ارواح سرگردان از نظر اسلام

آيا ارواح نيك و شرور وجود دارند؟

شكّى نيست كه برخى از انسانهاى زنده در همين دنياى مادّى، افرادى نيكوكار و داراى صفات عالى انسانى و الهى هستند و عدّه اى ديگر افرادى زشت كردار و شرور مى باشند. همچنين شكّى نيست كه منشاء اصلى صفات و رفتارهاى انسان روح اوست نه بدن مادّى وى. لذا افراد زشت كردار و شرور داراى روحى شرور و خبيث و افراد نيكوخصال و خوش كردار نيز داراى روحى طيّب و پاك هستند و طبيعى است كه بعد از مردن نيز روح نيكو، همچنان نيكو خواهد بود و روح شرور، خبيث و شرور.

امّا احتمالاً منظور حضرت عالى از ارواح خبيث و طيّب، همان چيزى است كه در ميان عوام و بخصوص عوام مغرب زمين و فيلمها، مشهور شده است به ارواح سرگردان كه برخى از آنها ارواح خوب بوده به ديگران كمك مى رسانند و برخى ديگر ارواح شرور بوده براى مردم ايجاد مزاحمت مى نمايند.

در اين باره بايد گفت كه اصل رفت و آمد برخى ارواح به عالم دنيا، طبق روايات اهل بيت (ع) امرى مسلّم است. لكن آنچه از روايات استفاده مى شود اين است كه ارواح بدون اذن الهى نمى توانند به عالم دنيا رفت و آمد داشته باشند. همچنين از نظر عقلى و نقلى شكى در اين نيست كه ارواح اگر از جانب خداوند متعال اذن داشته باشند مى توانند كارهايى را در دنيا انجام دهند چون ارواح امورى مجرّدند و امور مجرّد مى توانند در امور مادّى تصرّف نمايند. شواهد نقلى و گزارشات افراد ثقه نيز حاكى است كه برخى ارواح چنين اجازه اى را مى يابند. امّا اينكه ارواح بتوانند باعث مزاحمت زندگان شوند باز منوط به اذن الهى است. اگر از جانب خداوند متعال چنين اذنى به آنها داده شود، توان اين كار را دارند امّا بسيارى از حكايات كه از مزاحمت ارواح نقل مى شوند و گاه به صورت كتاب و فيلم نيز در مى آيند غير واقعى بوده ساخته ى افراد يا نتيجه ى تخيّلات و توهّمات است. در مواردى هم كه مزاحتى واقعى وجود دارد معلوم نيست كه واقعاً از جانب ارواح باشد بلكه ممكن است از طرف افراد شيّاد يا از جانب جنّهاى شرور يا تأثير برخى طلسمات باشد لذا به صرف اينكه منشاء برخى مزاحمتها مخفى و پنهان است نمى توان آن منشاء را ارواح خبيثه دانست.

از روايات اهل بيت (ع) استفاده مى شود كه انسانهاى مومن بعد از مرگ در عالم برزخ، به جايگاه خاص اهل ايمان منتقل مى شوند كه همان بهشت برزخى است و ارواح اهل جهنم نيز به جايگاه خودشان منتقل مى شوند و چنين نيست كه ارواح در دنيا سرگردان باشند اعتقاد به ارواح سرگردان به آن شكل كه در داستانها و فيلمها ديده مى شود بيشتر در برخى از اديان بدوى يا تحريف شده مطرح است. آنچه در روايات اهل بيت (ع) وجود دارد اين است كه برخى ارواح گاه اجازه مى يابند كه از اهل خود در دنيا ديدار نمايند و اين به معنى سرگردان بودن در دنيا نيست.

در برخى فيلمها يا داستانها چنين وانمود مى شود كه دفن نشدن بدن ميّت يكى از علل سرگردانى ارواح آنهاست كه اين عقيده نيز افسانه اى بيش نيست چون جايگاه روح در عالم برزخ ربطى به جايگاه بدن او در عالم دنيا ندارد. قصّه پردازان و فيلمسازان، براى اينكه حضور روح در عالم مادّه را توجيه و باورپذير كنند معمولاً محملهايى درست مى كنند كه يكى از آنها دفن نشدن بدن ميّت است. طبق روايات اهل بيت (ع) و نظرات فلاسفه اسلامى، روح انسان، در عالم برزخ، كه باطن عالم مادّه است، داراى بدنى برزخى بوده بى نياز از بدن مادّى است. پرسمان