احكام عقد موقت
فهرست این نوشتار:
احكام عقد موقت
مُتعه یا صیغه
مسأله 2421 صیغه کردن زن اگر چه برای لذت بردن هم نباشد صحیح است. (1)
(1) (سیستانی): ولی نمیشود زن شرط کند که مرد از او هیچ لذت جنسی نبرد.
(مکارم): مسأله در ازدواج موقّت باید مقدار وقت و مقدار مهر تعیین شده باشد و بدون آن باطل است. ازدواج موقّت هر چند برای لذت بردن هم نباشد بلکه به قصد محرم شدن نزدیکان آن دختر باشد جایز است مشروط بر این که دختری را که به ازدواج موقّت درمی آورند در حدّی باشد که قابل لذت جنسی باشد، مثلًا اگر کوچک است باید وقت را به اندازه‌ای زیاد کنند که دوران آمادگی دختر را شامل شود، هر چند بعد از عقد مدّت را ببخشند.
(زنجانی): مسأله ازدواج موقّت هر چند برای لذّت بردن هم نباشد، صحیح است. همسر موقّت را «متعه» یا «صیغه» نیز می گویند.
[ترک نزدیکی بیش از چهار ماه]
مسأله 2422 شوهر بیش از چهار ماه نباید نزدیکی بامتعه خود را ترک کند (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست.
(1) (فاضل): مگر با رضایت وی. و بنا بر احتیاط این حکم، در مسافر در سفر غیر ضروری هم ثابت است.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله واجب است که شوهر بیش از چهار ماه نزدیکی با متعه خود را اگر جوان باشد ترک نکند و بنا بر احتیاط بیش از این مدّت نزدیکی با متعه پیر خود را نیز ترک نکند.
(خوئی)، (اراکی)، (تبریزی)، (سیستانی)، (مکارم): مسأله احتیاط واجب آن است که شوهر بیش از چهار ماه با متعه خود ((سیستانی): اگر جوان باشد) نزدیکی را ترک نکند.
(زنجانی): مسأله احتیاط مستحب ّ آن است که شوهر بی رضایت زن بیش از چهار ماه نزدیکی با همسر موقّت خود را ترک نکند.
[شرط عدم نزدیکی]
مسأله 2423 زنی که صیغه می‌شود اگر در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکی نکند، عقد و شرط او صحیح است و شوهر فقط می‌تواند لذتهای دیگر از او ببرد، ولی اگر بعداً به نزدیکی راضی شود، شوهر می‌تواند با او نزدیکی نماید (1).
(1) (سیستانی): و همچنین است حکم در عقد دائم.
(مکارم): مسأله زن می‌تواند در ازدواج موقّت شرط کند که شوهر با او نزدیکی نکند و تنها لذتهای دیگر ببرد، ولی اگر بعداً به این امر راضی شود مانعی ندارد.
[نفقه زن صیغه ای]
مسأله 2424 زنی که صیغه شده اگر چه آبستن شود حق خرجی ندارد (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (زنجانی): مگر حق ّ خرجی را برای وی شرط کرده باشند.
[حق همخوابی و ارث در ازدواج موقت]
مسأله 2425 زنی که صیغه شده حق همخوابی ندارد و از شوهر ارث نمیبرد و شوهر هم از او ارث نمیبرد (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (اراکی): مگر در صورتی که ارث بردن را شرط کنند.
(خوئی)، (تبریزی): مگر در صورتی که ارث بردن را شرط کرده باشند که در این صورت هر که شرط کرده ارث می‌برد.
(سیستانی): و چنانچه ارث بردن را از یک طرف یا از هر دو طرف شرط کرده باشند صحت این شرط محل ّ اشکال است ولی مراعات احتیاط ترک نشود.
(زنجانی): مگر در صورتی که حق ّ همخوابی را شرط کرده باشند، و نیز اگر ارث بردن را شرط کرده باشند، هر کس ارث بردن وی شرط شده، ارث می‌برد.
(مکارم): مسأله [همسر ازدواج موقّت] از شوهر ارث نمیبرد و شوهر هم از او ارث نمیبرد و حق ّ واجب همخوابی نیز ندارد.
[ حق خرجی و همخوابی ]
مسأله 2426 زنی که صیغه شده اگر نداند که حق خرجی و همخوابی ندارد عقد او صحیح است و برای آن که نمیدانسته، حقی به شوهر پیدا نمی‌کند.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (مکارم) و (بهجت) نیست
[ خروج زن از منزل در ازدواج موقت]
مسأله 2427 زنی که صیغه شده، می‌تواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود (1) ولی اگر بواسطه بیرون رفتن، حق شوهر از بین میرود بیرون رفتن او حرام است (2).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (مکارم): یا کاری در خارج خانه برای خود انتخاب کند، مگر این که به خاطر بیرون رفتنش حق ّ شوهر از بین برود.
(2) (سیستانی): و بنا بر احتیاط مستحب ّ در صورتی که حق ّ شوهر از بین نرود، بدون اجازه او از خانه بیرون نرود.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله زنی که صیغه شده چنانچه بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود و بواسطه بیرون رفتن، حق ّ شوهر از بین میرود بیرون رفتن او حرام است، و بنا بر احتیاط در صورتی که حق ّ شوهر از بین نرود بدون اجازه او از خانه بیرون نرود.
[وکالت در ازدواج موقت]
مسأله 2428 اگر زنی مردی را وکیل کند که به مدّت و مبلغ معیّن او را برای خود صیغه نماید، چنانچه مرد او را به عقد دائم خود درآورد یا به غیر از مدّت یا مبلغی که معیّن شده او را صیغه کند (1) وقتی آن زن فهمید اگر بگوید راضی هستم (2) عقد صحیح و گر نه باطل است.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (بهجت) و (مکارم) نیست
(1) (اراکی): آن عقد فضولی است و وقتی آن زن فهمید می‌تواند به آن عقد رضایت دهد و چنانچه اجازه دهد، عقد نافذ و صحیح است.
(2) (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): اگر اجازه نماید..
(زنجانی): وقتی آن زن فهمید، اگر پیش از آن که عقد انجام شده را رد کند، رضایت خود را به آن ابراز کند..
شاید این مطالب را هم بپسندید:
[ازدواج موقت دختر نابالغ برای محرمیت]
مسأله 2429 پدر و جد پدری می‌توانند برای محرم شدن، یک ساعت یا دو ساعت زنی را به عقد پسر نابالغ خود درآورند و نیز می‌توانند دختر نابالغ خود را برای محرم شدن به عقد کسی درآورند ولی باید آن عقد برای دختر مفسده نداشته باشد (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (فاضل): باید آن عقد برای دختر مصلحت داشته باشد، حتّی اگر به مقدار مهریه‌ای باشد که برای دختر قرار می‌دهند.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله اگر پدر یا جدّ پدری برای محرم شدن، یک ساعت یا دو ساعت زنی را به عقد پسر نابالغ خود درآورد کافی است و نیز می‌تواند دختر نابالغ خود را برای محرم شدن به عقد کسی درآورد ولی باید آن عقد برای دختر مفسده نداشته باشد.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله برای محرم شدن، می‌تواند پدر یا جد پدری، دختر نابالغ خود را یک ساعت یا بیشتر به عقد کسی درآورد ولی باید آن عقد برای دختر نفعی داشته باشد، و امّا اگر برای پسر نابالغ جهت مَحرَم شدن در زمانی که به طور کلّی قابلیت استمتاع نداشته باشد زنی را عقد نمایند محل ّ اشکال است.
(سیستانی): مسأله اگر برای محرم شدن مثلًا پدر یا جد پدری دختر یا پسر نابالغ خود را برای مدّت کوتاهی به عقد کسی درآورد، در صورتی که بر آن مفسده‌ای بار نشود عقد صحیح است، ولی اگر در مدّت ازدواج پسر به طور کلّی قابلیت تلذذ نداشته باشد، یا دختر به طور کلّی قابل تلذذ از او نباشد صحّت عقد محل ّ اشکال است.
(مکارم): مسأله پدر یا جدّ پدری می‌تواند برای محرم شدن با زنی او را به عقد موقّت پسر نابالغ خود درآورد (به شرط این که مدّت عقد به اندازه‌ای باشد که پسر به حدّ بهره گیری جنسی برسد) و نیز می‌تواند دختر نابالغی را برای محرم شدن بستگان به عقد کسی درآورد (به همان شرط که در مورد پسر گفته شد) و در هر دو صورت بنا بر احتیاط واجب باید عقد فایده‌ای برای آن دو داشته باشد و خالی از مفسده باشد.
(زنجانی): مسأله پدر یا جدّ پدری برای مَحرَم شدن می‌تواند زنی را به عقد پسر نابالغ خود درآورد و نیز می‌تواند دختر نابالغ خود را برای محرم شدن به عقد کسی درآورد ولی در هر دو صورت باید پسر یا دختر نابالغ صلاحیّت استمتاع داشته باشند یا مدّت عقد را به اندازه‌ای قرار دهند که صلاحیّت پیدا کنند.
[مسأله 2430]
مسأله 2430 اگر پدر یا جدّ پدری، طفل خود را که در محل ّ دیگری است و نمیداند زنده است یا مرده، برای مَحرَم شدن به عقد کسی در آورد (1) بر حسب ظاهر، محرم بودن حاصل می‌شود و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد آن دختر زنده نبوده عقد باطل است و کسانی که بواسطه عقد ظاهراً مَحرَم شده بودند نامحرمند.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (مکارم) و (بهجت) نیست
(1) (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): در صورتی که مدّت زوجیّت قابل باشد که از معقوده استمتاع شود..
[مهریه در عقد موقت]
مسأله 2431 اگر مرد مدّت صیغه را ببخشد، چنانچه با او نزدیکی کرده، باید تمام چیزی را که قرار گذاشته به او بدهد و اگر نزدیکی نکرده باید نصف آن را بدهد (1) .
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست.
(1) (خوئی)، (تبریزی): واجب است نصف مهر را بدهد و احتیاط مستحب ّ آن است که تمام مهر را بدهد.
(مکارم): مسأله مرد می‌تواند مدّت ازدواج موقّت را ببخشد و به آن پایان دهد، در این صورت اگر با آن زن نزدیکی کرده، باید تمام مهر و اگر نزدیکی نکرده، باید نصف آن را بدهد.
(سیستانی): مسأله اگر مرد مدّت ازدواج زن را ببخشد، چنانچه با او نزدیکی کرده، باید تمام مهری را که قرار گذاشته است به او بدهد، و اگر نزدیکی نکرده واجب است نصف مهر را بدهد.
(زنجانی): مسأله اگر مرد مدّت صیغه زن را ببخشد چنانچه با او نزدیکی کرده باید تمام مَهری را که قرار گذاشته‌اند به او بدهد، بلکه بنا بر احتیاط اگر نزدیکی هم نکرده تمام آن را بدهد.
[تبدیل ازدواج موقت به دائم]
مسأله 2432 مرد می‌تواند زنی را که صیغه او بوده و هنوز عدّه‌اش تمام نشده (1) به عقد دائم (2) خود درآورد (3) .
(1) (بهجت): بعد از تمام شدن مدّت ازدواج یا بخشیدن آن مدّت.. (2) (اراکی): یا موقّت.. (3) (خوئی)، (سیستانی): یا این که دوباره صیغه نماید ((سیستانی): ولی اگر هنوز مدّت ازدواج موقّت تمام نشده است و عقد دائم کند، عقد باطل است مگر اینکه مدّت باقیمانده را به او ببخشد سپس عقد کند).
(تبریزی): یا این که دوباره صیغه نماید ولی این کار قبل از تمام شدن مدّت صیغه جایز نیست مگر آن که باقی مدّت را بر زن قبلًا ببخشد.
(نوری): یا اینکه دوباره صیغه نماید، ولی در موقعی که هنوز صیغه او است و مدّت تمام نشده است اگر بخواهد او را به عقد دائم خود دربیاورد باید اوّل مدّت او را ببخشد و سپس او را به عقد دائم خود دربیاورد.
(فاضل): مسأله انسان نمی‌تواند دو مرتبه با زنی که در عقد او است ازدواج کند، لذا اگر زنی در عقد موقّت اوست، مادامی که مدّت عقد موقّت تمام نشده یا مرد آن را نبخشیده است، نمی‌تواند او را عقد دائم یا عقد موقّت دیگر کند و اگر عقد کند عقد دوم لغو است و بعد از تمام شدن مدّت عقد اوّل به یکدیگر نامحرم می‌شوند و می‌توانند مجدّداً با یکدیگر ازدواج کنند.
(مکارم): مسأله مرد می‌تواند زنی را که صیغه اوست به عقد دائمی درآورد، ولی باید نخست باقیمانده مدّت را ببخشد، سپس او را عقد کند.
مسأله اختصاصی
(مکارم): مسأله 2079 ازدواج موقّت بعد از تمام شدن مدّت آن، عدّه دارد به شرحی که در کتاب طلاق خواهد آمد و فرزندانی که از آن متولّد می‌شوند تمام حقوق فرزندی را دارند و از پدر و مادر و بستگان خود ارث می‌برند هر چند آن زن و شوهر از هم ارث نمی‌برند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
در ادامه نظرات مراجع بصورت تفكيكي مطرح شده است:
متعه (ازدواج موقت)
مسأله ۲۴۳۹ ـ ازدواج موقت اگرچه برای لذت بردن هم نباشد، صحیح است، ولی نمیشود زن شرط کند که مرد از او هیچ لذت جنسی نبرد.مسأله ۲۴۴۰ ـ احتیاط واجب آن است که شوهر بیش از چهار ماه با همسر موقت خود اگر جوان باشد نزدیکی را ترک نکند.
مسأله ۲۴۴۱ ـ زنی که متعه می‌شود، اگر در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکی نکند، عقد و شرط او صحیح است، و شوهر فقط می‌تواند لذتهای دیگر از او ببرد، ولی اگر بعداً به نزدیکی راضی شود، شوهر می‌تواند با او نزدیکی نماید، و همچنین است حکم در عقد دائم.
مسأله ۲۴۴۲ ـ زنی که متعه شده است اگرچه آبستن شود حقّ خرجی ندارد.
مسأله ۲۴۴۳ ـ زنی که متعه شده است حقّ همخوابی ندارد، و از شوهر ارث نمیبرد، و شوهر هم از او ارث نمیبرد، و چنانچه ارث بردن را ـ از یک طرف یا از هر دو طرف ـ شرط کرده باشند، صحت این شرط محل اشکال است، ولی مراعات احتیاط ترک نشود.
مسأله ۲۴۴۴ ـ زنی که متعه شده است اگرچه نداند که حقّ خرجی و همخوابی ندارد، عقد او صحیح است، و برای آنکه نمیدانسته است، حقّی بر شوهر ندارد.
مسأله ۲۴۴۵ ـ زنی که متعه شده است می‌تواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود، ولی اگر به واسطه بیرون رفتن، حقّ شوهر از بین میرود، بیرون رفتن او حرام است، ـ و بنا بر احتیاط مستحب ـ در صورتی که حقّ شوهر از بین نرود، بدون اجازه او از خانه بیرون نرود.
مسأله ۲۴۴۶ ـ اگر زنی مردی را وکیل کند که به مدت و مبلغ معین او را برای خود صیغه نماید، چنانچه مرد او را به عقد دائم خود درآورد، یا به غیر از مدت، یا مبلغی که معین شده او را عقد کند، وقتی آن زن فهمید، اگر اجازه نماید آن عقد صحیح، وگرنه باطل است.
مسأله ۲۴۴۷ ـ اگر برای محرم شدن ـ مثلاً ـ پدر یا جدّ پدری، دختر یا پسر نابالغ خود را برای مدت کوتاهی به عقد کسی درآورد، در صورتی که بر آن مفسده‌ای بار نشود، عقد صحیح است، ولی اگر در مدت ازدواج پسر، به طور کلی قابلیت تلذذ نداشته باشد، یا دختر به طور کلی قابل تلذذ از او نباشد، صحت عقد محل اشکال است.
مسأله ۲۴۴۸ ـ اگر پدر یا جدّ پدری، طفل خود را که در محل دیگری است و نمیداند زنده است یا مرده، برای محرم شدن به عقد کسی درآورد، در صورتی که مدت زوجیت قابل باشد که از معقوده استمتاع شود، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می‌شود، و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد، آن دختر زنده نبوده، عقد باطل است، و کسانی که به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند نامحرمند.
مسأله ۲۴۴۹ ـ اگر مرد مدت ازدواج زن را ببخشد، چنانچه با او نزدیکی کرده باید تمام مهری را که قرار گذاشته است به او بدهد، و اگر نزدیکی نکرده واجب است نصف مهر را بدهد.
مسأله ۲۴۵۰ ـ مرد می‌تواند زنی را که متعه او بوده و هنوز عدّه‌اش تمام نشده است، به عقد دائم خود درآورد، یا اینکه دوباره متعه نماید، ولی اگر هنوز مدت ازدواج موقت تمام نشده است و عقد دائم کند، عقد باطل است، مگر اینکه مدت باقیمانده را به او ببخشد، سپس عقد کند. رساله توضيح المسائل آيت الله سيستاني.
متعه كردن بدون قصد لذت
مسأله ۲۴۸۵ ـ متعه كردن زن اگرچه براى لذّت بردن هم نباشد صحيح است.
متعه يا عقد غير دائم
مسأله 2430. متعه‌كردن زن اگر چه براي لذت‌بردن هم نباشد صحيح است.
مسأله 2431. واجب است كه شوهر بيش از چهار ماه نزديكي با متعه خود را اگر جوان باشد ترك نكند، و بنابر احتياط بيش از اين مدت، نزديكي با متعه پير خود را نيز ترك نكند.
مسأله 2432. زني كه متعه ميشود، اگر در عقد شرط كند كه شوهر با او نزديكي نكند، عقد و شرط او صحيح است، و شوهر فقط ميتواند لذتهاي ديگر از او ببرد، ولي اگر بعداً به نزديكي راضي شود، شوهر ميتواند با او نزديكي نمايد.
مسأله 2433. زني كه متعه شده، اگر چه آبستن شود حق خرجي ندارد.
مسأله 2434. زني كه متعه شده، حق همخوابي ندارد، و از شوهر ارث نميبرد، و شوهر هم از او ارث نميبرد.
مسأله 2435. زني كه متعه شده اگر نداند كه حق خرجي و همخوابي ندارد عقد او صحيح است، و براي آن كه نميدانسته، حقي به شوهر پيدا نميكند.
مسأله 2436. زني كه متعه شده ميتواند بدون اجازه شوهر از خانه بيرون برود، ولي اگر به واسطه بيرون‌رفتن، حق شوهر از بين ميرود، بيرون‌رفتن او حرام است.
مسأله 2437. اگر زني مردي را وكيل كند، كه به مدت و مبلغ معين او را براي خود متعه نمايد، چنانچه مرد او را به عقد دائم خود در آورد، يا به غير از مدت يا مبلغي كه معين شده او را متعه كند، وقتي كه آن زن فهميد، اگر بگويد: راضي هستم؛ عقد صحيح و گر نه باطل است.
مسأله 2438. اگر پدر يا جد پدري براي محرم‌شدن، يك ساعت يا دو ساعت زني را به عقد پسر نابالغ خود درآورد كافي است، و نيز ميتواند دختر نابالغ خود را براي محرم‌شدن، به عقد كسي در آورد، ولي بايد آن عقد براي دختر مفسده نداشته باشد.
مسأله 2439. اگر پدر يا جد پدري، طفل خود را كه در محل ديگري است و نميداند زنده است يا مرده، براي محرم‌شدن به عقد كسي در آورد، بر حسب ظاهر، محرم‌بودن حاصل ميشود، و چنانچه بعداً معلوم شود كه در موقع عقد، آن دختر زنده نبوده، عقد باطل است، و كساني كه به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند نامحرمند.
مسأله 2440. اگر مرد مدت متعه زن را ببخشد، چنانچه با او نزديكي كرده، بايد تمام چيزي را كه قرار گذاشته به او بدهد، و اگر نزديكي نكرده، بايد نصف آن را بدهد.
مسأله 2441. مرد ميتواند زني را كه متعه او بوده و هنوز عدهاش تمام نشده، به عقد دائم خود در آورد. صافي گلپايگاني .
سؤال ـ نظر حضرتعالى در رابطه با ازدواج موقّت چیست؟ آیا آن را راه حلّ مناسبى براى جوانان، که مشکلاتى بر سر راه ازدواج دائم دارند و از طرفى مى‌ترسند که به فساد کشیده شوند، مى‌دانید؟
جواب : اگر با شرایط معقول و رعایت موازین شرعى انجام شود، و دستاویزى براى هوسبازى هوسبازان و فساد بیشتر نشود بیقین کارساز است؛ ولى این، کار بسیار دقیق و ظریفى است.(1)
سؤال ـ اگر پسر و دخترى بخواهند از طریق ازدواج موقّت (بدون استمتاع جنسى و آمیزش) رابطه متعارف شغلى، یا تحصیلى داشته باشند، آیا در دو فرض زیر اجازه پدر دختر شرط است؟
الف) امکان دسترسى به ولىّ دختر نیست و فرضآ ایجاد رابطه شرعى، ضرورى و فورى است.
ب) امکان دسترسى هست؛ امّا ولىّ دختر بدون منطق مخالفت مى‌کند، و اصلا رضایت نمى‌دهد.
جواب : در هر صورت احتیاط واجب استیذان از ولىّ دختر است؛ ضمنآ تجربه نشان داده است که این رابطه‌ها، مخصوصآ در جوانها، معمولا در یک حدّ محدود و معیّنى ثابت نمى‌ماند، و تدریجآ توسعه مى‌یابد و مایه مشکلات فراوانى مى‌شود.
سؤال ـ کسى که قصد ازدواج موقّت دارد، آیا مى‌تواند بدون اطّلاع ولىّ دختر از او خواستگارى کند؟ در دو صورت باکره بودن و بیوه بودن زن، حکم آن را بیان فرمائید.
جواب : خواستگارى در هر صورت مانعى ندارد، ولى اجراء صیغه عقد بدون اذن ولىّ دختر باکره اشکال دارد، امّا در بیوه رضایت طرفین براى اجراى صیغه عقد کافى است.
سؤال ـ اگر شخصى با زن بى شوهرى ازدواج موقّت کند، و زن به برادرش اطّلاع ندهد، آیا این کار خیانت به برادر محسوب مى‌شود؟ در صورتى که برادر با این ازدواج مخالف باشد و زن شرایط ازدواج موقّت را داشته باشد، عمل مذکور چه حکمى دارد؟
جواب : اجازه برادر معتبر نیست، و اطّلاع ندادن به او خیانت محسوب نمى‌شود؛ ولى مشورت با او مناسب است.
سؤال ـ زنى به عقد موقّت مردى در آمده و بعد از دخول، شوهرش را ترک کرده است، آیا بر مرد واجب است که تمام مهریّه او را بپردازد؟
جواب : تنها آن مقدار از زمان که زن تمکین کرده مهریّه‌اش لازم است.
مسأله ـ همسر موقّت مى‌تواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، یا کارى در خارج از خانه براى خود انتخاب کند، مگر این که به خاطر بیرون رفتنش حقّ شوهر از بین برود.
مسأله ـ همسر در ازدواج موقّت حقّ خرجى ندارد، هر چند باردار شود. و از شوهر
ارث نمى‌برد و شوهر هم از او ارث نمى‌برد، و حقّ واجب همخوابى نیز ندارد.
مسأله ـ زن مى‌تواند در ازدواج موقّت شرط کند که شوهر با او نزدیکى نکند و تنها لذّتهاى دیگر ببرد؛ ولى اگر بعدآ به این امر راضى شود مانعى ندارد.
مسأله ـ پدر یا جدّ پدرى مى‌تواند براى محرم شدن با زنى، او را به عقد موقّت پسر نابالغ خود درآورد (به شرط این که مدّت عقد به اندازه‌اى باشد که پسر به حدّ بهره‌گیرى جنسى برسد)، و نیز مى‌تواند دختر نابالغى را براى محرم شدن بستگان به عقد کسى درآورد (به همان شرط که در مورد پسر گفته شد)، و در هر دو صورت بنابر احتیاط واجب باید عقد فایده‌اى براى آن دو داشته باشد، و خالى از مفسده باشد.
سؤال ـ به مدّت ده سال به عقد موقّت مردى درآمده‌ام، ولى اکنون سه سال است که مرا رها کرده و هیچ خبرى از او ندارم، به دادگاه مدنى مراجعه کردم ولى نتیجه‌اى نگرفتم، من شرایط ازدواج موقّت را نمى‌دانستم و منبع درآمدى هم ندارم و در وضعیّت سختى بسر مى‌برم، تکلیف من چیست؟
جواب : هر گاه شما به تشخیص حاکم شرع، در عسر و حرج شدید باشید و راه حلّى نداشته باشید، و دسترسى به شوهرتان نیز نباشد، حاکم شرع مى‌تواند باقیمانده مدّت را به شما ببخشد، و مى‌توانید پس از عدّه (در صورت آمیزش) شوهر کنید.
سؤال ـ آیا در ازدواج موقّت عسر و حرج براى زوجه متصوّر است؟ در صورت اثبات، آیا مى‌توان زوج را به بذل مدّت اجبار نمود؟
جواب : در صورتى که به تشخیص حاکم شرع واقعآ عسر و حرج حاصل شود تفاوتى بین عقد انقطاعى و دائم نیست، و حاکم شرع زوج را ملزم به بذل باقیمانده مدّت مى‌کند و اگر قبول نکند، حاکم شرع به عنوان ولىّ ممتنع، باقیمانده مدّت را مى‌بخشد. و زوجه مى‌تواند بعد از سپرى شدن عدّه شوهر کند.
سؤال ـ یکى از موانع و مشکلات، و شاید مهم‌ترین آنها در راه ترویج و کاربردى نمودن ازدواج موقّت، وجوب عدّه پس از انقضا یا بذل مدّت مى‌باشد، که عملا استفاده از آن را در حدّى که بتواند پاسخگوى نیازهاى موجود باشد، غیر ممکن نموده است. بر
علماى دین و زعماى امّت اسلامى است که با تحقیق و تدبّر در منابع غنىّ اسلامى، و به ویژه با تمسّک به فقه پویاى تشیّع، راهکارهاى مناسب و عملى ـ که کاملا منطبق بر اراده شارع مقدّس باشد ـ در این راستا ارائه نمایند، و با ایفاى نقش بسیار مهمّ خود از ارتکاب بسیارى از گناهان و مفاسد فردى و اجتماعى جلوگیرى نمایند. پیشرفت‌هاى علمى، خارج کردن رحم را در برخى بیمارى‌ها، یا به دلیل انگیزه‌هاى شخصى ممکن ساخته، و شخص مى‌تواند پس از این عمل بدون هیچ‌گونه مشکلى به زندگى آسوده ادامه دهد. اگر رحم زنى را خارج کرده باشند، وى بى‌شکّ توان باردارى نداشته، و دچار حالت قاعدگى نخواهد شد. سخن در این است که : آیا چنین زنى در صورت طلاق، فسخ نکاح، انقضاء، یا بذل مدّت در نکاح منقطع، باید عدّه نگهدارد؟
جواب : از مجموع ادلّه شرعیّه استفاده مى‌شود که نگه‌داشتن عدّه تنها به خاطر احتمال باردارى نیست، و این در واقع یکى از علل آن مى‌باشد؛ نه تنها علّت. و یکى از علل آن حفظ حریم زوجیّت است؛ به همین دلیل اگر شوهر یک سال در مسافرت باشد، و زنش را طلاق دهد، همه مى‌گویند باید عدّه نگه دارد، در حالى که بعد از غیبت یکساله، احتمال انعقاد ولد وجود ندارد. همچنین اگر شوهر در زندان باشد، یا بر اثر بیمارى گرفتار عنن گردد، و یقین پیدا کنیم که شوهر براى همیشه عقیم شده، در تمام این فروض، عدّه بر زن لازم است؛ در حالى که احتمال انعقاد نطفه وجود ندارد.
سؤال ـ لطفآ پیرامون ازدواج موقّت به پرسش‌هاى زیر پاسخ دهید :
1ـ آیا جواز مُتعه مربوط به دوره و شرایط خاصّى از تاریخ اسلام بوده است؟
2ـ آیا حکومت اسلامى در قبال قانونمندى، یا جلوگیرى از گسترش آن در جامعه، وظیفه‌اى دارد؟
3ـ در شرایط کنونى وظیفه روحانیّت در ارتباط با ازدواج موقّت چیست؟ آیا همچون سایر احکام مکلّف به ترویج آن هستند؟
4ـ در فتواى مشهور آمده است : «زن یائسه عدّه ندارد». آیا کسانى که لوله‌هاى رحم خود را بسته‌اند، در حکم زنان یائسه هستند؟
جواب : مسأله متعه اختصاص به زمان معیّنى نداشته و ندارد، ولى گاه (مثل زمان ما) شرائط ایجاب مى‌کند قیود و شرایطى براى آن قائل شوند، که افراد هوسباز از آن سوء استفاده نکنند. و تبلیغ از آن بدون فراهم شدن آن شرایط خالى از مشکلات نیست ؛ و امّا زنانى که لوله‌هاى خود را ببندند، مشمول یائسه بودن نیستند ؛ بلکه در حکم «من لا تحیض فى سنّ من تحیض» مى‌باشند.
(1) . مشروح این بحث را در کتاب «این است آئین ما» و «تفسیر نمونه» جلد 3، صفحه 335، مطالعه فرمائید.> احکام بانوان (جدید) > ازدواج موقّت، آيت الله مكارم شيرازي.
لينك كوتاه مطلب:https://hadana.ir/?p=25115
*- ويژه نامه احكام ازدواج و طلاق
- احکام عقد دائم
- با چه کسانی نمی توان ازدواج کرد
- شرایط فسخ عقد دائم و موقت
- شرایط عقد ازدواج دائم و موقت
- نحوه خواندن صیغه ازدواج دائم
