اعجاز قرآن در بیان اهميت روز براى ادامه حيات 

هورمون گل دهى و گردش شب وروز

 

خداوند مى فرمايد: «إنَّ فِى خَلقِ السَّماواتِ وَ الأرضِ وَ اختِلافِ اللَّيلِ وَ النَّهارِ وَ الفُلكِ الَّتِى تَجرِى فِى البَحرِ بِما يَنفَعُ النَّاسَ وَ مَا أنزَلَ اللهُ مِنَ السَّماءِ مِن ماءٍ فَأحيَا بِهِ الأرضَ بَعدَ مَوتِهَا وَ بَثَّ فيها مِن كُلِّ دابَّةٍ وَ تَصريفِ الرِّياحِ وَ السَّحابِ المُسَخَّرِ بَينَ السَّماءِ وَ الأرضِ لاَياتٍ لِقَومٍ يَعقِلونَ»[62]؛

همانا در آفرينش آسمان ها و زمين و گردش شب وروز و كشتى هايى كه در دريا روان مى شوند تا به مردم سود برسانند و آبى كه خداوند از آسمان نازل كرد و زمين را به وسيله آن بعد از مرگ زنده نمود و همه نوع جاندار را در زمين پراكنده كرد؛ همچنين در گردانيدن بادها به اين سو و آن سو و ابرى كه ميان آسمان و زمين مسخر و رام است؛ در همه اين ها آياتى است براى مردمى كه اهل تفكرند.

 

اين آيه يكى از آيات مهم قرآن كريم است؛ هر چند همه آيات قرآن مهم و عظيم هستند. پيامبر ما محمدمصطفى (صلی الله علیه وآله)  به مسلمانان توصيه كرده تا در اين آيات انديشه كنند. ما در اينجا به تفسير علمى «وَ اختِلافِ اللَّيلِ وَ النَّهارِ» خواهيم پرداخت تا گوشه اى از اعجاز گياهى در آيه مذكور را، مورد بررسى قرار دهيم.

 

1. اهميت روز براى ادامه حيات در زمين

 

علم، مشخص كرده است كه روز و نور خورشيد با حرارت و اشعه خود از مهم ترين عواملى هستند كه خداوند براى برپايى و ادامه حيات در كره زمين، آنها را به خدمت گرفته است. خداوند ويژگى هاى حياتى خاصى را در گياهان ايجاد كرده است به گونه اى كه پس از دريافت نور خورشيد، انرژى نورى آن را از طريق فتوسنتز به انرژى شيميايى تبديل مى كنند؛ اين انرژى شيميايى به صورت پيوندهاى مواد قندى ذخيره شده و گياه، دى اكسيد كربن را در حضور آب تثبيت مى كند.

اگر فتوسنتز انجام نمى شد هيچگونه حياتى در زمين پا نمى گرفت؛ زيرا تقريبا منبع تمامى اشكال انرژى و همه مواد غذايى، ناشى از فرايند فتوسنتز است و اگر نور نبود اين فرايند انجام نمى گرفت ؛ در نتيجه همه موجودات زنده از جمله انسان از بين مى رفتند.

 

2. اهميت شب براى ادامه حيات در زمين

 

درست است كه مهم ترين اعمال حياتى مربوط به گياهان در زير نور انجام مى گيرد، اما ميليون ها عمل حياتى هم تنها در شب به وقوع مى پيوندد و بر اين اساس، دانشمندان كنش هاى فتوسنتز را به دو قسمت تقسيم مى كنند:

الف. كنش هاى نورى كه تنها در روز انجام مى گيرد.

ب. كنش هاى تاريكى كه ابتدا در شب انجام شده و سپس براى كامل شدن از روز كمك مى گيرد.

 

3. اهميت گردش شب و روز براى ادامه حيات

 

گردش شب وروز، طولانى و كوتاه بودن تاريكى و روشنايى و سرما و گرماى آن دو، از مهم ترين عوامل تداوم حيات بر روى كره زمين است. در مورد گياهان گلدار بايد گفت: در صورت عدم تشكيل گل، ميوه و دانه اى پديد نمى آيد؛ اين گل ها تنها زمانى تشكيل مى شوند كه ماده اى شيميايى به نام هورمون گل دهى يا فلوريژن[63] در گياه شكل گيرد تا منجر به گل دادن گياه شود. اين هورمون تنها زمانى پديد مى آيد كه شب وروز، در گردش باشند به گونه اى كه تشكيل آن به توالى تاريكى و روشنايى، مدت و شدت هركدام بستگى دارد.

خداوند متعال گياهانى را آفريده است كه هر روز به چند ساعت مشخص تاريكى نياز دارند تا بتوانند گل بدهند، به همين خاطر به آنها گياهان شب بلند مى گويند. در مقابل، گياهانى هستند كه براى گل دادن هر روز به چند ساعت مشخص نور نياز دارند؛ اين گياهان، گياهان روز بلند ناميده مى شوند. در صورتى كه گياهان شب بلند را به محيط هايى با روزهاى بلند منتقل كنيم، قدرت تشكيل گل، ميوه ودانه را از دست مى دهند؛ همچنين اگر در طول شب به اينگونه گياهان، نور مصنوعى بتابانيم كار تشكيل هورمون گل دهى و در نتيجه گل و ميوه دادن گياه متوقف مى شود.

امروزه برخى در تلاشند تا با استفاده از يك آينه بزرگ، شب را در برخى نقاط جهان به روز تبديل كنند؛ ما نسبت به عوارض وخيم زيست محيطى ناشى از اين عمل هشدار مى دهيم؛ زيرا اين عمل فعاليت هاى حياتى گياهان را مختل مى كند.

به جز گياهان، موجودات زنده ديگرى هم هستند كه تنها در شب فعال مى شوند همچنان كه برخى از آنها فقط در روز به فعاليت مى پردازند. برخى ميكروارگانسيم ها تنها در روز و برخى تنها در شب از مخفيگاه هاى خود خارج مى شوند. مثلا پلانكتون هاى دريايى صبح ها به طبقات سطحى آب مى آيند و در ميانه روز به طبقات پايينى برمى گردند. تجربه ثابت كرده است كه لايه اُزن اتمسفر از موجودات زمينى در برابر شدت و كيفيت اشعه ماوراء بنفش، محافظت مى كند.

افزايش غير طبيعى نور موجب نابودى موجودات زنده مى شود؛ هنگامى كه كميت نور افزايش يابد و كيفيت آن تغيير كند، ميزان پروتئين برخى از گياهان 20 % نسبت به ميانگين طبيعى كاهش مى يابد؛ بنابراين شب براى محافظت از اين گياهان و جلوگيرى از نابودى آنها ضرورى است.

از همه حقايق علمى مذكور چنين برمى آيد كه آفرينش شب، براى تداوم حيات در زمين ضرورى است. با نگاهى به آيات قرآن در مورد شب و روز متوجه مى شويم كه در بسيارى از اين آيات، شب مقدم بر روز است؛ امرى كه نشان مى دهد از نظر قرآن كريم، شب نيز درست مثل روز ضرورى و مورد نياز است.

روز نيز همانند شب، حياتى و ضرورى است و از نظر علمى گردش شب و روز و طولانى و كوتاه بودن اين دو، امرى ضرورى به شمار مى رود و هركس آيات الهى را انكار كند بايد عكس آن را ثابت نمايد. با تمام اين تفاسير، آيا مى شود گفت: هستى براساس گفته هاى داروينيست ها و لائيك هاى مادى گرا تصادفى و كوركورانه ايجاد شده است، يا آنكه خداوند همه چيز را به اندازه آفريده است؟

[62]. سوره بقره: آيه 164.
[63] . Flowering Hormone

 

منبع: سایت هدانا برگرفته از اعجاز علمى قرآن كريم ـ مقالاتى از: دكتر زغلول نجار ـ دكتر نظمى خليل ابوعطا – دكتر منصور العبادى و هارون يحيى

ترجمه: على عباسى و آيت اله خزائى، کارشناس زمین شناسی : عزت الله محمدپور، کارشناس زیست شناسی : محسن رسولی.

 

 

ویژه نامه قرآن پژوهی