ بِهِ ما بُدِّلَ مِنْ کِتابِکَ،
خدایا تازه کن بوسیله او آنچه را که از دینت محو شده و زنده کن بدست او آنچه را که از کتابت تبدیل یافته
وَاَظْهِرْ بِهِ ما غُیِّرَ مِنْ حُکْمِکَ، حَتّى یَعُودَ دینُکَ بِهِ، وَعَلى یَدَیْهِ غَضّاً جَدیداً خالِصاً مُخْلَصاً،
و آشکار ساز بوسیله او آنچه را که از حکم تو تغییر یافته تا آن جا که برگردد دین تو بوسیله او و به دست او تر و تازه و پاک و بى آلایش
لا شَکَّ فیهِ وَلا شُبْهَةَ مَعَهُ، وَلا باطِلَ عِنْدَهُ وَلا بِدْعَةَ لَدَیْهِ،
که شکى در آن نباشد و شبهه اى بجاى نماند و باطلى در آن نباشد و بدعتى بجاى نماند
اَللّهُمَّ نَوِّرْ بِنُورِهِ کُلَّ ظُلْمَة، وَهُدَّ بِرُکْنِهِ کُلَّ بِدْعَة، وَاهْدِمْ بِعِزَّتِهِ کُلَّ ضَلالَة،
خدایا روشن کن به نور او هر تاریکى را و درهم شکن به قدرتش هر بدعتى را و ویران کن بوسیله عزتش هر گمراهى را
وَاقْصِمْ بِهِ کُلَّ جَبّار، وَاَخْمِدْ بِسَیْفِهِ کُلَّ نار، وَاَهْلِکْ بِعَدْلِهِ کُلَّ جَوْر،
و بشکن به دست او (پشت) هر گردنکشى را و خاموش کن به شمشیرش آتش هر فتنه را و نابود ساز با عدالت او هر ستمى را
وَاَجْرِ حُکْمَهُ عَلى کُلِّ حُکْم، وَاَذِلَّ بِسُلْطانِهِ کُلَّ سُلْطان،
و حکمش را فوق تمام حکمها بگذران و بوسیله سلطنتش هر سلطانى را زبون کن
اَللّهُمَّ اَذِلَّ کُلَّ مَنْ ناواهُ، وَاَهْلِکْ کُلَّ مَنْ عاداهُ، وَامْکُرْ بِمَنْ کادَهُ،
خدایا خوار کن هر که را قصد سوئى نسبت به او کند و نابود ساز هرکه با او دشمنى کند و به مکر خویش دچار کن آن که درباره اش کیدى کند
وَاسْتَأْصِلْ مَنْ جَحَدَهُ حَقَّهُ، وَاسْتَهانَ بِاَمْرِهِ، وَسَعى فى اِطْفاءِ نُورِهِ، وَاَرادَ اِخْمادَ ذِکْرِهِ،
و ریشه کن ساز هر که را منکر حقش گردد و کارش را سبک شمارد و در خاموش کردن نورش کوشا باشد و بخواهد او را از یاد ببرد
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد الْمُصْطَفى، وَعَلِىٍّ الْمُرْتَضى، وَفاطِمَةَ الزَّهْرآءِ،
خدایا درود فرست بر محمّد مصطفى و على مرتضى و فاطمه زهرا
وَالْحَسَنِ الرِّضا، وَالْحُسَیْنِ الْمُصَفّى، وَجَمیعِ الاْوْصِیاءِ، مَصابیحِ الدُّجى،
و بر حسن (داراى مقام تسلیم و) رضا و بر حسین مصفى و تمامى اوصیا که چراغهاى تاریکى
وَاَعْلامِ الْهُدى، وَمَنارِ التُّقى، وَالْعُرْوَةِ الْوُثْقى، وَالْحَبْلِ الْمَتینِ، وَالصِّراطِ الْمُسْتَقیمِ،
و نشانه هاى هدایت و مشعلهاى پرهیزکارى و دست آویزهاى محکم و رشته هاى استوار و راه راست اند
وَصَلِّ عَلى وَلِیِّکَ وَوُلاةِ عَهْدِکَ، وَالاَْئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ، وَمُدَّ فى اَعْمارِهِمْ،
و درود فرست بر ولى خود و سرپرستان عهد و پیمانت و امامان از نسل او و عمرشان را دراز گردان و مدت زندگانیشان را زیاد کن
وَزِدْ فى اجالِهِمْ، وَبَلِّغْهُمْ اَقْصى آمالِهِمْ دیناً وَدُنْیا وَآخِـرَةً، اِنَّـکَ عَلى کُـلِّ شَىْء قَدیـرٌ.(37)
و به منتهاى آرزوهاشان در دین و دنیا و آخرت برسان که تو بر هر چیزى قادر و توانایى.
یادآورى لازم:
بى شک همه افراد قادر نیستند این همه اعمال را در شب و روز جمعه بجا آورند و در واقع دستوراتى است که از هر یک از معصومین(علیهم السلام)به یارانشان داده شده و جمع میان همه آنها آسان نیست و از آن جا که اسلام شریعت سهل و آسان است ـ مخصوصاً در مورد مستحبّات ـ هر کس مى تواند به اندازه توان خود از میان آنها گزینش کند و یا این که به صورت متناوب در شب ها و روزهاى جمعه انجام دهد. مهم آن است که روح اخلاص و حضور قلب در انجام این مستحبّات محفوظ باشد و با خواندن این اذکار حقیقت آن در وجود انسان تجسّم یابد و متخلّق به آن گردد. البتّه بعضى از آنها اولویّت دارد مانند نماز جمعه، که حتّى المقدور ترک نشود.

 

فهرست کامل مفاتیح الجنان