آیا این روایت درست است: زنان را بى لباس بگذاريد تا در خانه بمانند؟
آيا اين درست است كه پيامبر صلى الله عليه وآله فرموده اند: زنان را بى لباس بگذاريد تا در خانه بمانند؟
در رواياتى در كتب شيعه و سنى آمده است كه: قال رسول اللَّه صلى الله عليه وآله:
«النِّساءُ عَورَهٌ فَاحبِسُوهُنَّ فى الْبُيُوتِ واسْتَعينُوا عَلَيْهِنَّ بِالْعَرْى»(1).
«فان احداهن اذا كثرت ثيابها و احسنت زينتها اعجبها الخروج»(2).
براى فهم دقيق معناى اين روايات بايستى ضمن بيان واژگان روايت به ارايه تبيينى پرداخت كه با اصول و مبانى و احكام مسلّم فقهى و نيز روايات ديگر منافات نداشته باشد.
از احكام الزامى و وظايف شوهر آن است كه لباس مناسب و در حدّ شأن براى همسر و فرزندان خويش مهيا كند. اين حكمى فقهى است كه در رساله هاى عمليه مراجع تقليد به آن تأكيد شده است و بر اساس روايات متعدّدى بنا نهاده شده است.(3) ضرورت تأمين لباس همسران تا آنجاست كه در چندين روايت آمده است در صورتى كه لباس مناسب توسّط شوهر تأمين نشود حاكم حق طلاق دادن زن را حتّى بدون رضايت شوهر دارد.(4)
«عوره» در لغت يعنى آنچه كه محافظت و پوشاندن آن لازم و ضرورى است. عرب به خانه اى كه حفاظ ندارد و درب و ديوار ايمنى ندارد عوره مى گويد.
در قرآن كريم آمده است «إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَهٌ»(5).
اين عبارت از زبان منافقين در مقام بهانه جويى براى عدم همراهى با پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله در جنگ آمده است. يعنى «خانه هايمان بدون حفاظ بوده و نيازمند نگهدارى است» لذا نمى توانيم به جنگ برويم.(6) از اين رو به شرمگاه مرد يا زن نيز كه پوشش آن ضرورى است، «عوره» مى گويند.
با اين تبيين روشن مى شود كه منظور از «النساء عوره» يعنى اينكه همه بدن زن نيازمند پوشش از نگاه نامحرمان است. حكمت آن نيز مشخص است چرا كه خلقت زن به گونه اى است كه تمام بدن او براى مرد جذاب است لذا همه بدن او نيازمند پوشش و حفاظت است.
«فاحبسوهن فى البيوت و استعينوا عليهن بالعرى» يعنى آنان را در خانه حبس كنيد و براى حبس آنها در خانه به عريان كردن آنها توسّل جوييد.
بى شك منظور از حبس و عريان كردن در اين عبارت زندانى كردن و لخت كردن زنان نيست چرا كه اين كار با مسلّمات و اصول و مبانى احكام فقهى و اخلاقى منافات دارد. پس منظور يك معناى كنايى است كه از استعمالات عرفى و به قرينه مقابله با ذيل روايت قابل برداشت است.
در استعمال عرفى در زبان محاوره اى خود ما نيز اين امر مشهود است. وقتى فرزند يا همسر لباس نو يا مد روز يا جديدى بخواهند مى گويد هيچ لباسى نداريم.
در ذيل روايت آمده است «فان احداهن اذا كثرت ثيابها و احسنت زينتها اعجبها الخروج» يعنى زمانى كه لباس هايشان زياد مى شود و زينت هايشان نيكو مى گردد بر خروج از خانه حريص مى گردد.
اين عبارت نشان مى دهد كه:
اولاً، معناى كنايى از «عرى» لحاظ شده است يعنى لباس زياد و زيبا نداشته باشند نه اينكه عريان باشند.
ثانياً، حريص به خروج از خانه شدن اشاره به وجود اختيار و آزادى براى خروج از منزل است كه معناى مجازى و كنايى زندان و حبس در خانه است.
خلاصه آنكه در روايت به چند حقيقت در مورد زنان اشاره مى گردد.
1 تمام بدن زن براى مرد لذت بخش لذا نيازمند حفظ و پوشش است.
2 بهترين پوشش براى زن ماندن در خانه و خانه دارى است.
3 لباس و زينت فراوان زمينه تبرّج گرا و روحيه خودنمايى برخى زنان را تحريك مى كند و او را تهييج به خروج از منزل مى نمايد.
4 با كنترل لباس و زينت زنان زمينه خروج از خانه براى تبرّج و خودنمايى گرفته مى شود.
از طرفى چند حقيقت ديگر از مقابله با روايات و احكام مسلم فقهى قابل برداشت است:
1 اين روايت لباس ها و زيور آلات مورد نياز و در شأن زن را شامل نمى شود.
2 اين روايت در مقام لزوم حبس و عريان نگه داشتن همسران نيست.
3 روايت در مقام بيان تحقير زن نيست بلكه به طبع اوليه خودآرايى و خودنمايى زنان اشاره دارد كه بايستى با هدايت آن رنگ و بوى الهى بگيرد. چه بسيار زنان فرهيخته اى كه با خودسازى طبع تبرج گرى و زينت دوستى خود را فقط براى همسران خويش آشكار مى كنند.
پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله درباره ويژگى هاى خوب زنان مى فرمايد: «… عَلَيْهَا أَنْ تَطَيَّبَ بِأَطْيَبِ طِيبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِيَابِهَا وَ تَزَيَّنَ بِأَحْسَنِ زِينَتِهَا»(7) «بر زن است كه به خوشبوترين عطرها معطر شود و نيكوترين لباس هايش و زيباترين زينت هايش را براى همسرش بپوشد».
(1) مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص. 182
000 (2) متقى هندى، كنزالعمال، ج 16، ص. 372
000 (3) براى مطالعه بيشتر ر. ك: وسائل الشيعه، ج 21، ص 515 به بعد ابواب النفقات.
(4) «رَواهُ الشَيّخُ بِاسنادِهِ عَن أحمَدَ بن مُحمَّدِ بن عيسى عَن مُحَمدِ بن سِنان عَن حَمّادِ بن عُثمانَ وَ خَلفِ بن حَمّاد عَنْ رِبعِىِّ بن عَبدِ اللَّهِ وَالفُضَيلِ بن يَسَار عَنْ عاصِمِ بنِ حُمَيْدٍ عَنْ أبى بَصير يعنِى المُرادى قالَ سَمِعتُ أبا جعفرعليه السلام يَقول مَن كانَت عِندَهُ امْرَأهٌ فَلَم يَكْسُهَا مَا يُوارِى عَوْرَتَهَا وَ يُطْعِمْهَا مَا يُقيمُ صُلْبَهَا كانَ حَقّاً عَلى الاِمامِ أنْ يُفرِّقَ بَيْنَهُمَا» (همان، روايات 27714 تا 27726).
000 (5) احزاب (33)، آيه. 13
000 (6) سيد حسن مصطفوى، التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، واژه «عوره».
000 (7) وسائل الشيعه، ج 20، ص. 159 .پرسمان
