احکام امر به معروف و نهی از منکر
فهرست این نوشتار:
احکام امر به معروف و نهی از منکر
ملحقات رساله امام خمینی با حاشیه آیات عظام: (فاضل) لنکرانی و (نوری) همدانی
مسأله 2786 امر به معروف و نهی از منکر با شرایطی که ذکر خواهد شد، واجب است و ترک آن معصیت است و در مستحبات و مکروهات امر و نهی مستحب است.
مسأله 2787 امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی می‌باشد و در صورتی که بعضی از مکلّفین قیام به آن می‌کنند از دیگران ساقط است و اگر اقامه معروف و جلوگیری از منکر، موقوف بر اجتماع جمعی از مکلّفین باشد واجب است اجتماع کنند.
مسأله 2788 اگر بعضی امر و نهی کنند و مؤثر نشود و بعض دیگر احتمال بدهند که امر آنها یا نهی آنها مؤثر است، واجب است امر و نهی کنند.
مسأله 2789 بیان مسأله شرعیه کفایت نمی‌کند در امر به معروف و نهی از منکر، بلکه باید مکلّف امر و نهی کند (1) مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، از بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل از آن، امر و نهی بفهمد.
(1) (فاضل)، (نوری): بقیه مسأله ذکر نشده.
مسأله 2790 در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود، اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.
شرایط امر به معروف و نهی از منکر
مسأله 2791 چند چیز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهی از منکر (1):
اول: آن که کسی که می‌خواهد امر و نهی کند، بداند که آنچه شخص مکلف بجا نمی‌آورد واجب است بجا آورد و آنچه بجا می‌آورد باید ترک کند. و بر کسی که معروف و منکر را نمی‌داند واجب نیست.
دوم: آن که احتمال بدهد امر و نهی او تأثیر می‌کند، پس اگر بداند اثر نمی‌کند واجب نیست.
سوم: آن که بداند (2) شخص معصیت کار بنا دارد که معصیت خود را تکرار کند، پس اگر بداند یا گمان کند یا احتمال صحیح بدهد (3) که تکرار نمی‌کند واجب نیست.
چهارم: آن که در امر و نهی مفسده‌ای نباشد، پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهی کند ضرر جانی یا عِرضی و آبرویی یا مالی قابل توجه به او می‌رسد واجب نیست، بلکه اگر احتمال صحیح بدهد که از آن ترس ضررهای مذکور را پیدا کند (4) واجب نیست بلکه اگر بترسد که ضرری متوجّه متعلقان او می‌شود واجب نیست، بلکه با احتمال وقوع ضرر جانی یا عِرضی و آبرویی یا مالی موجب حَرَج بر بعضی مؤمنین، واجب نمی‌شود بلکه در بسیاری از موارد حرام است.
(1) (فاضل): امر به معروف و نهی از منکر در صورتی که چهار شرط زیر وجود داشته باشد واجب می‌شود:..
(2) (فاضل): و یا اطمینان داشته باشد.. (3) (فاضل): احتمال عقلایی بدهد..
(4) (فاضل): اگر احتمال عقلایی بدهد که ضررهای مذکور به او می‌رسد..
[fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][امربه معروف در مسایل مهم و ضروری دین]
مسأله 2792 اگر معروف یا منکر از اموری باشد که شارع مقدس به آن اهمیت زیاد می‌دهد مثل اصول دین یا مذهب و حفظ قرآن مجید و حفظ عقاید مسلمانان یا احکام ضروریه، باید ملاحظه اهمیت شود و مجرد ضرر، موجب واجب نبودن نمی‌شود، پس اگر توقف داشته باشد حفظ عقاید مسلمانان یا حفظ احکام ضروریه اسلام بر بذل جان و مال، واجب است بذل آن.
(فاضل): مسأله به طور کلّی در امر به معروف و نهی از منکر، انسان باید با توجه به اهمّیت معروف یا منکر در مقایسه با ضرر یا مؤونه‌ای که امر به معروف و نهی از منکر دارد، اقدام کند؛ که اگر اهمّیت معروف یا منکر کمتر از ضرر و مؤونه امر به معروف و نهی از منکر باشد، واجب نیست بلکه جایز نیست. و اگر اهمّیت معروف و منکر بسیار زیادتر از ضرر و مؤونه نهی از منکر و امر به معروف باشد، واجب است هر چند ضرر زیادی داشته باشد و حتی اگر متوقّف بر بذل جان و مال باشد.
[مبارزه و مقابله با بدعتها]
مسأله 2793 اگر بدعتی در اسلام واقع شود مثل منکراتی که دولتها اجرا می‌کنند (1) به اسم دین مبین اسلام، واجب است خصوصاً بر علمای اسلام اظهار حق و انکار باطل و اگر سکوت علمای اعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظن به علمای اسلام شود واجب است اظهار حق به هر نحوی که ممکن است اگر چه بدانند تأثیر نمی‌کند.
(1) (فاضل)، (نوری): دولتهای جایر انجام می‌دهند..
[سکوت موجب آن شود که منکری معروف شود]
مسأله 2794 اگر احتمال صحیح داده شود که سکوت موجب آن می‌شود که منکری معروف شود یا معروفی منکر شود واجب است خصوصاً بر علمای اعلام اظهار حق و اعلام آن و جایز نیست سکوت.
این مسأله در رساله آیت اللّه (فاضل) نیست.
[سکوت علمای اعلام موجب تقویت ظالم شود]
مسأله 2795 اگر سکوت علمای اعلام موجب تقویت ظالم شود یا موجب تأیید او گردد یا موجب جرأت او شود بر سایر محرمات، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگر چه تأثیر فعلی نداشته باشد.
[اظهار حق و انکار باطل]
مسأله 2796 اگر سکوت علمای اعلام باعث شود که مردم به آنها بد گمان شوند و آنها را متهم کنند به سازش با دستگاه ظلم، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگر چه بدانند جلوگیری از مُحَرَّم نمی‌شود و اظهار آنها اثری برای رفع ظلم ندارد.
این مسأله در رساله آیت اللّه (فاضل) نیست
[ورود بعضی از علمای اعلام در دستگاه ظَلَمه ]
مسأله 2797 اگر ورود بعض علمای اعلام در دستگاه ظَلَمه موجب شود که از مفسده‌ها و منکراتی جلوگیری شود واجب است تصدی آن امر، مگر آن که مفسده اهمی در آن باشد، مثل آن که تصدی آنها باعث سستی عقاید مردم شود یا سلب اعتماد آنها به علما گردد، در این صورت جایز نیست.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[ تصدّی مدارس دینیه از طرف دولت جائر ]
مسأله 2798 جایز نیست برای علما و ائمه جماعت تصدّی مدارس دینیه از طرف دولت جائر و اداره اوقاف ِ چنان دولتی چه حقوق خود و طلاب علوم دینیه را از دولت ِ جائر یا از مردم یا از موقوفات بگیرند اگر چه موقوفه خود مدرسه باشد زیرا دخالت دولت جائر در این امور و امثال آن مقدمه است برای هَدم ِ اساس اسلام به دستور مستعمرین که در جمیع دُوَل اسلامی اشباه آن اجرا شد یا در شُرُف اجراست.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[کار در مؤسسات دولتی حکومت جائر]
مسأله 2799 جایز نیست برای طلاب علوم دینیه دخول در مؤسسات دولتی که به اسم مؤسسات دینیه تأسیس نموده‌اند، مثل مدارس دینیه که دولتهای جائر در آنها دخالت می‌نمایند و از متولیان گرفته‌اند و یا متولیان را تحت سلطه و نفوذ خود قرار داده‌اند و آنچه با دست اداره اوقاف یا به تصویب آن به آنها بدهند حرام است.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[کار در مدارسی که برای دولت جائر هست]
مسأله 2800 جایز نیست برای طلاب علوم دینیه دخول در مدارس که بعضی معممین و ائمه جماعت از طرف دولت جائر و یا با اشاره دولت تصدی نموده‌اند چه برنامه تحصیلی از طرف دولت جائر باشد یا از طرف این نحو متصدیان که عُمّال دولت جائر هستند، زیرا در این امور نقشه محو آثار اسلام و احکام قرآن کریم کشیده شده است.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[اعراض متدینین از اهل علمی که در حکومت جائر هستند]
مسأله 2801 کسانی که با لباس اهل علم، در این مؤسسات که به اشاره دولت جائر تأسیس شده است وارد شوند، لازم است مسلمانان و متدینین از آنها اعراض کنند و با آنها معاشرت نکنند و آنها محکوم به عدم عدالت هستند و نماز جماعت با آنها جایز نیست و طلاق در محضر آنها باطل است و سهم مبارک امام علیه السلام و سهم سادات عظام را نباید به آنها بدهند و اگر دادند از ذمّه آنها ساقط نمی‌شود.
و اگر اهل منبر هستند لازم است آنها را دعوت برای منبر نکنند و در مجالسی که این قبیل اشخاص از طرف دولت جائر برای ترویج باطل و تشریح برنامه‌های خلاف اسلام منبر می‌روند شرکت نکنند.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[معممینی که عُمّال ظَلَمه هستند]
مسأله 2802 در تصدی این نحو معممین که عُمّال ظَلَمه هستند، مفاسد عظیمه ای است که به تدریج آثار آن ظاهر خواهد شد، و لهذا نباید مسلمانان به عذرهایی که آنها برای تصدی می‌آورند اعتنا کنند و علمای اعلام نیز لازم است آنها را از حوزه‌های خود اخراج نمایند و با آنها معاشرت نکنند، و بر کافه علمای اعلام و طلاب علوم دینیه و خطبای محترم و سایر طبقات مطلِّع از دسایس عُمّال اجانب لازم است این اشخاص فاسق فاسد را به ملت معرفی کنند، و مردم را از شر آنها بر حذر دارند.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[مسأله 2803]
مسأله 2803 اگر به واسطه قراینی ظن ّ حاصل شد که شخص متصدی که به لباس اهل علم است مؤسسه را از طرف دولت جائر تصدی نموده است لازم است که به مُفاد مسأله 2801 با آنها عمل شود یا آن که برائت او ثابت شود.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
مراتب امر به معروف و نهی از منکر
[مسأله 2804]
مسأله 2804 برای امر به معروف و نهی از منکر مراتبی است، و جایز نیست با احتمال (1) حاصل شدن مقصود از مرتبه پایین، به مراتب دیگر عمل شود.
(1) [کلمه «احتمال» در رساله آیت اللّه (فاضل) نیست]
[مسأله 2805]
مسأله 2805 مرتبه اول آن که با شخص معصیت کار طوری عمل شود که بفهمد برای ارتکاب او به معصیت، این نحو عمل با او شده است، مثل این که از او رو برگرداند، یا با چهره عبوس با او ملاقات کند، یا ترک مراوده با او کند و از او اعراض کند به نحوی که معلوم شود این امور برای آن است که او ترک معصیت کند (1)
(1) (فاضل): و دیگر تکرار ننماید.
[مسأله 2806]
مسأله 2806 اگر در این مرتبه درجاتی باشد لازم است با احتمال تأثیر درجه خفیفتر، به همان اکتفا کند، مثلًا اگر احتمال می‌دهد که با ترک تکلم با او (1) مقصود حاصل می‌شود، به همان اکتفا کند و به درجه بالاتر، عمل نکند، خصوصاً اگر طرف، شخصی است که این نحو عمل موجب هتک او می‌شود.
(1) (فاضل): اگر در این مرتبه درجاتی باشد با تأثیر درجه خفیفتر، به همان اکتفا کند، مثلًا اگر به عدم تکلّم با او..
[مسأله 2807]
مسأله 2807 اگر اعراض نمودن و ترک معاشرت با معصیت کار موجب تخفیف معصیت می‌شود یا احتمال بدهد که موجب تخفیف می‌شود، واجب است (1) اگر چه بداند موجب ترک بکلی نمی‌شود و این امر در صورتی است که با مراتب دیگر، نتواند از معصیت جلوگیری کند.
(1) (فاضل): بقیه مسأله ذکر نشده.
[مسأله 2808]
مسأله 2808 اگر علمای اعلام احتمال بدهند که اعراض از ظَلَمه و سلاطین جور، موجب تخفیف ظلم آنها می‌شود، واجب است اعراض کنند از آنها، و به ملت مسلمان بفهمانند اعراض خود را.
این مسأله در رساله آیت اللّه (فاضل) نیست
[مسأله 2809]
مسأله 2809 اگر مراوده و معاشرت علمای اعلام با ظَلَمه و سلاطین جور، موجب تخفیف ظلم آنها شود، باید ملاحظه کنند که آیا ترک معاشرت اهم است زیرا ممکن است معاشرت موجب سستی عقاید مردم شود، و موجب هتک اسلام و مراجع اسلام شود یا تخفیف ظلم، پس هر کدام اهم است، به آن عمل کنند.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[مسأله 2810]
مسأله 2810 اگر معاشرت و مراوده علمای اعلام با ظَلَمه، خالی از مصلحت راجحه ملزمه باشد، نباید معاشرت کنند، زیرا این امر موجب اتهام آنها خواهد شد.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[مسأله 2811]
مسأله 2811 اگر ارتباط علمای اعلام با ظَلَمه، موجب تقویت آنها شود یا موجب تبرئه آنها پیش افراد بی اطلاع شود، یا موجب جرأت آنها گردد، یا موجب هتک مقام علم شود، واجب است ترک آن.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[مسأله 2812]
مسأله 2812 کسانی که ترویج مقاصد ظلمه را می‌کنند و کمک به جشنها و معاصی و ظلم آنها می‌کنند از قبیل بعض تجار و کسبه، لازم است بر مسلمانان که آنها را نهی کنند، و اگر تأثیر نکرد، از آنها اعراض کنند و با آنها معاشرت و معامله نکنند.
این مسأله در رساله آیات عظام: (نوری) و (فاضل) نیست
[مسأله 2813]
مسأله 2813 مرتبه دوم از امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی به زبان است، پس با احتمال تأثیر و حصول سایر شرایط گذشته، واجب است اهل معصیت را نهی کنند، و تارک واجب را امر کنند به آوردن واجب.
مسأله 2814 –
اگر احتمال بدهد که با موعظه و نصیحت (1) معصیت کار ترک می‌کند معصیت را، لازم است اکتفا به آن و نباید از آن تجاوز کند.
(1) (فاضل): اگر با موعظه و نصیحت..
[مسأله 2815]
مسأله 2815 اگر می‌داند که نصیحت تأثیر ندارد (1) واجب است با احتمال تأثیر، امر و نهی الزامی کند و اگر تأثیر نمی‌کند مگر با تشدید در گفتار و تهدید بر مخالفت، لازم است لکن باید از دروغ و معصیت دیگر احتراز شود.
(1) (فاضل): اگر نصیحت تأثیر ندارد..
[مسأله 2816]
مسأله 2816 جایز نیست برای جلوگیری از معصیت، ارتکاب معصیت مثل فحش و دروغ و اهانت، مگر آن که معصیت، از چیزهایی باشد که مورد اهتمام شارع مقدس باشد و راضی نباشد به آن به هیچ وجه (1) مثل قتل نفس محترمه، در این صورت باید جلوگیری کند به هر نحو ممکن است.
(1) (فاضل): مورد اهتمام شارع مقدس باشد و به آن راضی نباشد..
[مسأله 2817]
مسأله 2817 اگر عاصی ترک معصیت نمی‌کند مگر به جمع ما بین مرتبه اولی و ثانیه از انکار، واجب است جمع به این که هم از او اعراض کند، و ترک معاشرت نماید و با چهره عبوس با او ملاقات کند، و هم او را امر به معروف کند لفظاً و نهی کند لفظاً.
[مسأله 2818]
مسأله 2818 مرتبه سوم توسل به زور و جبر است، پس اگر بداند یا اطمینان داشته باشد که ترک منکر نمی‌کند یا واجب را بجا نمی‌آورد مگر با اعمال زور و جبر، واجب است لکن باید تجاوز از قدر لازم نکند.
[مسأله 2819]
مسأله 2819 اگر ممکن شود جلوگیری از معصیت به این که بین شخص و معصیت حائل شود و با این نحو مانع از معصیت شود، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر از چیزهای دیگر باشد.
[مسأله 2930]
مسأله 2820 اگر جلوگیری از معصیت توقف داشته باشد بر این که دست معصیت کار را بگیرد یا او را از محل معصیت بیرون کند یا در آلتی که با آن معصیت می‌کند تصرّف کند، جایز است، بلکه واجب است عمل کند.
[مسأله 2821]
مسأله 2821 جایز نیست اموال محترمه معصیت کار را تلف کند مگر آن که لازمه جلوگیری از معصیت باشد، در این صورت اگر تلف کند ضامن نیست ظاهراً (1) و در غیر این صورت، ضامن و معصیت کار است.
(1) (فاضل): اگر تلف کند احتیاط لازم آن است که مثل یا قیمت آن را بپردازد..
[مسأله 2822]
مسأله 2822 اگر جلوگیری از معصیت توقف داشته باشد بر حبس نمودن معصیت کار در محلی یا منع نمودن از آن که به محلی وارد شود، واجب است، با مراعات مقدار لازم و تجاوز ننمودن از آن.
[مسأله 2823]
مسأله 2823 اگر توقف داشته باشد جلوگیری از معصیت، بر کتک زدن و سخت گرفتن بر شخص معصیت کار، و در مضیقه قراردادن او جایز است، لکن لازم است مراعات شود که زیاده روی نشود، و بهتر (1) آن است که در این امر و نظیر آن اجازه از مجتهد جامع الشرایط گرفته شود.
(1) (فاضل): بهتر بلکه احتیاط لازم..
[مسأله 2824]
مسأله 2824 اگر جلوگیری از منکرات و اقامه واجبات موقوف باشد بر جرح و قتل، جایز نیست مگر به اذن مجتهد جامع الشرایط با حصول شرایط آن.
[مسأله 2825]
مسأله 2825 اگر منکر از اموری است که شارع اقدس به آن اهتمام می‌دهد و راضی نیست به وقوع آن به هیچ وجه، جایز است دفع آن به هر نحو ممکن باشد، مثلًا اگر کسی خواست یک شخصی را که جایز القتل نیست، بکُشد، باید از او جلوگیری کرد، و اگر ممکن نیست دفاع از قتل مظلوم مگر به قتل ظالم، جایز است بلکه واجب است، و لازم نیست از مجتهد اذن حاصل نماید.
لکن باید مراعات شود که در صورت امکان جلوگیری به نحو دیگری که به قتل منجر نشود، به آن نحو عمل کند، و اگر از حدّ لازم تجاوز کند، معصیت کار و احکام متعدی بر او جاری خواهد شد.
ملحقات رساله امام خمینی با حاشیه آیات عظام: (فاضل) لنکرانی و (نوری) همدانی.
ملحقات رساله آیت اللّه (مکارم) شیرازی
احکام دفاع و امر به معروف و نهی از منکر
مسأله 1 دفاع بر همه مسلمانان در برابر هجوم دشمنان به کشورهای اسلامی و مرزهای آن واجب است و منحصر به کشوری نیست که انسان در آن زندگی می‌کند، بلکه همه مسلمین دنیا باید در برابر هجوم اجانب به کشورهای اسلامی یا مقدّسات مسلمانان، مدافع یکدیگر باشند، خواه از طریق بذل مال یا جان یا هر وسیله دیگر؛ و در این امر احتیاج به اذن حاکم شرع نیست، ولی برای نظم و هماهنگی برنامه‌های دفاعی باید در صورت امکان فرمانده یا فرماندهان آگاه و مورد اعتمادی را با نظر حاکم شرع تعیین کنند.
مسأله 2 هرگاه مسلمانان از این بیم داشته باشند که اجانب نقشه استیلاء بر ممالک اسلامی را کشیده و بدون واسطه یا به واسطه عمّال خود از داخل یا خارج آن را عملی کنند بر همه مکلفین واجب است به هر وسیله‌ای که امکان دارد در برابر آن بایستند و از ممالک اسلامی دفاع کنند.
مسأله 3 اگر بواسطه توسعه نفوذ سیاسی یا اقتصادی و تجاری بیگانگان، خوف آن باشد که آنها بر ممالک اسلامی تسلط پیدا کنند، بر همه واجب است که از نفوذ آنان جلوگیری نموده، ایادی آنها را قطع کنند، همچنین در مورد برقرار ساختن روابط سیاسی با دولتهای غیر اسلامی باید طوری باشد که موجب ضعف و ناتوانی مسلمین یا اسارت آنها در چنگال بیگانگان یا وابستگی اقتصادی و تجاری نگردد.
مسأله 4 امر به معروف و نهی از منکر بر تمام افراد عاقل و بالغ با شرایط زیر واجب است:
1 – کسی که می‌خواهد امر و نهی کند باید یقین داشته باشد که طرف مقابل مشغول انجام حرام یا ترک واجبی است.
2 – احتمال دهد که امر و نهی او اثر دارد، خواه اثر فوری داشته باشد یا غیر فوری، کامل یا ناقص، بنا بر این اگر بداند هیچ اثر نمی‌کند واجب نیست.
3 – در امر و نهی او مفسده و ضرری نباشد، پس اگر بداند یا خوف این باشد که امر یا نهی او، ضرر جانی یا عِرضی و آبرویی یا مالی قابل توجه نسبت به او یا بعضی از مؤمنین می‌رساند واجب نیست، ولی اگر معروف و منکر از اموری باشد که شارع مقدّس اسلام اهمیّت زیادی به آن می‌دهد (مانند حفظ اسلام و قرآن و استقلال ممالک اسلامی، یا حفظ احکام ضروری اسلام) باید اعتنا به ضرر نکند و با بذل جان و مال در حفظ آنها بکوشد.
مسأله 5 هرگاه بدعتی در اسلام واقع شود (مانند منکراتی که دولتهای ناصالح بنام اسلام انجام می‌دهند) بر همه، مخصوصاً علمای دین واجب است حق را اظهار و باطل را انکار کنند و اگر سکوت علمای دین موجب هتک مقام علم، یا سوء ظن ّ به علمای اسلام شود، اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است، هر چند بدانند تأثیر نمی‌کند.
مسأله 6 هرگاه احتمال صحیح داده شود که سکوت، سبب می‌شود که عمل منکری معروف، یا عمل معروفی منکر شود، بر همه مخصوصاً علمای اسلام واجب است که حق را اظهار و اعلام کنند و سکوت جایز نیست.
مسأله (7 هرگاه سکوت علمای اسلام یا غیر آنها موجب تقویت ظالم یا تأیید او شود، یا سبب جرأت او بر سایر محرمات گردد، واجب است اظهار حق و انکار باطل کنند، هر چند تأثیر فوری نداشته باشد.
مسأله (8 اگر داخل شدن بعضی از مؤمنین یا علمای اسلام در دستگاههای ظلمه سبب جلوگیری از مفاسد یا منکراتی شود واجب است قبول این کار، مگر آنکه مفسده مهمتری در آن باشد، مثل اینکه باعث سستی عقاید مردم، یا سلب اعتماد آنها از علمای دین گردد که در این صورت جایز نیست.
مسأله 9 امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد که بعض از این مراتب، احتیاج به اجازه حاکم شرع ندارد و بعضی دارد، آنچه احتیاج به اجازه حاکم شرع ندارد همان امر به معروف با زبان و دل و نصیحت کردن یا اعراض و بی اعتنایی و ترک مراوده نمودن است و اگر تأثیر نکرد جایز است با کلمات تند و خشن که خالی از گناه باشد یا با توسل به زور، به این طریق که جلو فرد گنه کار را بگیرد، یا وسایل گناه را از دسترس او خارج سازد، اقدام نماید ولی اگر برای امر به معروف و نهی از منکر لازم شود که متوسل به ضرب و جرح یا اتلاف اموال و بالاتر از آن گردد در این صورت هیچ کس بدون اجازه حاکم شرع حق اقدام ندارد، بلکه باید اصل کار و مقدار و اندازه آن طبق ضوابط اسلامی با نظر حاکم شرع تعیین گردد.
آیت الله مکارم شیرازی.
ملحقات رساله آیات عظام: (گلپایگانی) و (صافی)
امر به معروف و نهی از منکر
مسأله امر به معروف و نهی از منکر، یکی از تعالیم مهمّه اسلامی است که حیثیّت و شرافت و بقاء عزّت و ترقی و تعالی مسلمانان و اجراء احکام و جلوگیری از فحشاء و فساد، و تأمین امنیت اجتماعی، به آن وابسته است.
مسأله اگر معروف، واجب باشد و انسان ملتفت شود که شخصی آن را ترک می‌کند، امر به آن با شرائطی که بعد ذکر می‌شود واجب است.
مسأله معروف اگر مستحب باشد، امر به آن مستحب است و چون منکر عبارت است از فعل قبیح حرام، نهی از آن واجب است و وجوب در هر دو، وجوب کفایی است و به فعل دیگری، ساقط می‌شود.
شرایط امر به معروف و نهی از منکر
مسأله شرایط امر به معروف و نهی از منکر پنج چیز است:
اول: آن که آمر و ناهی، معروف و منکر را بشناسد و یقین داشته باشد به وجوب معروف و حرمت منکر و ایمن باشد از اشتباه خودش.
دوم: آن که احتمال بدهد که امر و نهی او تأثیر داشته باشد، پس اگر احتمال عقلایی ندهد که امر و نهی او اثر دارد، وجوب آن ساقط می‌شود.
سوم: آنکه کسی که واجب را ترک نموده و یا فعل حرام را بجا آورده، اصرار به آن داشته باشد، پس اگر بداند که مرتدع شده و بعد مرتکب نمی‌شود ساقط می‌شود.
چهارم: آنکه واجب بودن معروف و حرام بودن منکر در حق ّ فاعل، منجّز و ثابت باشد و در ترک واجب و فعل حرام عذری نداشته باشد. پس اگر فاعل معتقد باشد به مباح بودن فعل حرامی و یا به جواز ترک واجبی، در این صورت امر به معروف و نهی از منکر، ساقط می‌شود. و همین طور است در هر موردی که تارک واجب و فاعل حرام عذر داشته باشد، بلی از راه تنبیه غافل و ارشاد جاهل، تنبیه و ارشاد، لازم است.
پنجم: آن که در امر و نهی او مفسده و ضرری نباشد، پس با احتمال عقلایی به ضرر و مفسده، ساقط می‌شود.
درجات امر به معروف و نهی از منکر
مسأله لازمه ایمان به خداوند متعال و ایمان به انبیاء عظام صلوات اللّه علیهم اجمعین و ایمان به احکام الهی آن است که شخص مؤمن، قلباً از منکر و معصیت خداوند متعال، منزجر باشد و منکر را قلباً انکار کند.
مسأله چون مقصود از امر به معروف و نهی از منکر آن است که مرتکب فعل حرام و ترک واجب این عمل را ترک کند، پس اگر به مجرد اظهار کراهت از این عمل و لو به اعراض و ترک معاشرت و مراوده مرتکب، مرتدع می‌شود و ترک می‌کند، کافی است در اداء وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و حاجت به امر و نهی علاوه نیست و این، درجه اول از امر به معروف و نهی از منکر است.
مسأله درجه دوم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که اگر مرتکب منکر، با اظهار کراهت، ترک معصیت نکرد، با حُسن خلق و کلام حَسَن او را امر به ترک منکر نماید و مصالح ترک منکر و فعل معروف و مفاسد عکس آن را بیان کند تا مرتکب، متنبّه شود و ترک معصیت بنماید، و اگر به همین مقدار، مرتکب متنبّه شده و معصیت را ترک کرد، اداء وظیفه شده است.
مسأله درجه سوم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که اگر معصیت کار به زبان خوش و کلام حسن، ترک معصیت نکرد، با غلظت و کلام خشن و تعییر و سرزنش، امر و نهی کند، با مراعات ترتیب درجات زبری و خشونت.
مسأله درجه چهارم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که معصیت کار، از درجات مذکوره، ترک معصیت نکند و مُصرّ باشد؛ در این صورت اگر بداند به زدن، ترک می‌کند و یا اقلّاً احتمال عقلایی باشد که زدن مؤثر است و از ضرر به جان و مال و عِرض خود یا مسلمان دیگری ایمن باشد، واجب است زدن، به مقداری که ترک معصیت کند به شرط آنکه منجر به جرح و قتل نشود.
مسأله اگر شخصی با اهل معصیت، محشور باشد و بتواند به ترک معصیت، از معصیت آنها جلوگیری نماید، بهترین طریقه امر به معروف و نهی از منکر است مثلًا اگر رفیق انسان بخواهد غیبت کند انسان از استماع، معذرت بخواهد و بگوید من از خدا می‌ترسم غیبت کنم. و اگر در بین تارک الصلاهها باشد مراقب خواندن نماز باشد یا بین روزه خورها مراقب روزه باشد تا آنها به همین خواندن نماز و گرفتن روزه، تشویق شوند و نماز بخوانند و روزه بگیرند، بهترین اقسام نهی از منکر و امر به معروف را انجام داده است.
مسأله بجای آوردن معروف و ترک نمودن منکر، بر هر مسلمان واجب است و لکن آنان که امر و نهی می‌کنند باید در عمل به معروف و ترک منکر، بر دیگران پیشقدم باشند زیرا عمل، شرط تأثیر گفتار است.
مسأله وجوب امر به معروف و نهی منکر، در باره مکلّف نسبت به اهل خودش تأکید بیشتر دارد. پس اگر انسان ببیند که اهل خودش از واجبات تهاون می‌ورزد، مثلًا نماز نمی‌خواند یا اگر بخواند، دارای قرائت صحیح نیست یا وضوی صحیح نمی‌گیرد یا آن که با بدن و لباس نجس نماز می‌خواند، در این صورت لازم است به ترتیبی که گفته شد، آنها را امر و نهی کند.
ملحقات رساله آیات عظام: (گلپایگانی) و (صافی)
ملحقات رساله آیت اللّه (بهجت)
احکام امر به معروف و نهی از منکر
اگر کسی واجبی را انجام نمی‌دهد و یا معصیتی را بجا می‌آورد، در صورت تحقق شرائط ذیل، بر دیگران واجب است او را امر به معروف و نهی از منکر بنمایند، و اگر مستحبی را ترک و یا مکروهی را بجا می‌آورد، امر به معروف و نهی از منکر مستحب است. و اگر یک نفر به این وظیفه قیام کند، بنا بر أظهر از دیگران ساقط می‌شود.
مسأله امر به معروف و نهی از منکر با وجود شرایط ذیل واجب می‌شود:
اول: علم؛ پس کسی که عالم به حکم شرعی نیست، نمی‌تواند امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، بنا بر این در ابتدا لازم است شخص آمر و یا ناهی خودش از احکام شرعی اطلاع کافی داشته باشد.
دوم: احتمال تأثیر؛ پس در صورتی که انسان می‌داند سخن او تأثیری در دیگری ندارد، بر او لازم نیست امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، امّا جواز بلکه رجحان آن در صورت عدم ِ خوف ضرر، خالی از وجه نیست.
سوم: اصرار بر ترک واجب و یا انجام دادن معصیت؛ پس در صورتی که انسان بداند شخصی از معصیتی که انجام داده توبه کرده است و یا نشانه‌هایی بر پشیمانی او دلالت کند، امر به معروف و یا نهی از منکر واجب نیست.
چهارم: عدم مفسده؛ پس اگر کسی به خاطر امر به معروف و یا نهی از منکر ترس از وقوع مفسده‌ای دارد، و آن مفسده عبارت از ضرر جانی یا آبرویی و یا مالی قابل اعتنایی است، این کار بر او واجب نیست.
بنا بر این با وجود این شرایط، امر به معروف و نهی از منکر واجب می‌شود، و در امر به معروف و نهی از منکر عدالت شرط نیست.
مسأله جایز است اطفال را برای تمرین و عادت دادن به ترک معصیت و یا انجام دادن واجبات، تأدیب کرد، خصوصاً در مراحل آخر که به انجام واجب و ترک معصیت نزدیکتر است، که اگر تأدیب نشوند، در بعضی از موارد منجر به ترک واجبات و انجام معاصی از طرف آنها می‌شود.
مسأله امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد: اول: انکار قلبی می‌باشد، دوم اظهار کردن به زبان، سوم: متألّم کردن معصیت کار به قدری از زدن، که تفصیل مراتب در مسأله بعد خواهد آمد. بنا بر این اگر انسان بدون گفتن، به هر وسیله دیگر ناراحتی قلبی خود را به معصیت کار نشان دهد و این کار موجب ترک معصیت شود، لازم نیست با زبان امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، البته در صورتی که هیچ گونه اشکال شرعی دیگری در این کار نباشد، و اگر چاره‌ای در این کار بجز اظهار زبانی نیست، باز باید درجات خفیفتر را در انجام این کار ملاحظه نماید.
مسأله اگر انسان بداند در صورتی که بخواهد جلوگیری از معصیتی بنماید منجر به ایجاد جرح و یا قتل خواهد شد، بنا بر أظهر بدون اجازه امام معصوم علیه السلام یا کسی که از طرف آن حضرت مستقیماً نائب مخصوص است، نباید این کار را بکند، و آیا با اجازه مجتهد جامع الشرائط می‌تواند این کار را انجام دهد، مورد تأمل است؛ ولی اگر نمی‌داند که این کار منجر به مجروح کردن و یا قتل می‌شود ولی احتمال این را می‌دهد، بنا بر احتیاط واجب باید مستقیماً از طرف امام معصوم علیه السلام و یا نائب مخصوص آن حضرت و یا از طرف مجتهد جامع الشرائط اجازه داشته باشد.ملحقات رساله آیت اللّه (بهجت).
لینک کوتاه مطلب: https://goo.gl/trnq5P
- ازدواج و صیغه با زن زناکار
- رعایت ترتیب در انجام واجبات میت
- ارث بچه ای که هنوز به دنیا نیامده
- ارث بردن قاتل از مقتول
- ارث بردن مسلمان از کافر و کافر از مسلمان
- حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت
کلیدک احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر احکام امر به معروف و نهی از منکر شرایط امر به معروف و نهی از منکر امر به معروف و نهی از منکر چیست مقاله امر به معروف و نهی از منکر مراتب امر به معروف و نهی از منکر امر به معروف و نهی از منکر در قرآ[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
سلام
یکی از فامیلا یه کاری داره که درامدش اشکال داره
بعد من پیشش نمیرم جدیدا ، ولی پدر و مادر اینا پیشش میرن و نمیدونن که درامدش اشکال داره.
واجبه که مطلعشون کنم؟
سلام علیکم
خیر بر شما واجب نیست درباره دیگران و درآمد آنها بررسی کنید یا به دیگران اطلاع بدهید.
وفقکم الله لکل الخیر
سلام
داشتم از کوچه ای رد میشدم دو نفر هم پشت سرم می اومدن داشتن حرف میزدن.یکیشون ***فحش داد.چیزی هم بهشون بگی به مسخره بازی میگرن.دعوا هم که کنی پیششون چاقو هست میزنن آدمو لت و پار میکنن.
در این مواقع چی کار باید کرد؟
سلام علیکم
اگر زمینه نهی از منکر هست باید این کار را کرد حتی با چهره در هم کردن. اگر زمینه نیست محل را ترک کنید.
اعاذنا الله من شرور انفسنا