آیا دعوت پیامبر جهانی است
فراگيرى دعوت
آيا اين ادعا كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در ابتدا فقط مى خواست قريش را هدايت كند، ولى بعد از پيشرفت دركار خود، تصميم گرفت دعوت خود را به همه ملل عرب و غيرعرب، تعميم دهد، سخن درستى است؟
اين سخن، تهمتى بيش نيست و علاوه بر اين كه هيچ دليل تاريخى ندارد، با اصول و قرائنى كه از آيات ابتدايى نازل شده بر پيغمبر اكرم استفاده مى شود، در تضاد است، براى پاسخ به اين پرسش، به نكات زير توجه كنيد:
1. پيامبر پس از بعثت، نسبت به دعوت موظف بود كه مرحله اى عمل نمايد. او سه سال نخست در مكه، كار خويش را كتمان كرد و آنگاه دعوت خويش را آشكار نمود و در اولين گام و پس از نزول آيه
(أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الاْقْرَبِينَ )[91]، خداوند او را مكلف كرد كه ابتدا عشيره و خويشاوندان نزديكش را انذار كند و آنگاه در جلسات خصوصى و در ملاء عام، همگان را به اسلام فراخواند و پس از ورود به مدينه، روند فراگيرى دعوت خويش را گسترش داد.
2. پيامبر مصداق (رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ )[92] بود و رسالتى برتر از قوم عرب و حجاز برعهده اش بود.
پيامبر از همان آغاز نبوت، وعده دست يابى مسلمانان را به گنج هاى قيصر و كسرى داد و در همان مكه، مشركان، مسلمانان پابرهنه را به تمسخر، وارثان و جانشينان قيصر و كسرى مى خواندند[93].
3. رشد سريع اسلام در مدينه، گواه اين مدعاست كه دعوت اسلامى، به هيچ روى، رنگ و بوى قبيله اى، به ويژه از جنس قريشى آن نداشت ; بلكه يك دعوت الهى عام بود كه مورد پذيرش و علاقه پاك سرشتان بسيارى قرار گرفت.
4. درنگ در ارسال نامه از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به سران و پادشاهان جهان وقت، همچون شاهان ايران، روم و مصر، نشان از جهان شمولى دعوت اسلامى پيامبر دارد. رسول خدا پس از صلح حديبيه، شاهان بزرگ، مقامات مسيحى و رؤساى قبايل معروف در نواحى مختلف جزيره العرب و منطقه شام را به اسلام فراخواند[94].
5. در قرآن مجيد آياتى است كه نزول آنها در مكه و در همان اوايل كار بعثت پيغمبر اسلام بوده است و در عين حال، جنبه جهانى دارد.
سوره تكوير يكى از سوره هاى مكى است كه در اوايل بعثت نازل شده است. در يكى از آيات اين سوره، چنين آمده است:
(إِنْ هُوَ إِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ )[95] ;
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«نيست اين ; مگر يك تذكر و بيدار باش براى تمام جهانيان».
خداوند، در سوره سبأ مى فرمايد:
(وَما اَرسَلناكَ اِلاً كافًهً لِلناسِ بَشيراً وَ نذيراً وَ لكِنً اَكثَرَ الناسِ لايَعلَمونَ )[96] ; «تو را نفرستاديم ; مگر آن كه براى همه مردم، بشارت دهنده و باز دارنده باشى ; ولى بيشتر مردم نادانند».
همچنين در سوره انبياء مى فرمايد:
(وَ لَقَد كَتَبنا فِى الزًبورِ مِن بَعدَ الذًكرِ اَنً الاَرضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَالِحونَ )[97] ; «و هر آينه نوشتيم در زبور بعد از ذكر تورات كه «زمين» به بندگان صالح من خواهد رسيد».
در سوره اعراف نيز مى فرمايد:
(يا اَيُهَا الناسُ اِنى رَسولُ اللِهِ اِلَيكُم جَميعا )[98] ; «اى مردم! من فرستاده خدايم بر همه شما».
6. در قرآن هيچ جا خطابى به صورت «يا اَيُهَا العَرب» يا «يا اَيُهَا القُرَشيون» پيدا نمى كنيد. آرى، گاهى در برخى از جاها، خطاب «يا اَيُهَا الًذينَ آمَنوا» هست كه مطلب مربوط به خصوص مؤمنين است كه به پيغمبر(صلى الله عليه وآله)گرويده اند و در اين جهت هم بين مؤمنان تفاوتى نيست و مؤمن، از هر قوم و ملتى باشد، داخل اين خطاب است وگرنه در موارد ديگر كه پاى عموم در ميان بوده، عنوان «يا اَيَهُا الناسُ» آمده است.
7. براى تأكيد جهانى بودن تعليمات اسلامى و وسعت نظر اين دين، مى توان به آياتى اشاره كرد كه از مفاد آنها يك نوع «تعزز» و اظهار بى اعتنايى نسبت به مردم عرب از نظر قبول دين اسلام، استنباط مى شود. مفاد آن آيات، اين است كه اسلام نيازى به شما ندارد ; فرضاً شما اسلام را نپذيريد، اقوام ديگرى در جهان هستند كه آنها از دل و جان، اسلام را خواهند پذيرفت. از مجموع اين آيات، استنباط مى شود كه قرآن كريم، روحيه آن اقوام ديگر را براى پذيرش اسلام، مناسب تر و آماده تر از قوم عرب مى داند اين آيات، به خوبى جهانى بودن اسلام را مى رساند ; چنان كه در سوره انعام آمده است:
(فَاِنْ يَكفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَد وَكَّلنا بِها قَوماً لَيئسوا بِها بِكافِرينَ )[99] ; «اگر اينان (اعراب ) به قرآن كافر شوند، همانا ما كسانى را خواهيم گمارد كه قدر آن را بدانند و به آن مؤمن باشند».
[91]. شعراء (26 )، آيه 214 .
[92]. انبياء (21 )، آيه 107 .
[93]. سيره رسول خدا، ص 596 .
[94]. ر.ك: على احمدى ميانجى، مكاتيب الرسول .
[95]. تكوير (81 )، آيه 27 .
[96]. سبأ (34)، آيه 28 .
[97]. انبياء (21 )، آيه 105 .
[98]. اعراف (7 )، آيه 158 .
[99]. انعام (6 )، آيه 89 .
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «پیامبراعظم – سیره و تاریخ».
