آیا مقام حضرت مریم از حضرت زهرا بالاتر است چون در قرآن نام ایشان آمده؟
آيا به اين دليل كه از حضرت مريم(س) در قرآن اسم برده شده است مىتوان مقام ايشان را بالاتر از حضرت زهرا(س) دانست؟ به چه چيزهايى مىتوان استناد كرد تا بتوان مقام حضرت زهرا(س) را از همه زنهاى عالم بالاتر دانست
صرف مطرح شدن نام حضرت مريم در قرآن دليل برترى ايشان بر حضرت زهرا (س) نيست. افزون بر آن مفسران دو نكته را درباره حضرت مريم از نگاه قرآن توضيح دادهاند:. 1 مراد آيه شريفه، برترى حضرت مريم بر همه زنان جهان در عصر خودش است. اين پاسخ هم مشابه قرآنى دارد و هم دليل روايى: الف. در قرآن مجيد آمده است كه خداوند درباره بنىاسرائيل فرمود: «و انى فضّلتكم على العالمين». (بقره (2)، آيه. 47)
در تفسير نمونه آمده است: «بديهى است منظور، برترى مؤمنان بنى اسرائيل بر مردم عصر خود بوده است».
ب. در تفسير برهان و بحارالانوار، ج 43، ص 21، انتشارات المكتبه الاسلاميه روايتى از مفضل بن عمر نقل شده است كه مىگويد: به امام صادق (ع) عرض كردم: مرا خبر ده از قول پيامبر خدا (ص) درباره فاطمه كه فرمودند: «او سرور زنان جهانيان است». آيا او سرور زنان عصر خويش است؟ امام (ع) فرمودند: «مريم سرور زنان جهان در عصر خود بود، اما فاطمه (س) سرور همه زنان از آغاز تا پايان است».. 2 آيه شريفه قيد زمانى ندارد و مربوط به همه زمانها است ولى قيد موضوعى دارد و از همين رو منافاتى با سرورى حضرت زهرا (س) بر همه زنان عالم در كمالات عاليه و والاى انسانى ندارد. توضيح اينكه در قرآن مجيد، يكسرى از ويژگىها و امتيازات براى حضرت مريم بيان شده است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اين ويژگىها از اختصاصات حضرت مريم نيست و افراد ديگرى نيز در رتبه او و چه بسا بالاتر از او به چنين مقاماتى رسيدهاند اما آنچه ازاختصاصات حضرت مريم (س) است و بدان وصف بر همه زنان عالم امتياز يافته است، چگونگى ولادت فرزند وى مىباشد. قرآن كريم در آيه 42 سوره آل عمران مىفرمايد: يا مريم انّ الله اصطفيك و طهّرك و اصطفيك على نساء العالمين و به ياد آور هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم خدا تو را برگزيده و پاك ساخته و بر تمام زنان جهان برترى داده است». و منظور از برترى و فضيلت حضرت مريم (س) در آيه مذكور اين نيست كه ايشان در تمام فضائل و كمالات و جهات انسانى بر همه زنان عالم برترى دارد. بلكه منظور از اين برترى جهت خاصى است كه حضرت مريم (س) را از سائر زنان ممتاز كرده است. براى روشن شدن اين مطلب از خود آيه شريفه كمك مىگيريم. در آيه 42 سوره آل عمران كلمه اصطفاء دو بار تكرار شده است.
1 ان الله اصطفيك و طهّرك كه به يك نوع انتخاب اشاره مىكند بدون اينكه مسئله برترى آن حضرت را مطرح نمايد. و اين قسمت از آيه صرفا اصطفاء و انتخاب نفس خود مريم (س) را در فضائل و تقوا بيان مىكند، و برتريايشان نسبت به سائر زنان لحاظ نگرديده است.
2 و اصطفيك على نساء العالمين در اين قسمت از آيه، برترى حضرت مريم نسبت به سائر زنان عالم آمده است حال بايد روشن شود منظور از اين برترى چيست؟ آيا برترى ايشان بر زنان عالم بصورت مطلق است يا مقيّدمىباشد، با اين معنا كه در چه جهت برترى دارد در تمام جهات و فضائل انسانى يا در يك جهت خاص كه مخصوص ايشان مىباشد. آنچه مىتوان گفت اين است كه حضرت مريم در يك جهت خاص نسبت به تمام زنان عالم برترى دارد. و آن جهت برترى اين است كه ايشان بدونداشتن همسر بطور معجزهآسا و خرق عادت فرزند آورد. پس برترى ايشان در قسمت اخير آيه نسبى است و بطور مطلق نمىباشد.
و از نظر ادب عرب نيز اگر كلمه اصطفا با «على» متعددى شود معناى تقدم را مىدهد نه مطلق اصطفاء و برترى، (الميزان، علامه طباطبايى، جلد 3، ص 205). يعنى حضرت مريم به خاطر صلاحيتها و ويژگىهائى كه داشته است اين برترى و تقدم را بر زنان عصر و زمانهاش پيدا كرده كه او به عنوان مادر حضرت عيسى برگزيده شده است. بعد از روشن معناى برترى حضرت مريم نسبت به سائر زنان عالم، بايد دانست زنى كه در فضائل و كمالات معنوى و طهارت و تقوا، يگانه زنان است و نسبت به همه زنان عالم از اولين و آخرين برترى دارد عصمت كبرى فاطمه زهرا (ع) است. و پيامبر اسلام (ص) در اين موردفرموده است: ابنتى فاطمه سيده نساء العالمين. و مسئله برترى حضرت فاطمه (س) نسبت به زنان عالم به تواتر در احاديث رسول گرامى (ص) و ائمه (ع) آمده است. علامه طباطبايى (ره) در تفسير الميزان مىفرمايد: «[اين كلمه] از خصايص وجودى حضرت مريم (س)، انگشت روى هيچ خصيصهاى به جز ولادت عجيب فرزندش نمىگذارد.
اين است كه «اصطفاء» از هر جهت نيست بلكه آن گونه فرزند آوردن مراد است». اما غير از كلمه «اصطفاء» كلمات ديگرى كه در آيات مربوط به آن حضرت آمده، از قبيل: «تطهير»، «تصديق به كلمات خدا و كتب او»، «قنوت» و «محدثه بودن» همه از امورى است كه اختصاص به آن حضرت ندارد. در تفسير «اطيب البيان» نيز امتياز خصوصى حضرت مريم (س) بر ديگر زنان، چگونگى زاييدن حضرت عيسى (ع) بيان شده و در سر بيان «واصطفيك على نساء العالمين» آمده است: «بيان اين جمله براى اين است كه ديگر زنى نتواند چنين دعوايى بكند و بهانه به دست بياورد». بنابراين اگر آيه داراى قيد زمانى نباشد، حضرت مريم (س) را فقط در چگونگى فرزند آوردن از همه زنان جهان ممتاز دانسته است و اين نافى برترى حضرت زهرا (س) در كمالات عاليه انسانى نيست.
براى آگاهى بيشتر ر. ك:. 1 بحارالانوار، ج 43. 2 فاطمه زهرا (شادمانى دل پيامبر)، احمد رحمانى همدانى، مترجم، دكتر سيد حسن افتخارزاده سبزوارى. 3 زندگانى حضرت فاطمه، سيد هاشم رسولى محلاتى. پرسمان.
