گیاهان از منظر قرآن کریم

گیاهان

گیاهان، دانه ها و میوه های به دست آمده از آنها، در تغذیه و حیات انسانها و دیگر جانداران، نقش عمدهای دارند. در قرآن کریم، رویش گیاهان مختلفی از آب باران که غذای انسان و حیوانات را تشکیل میدهند، به عنوان آیه و نشانهای از قدرت و حکمت الهی نام برده شده است:

«الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَكَ لَكُمْ فيها سُبُلاً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْ نَباتٍ شَتَّى كُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعامَكُمْ إِنَّ في  ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى »182؛ «همان خداوندى كه زمين را براى شما محل آسايش قرار داد و راه هايى در آن ايجاد كرد و از آسمان، آبى فرستاد كه با آن، انواع گوناگون گياهان را (از خاك تيره) برآورديم. هم خودتان بخوريد و هم چهارپايانتان را در آن به چرا بريد! مسلّماً در اينها نشانه هاى روشنى براى خردمندان است ».

در آیه ای دیگر با اشاره به دانه های خوراکی و باغهای میوه، می فرماید: «وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُون  وَ جَعَلْنا فيها جَنَّاتٍ مِنْ نَخيلٍ وَ أَعْنابٍ وَ فَجَّرْنا فيها مِنَ الْعُيُونِ لِيَأْكُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ وَ ما عَمِلَتْهُ أَيْديهِمْ أَ فَلا يَشْكُرُونَ»183؛ «زمين مرده براى آنها آيتى است، ما آن را زنده كرديم و دانه هایی از آن خارج ساختيم كه از آن مى خورند و در آن باغهايى از نخلها و انگورها قرار داديم و چشمه هايى از آن جارى ساختيم تا از ميوه آن بخورند در حالى كه دست آنان هيچ دخالتى در ساختن آن نداشته است! آيا شكر خدا را بجا نمى آورند؟».

در قرآن کریم از گیاهان مختلفی نام برده شده است که خواص هر کدام امروزه در پزشکی مورد بررسی قرار گرفته اند و تحقیقات روی آنها همچنان ادامه دارد. گياهاني که قرآن مجيد از آن ها نام برده است هم از نظر خواص و کاربرد و هم از جهت اشاره به رويدادها و وقايعي که همراه با نام اين گياهان آمده نيز از اهميت ويژهاي برخور دارند و شناخت اين گياهان براي فهم بسياري از آيات لازم است.

اشاره به گیاهان زراعی در قرآن، تنها شامل اسم گیاه نمی شود، بلکه به محصول آنها همچون «سُنبُله» (خوشه گندم)، «حَبّ» (دانه)، «فاکِهَة» (میوه)، «ثَمَرات» (میوه ها) و اجزای آنها مثل «جِذع» (تنه درخت خرما)، «فَرع» (شاخه درخت )، «زَهرَة» (شکوفه)، «وَردة» (گل) و «وَرَق» (برگ) نیز اشاره شده است. اسامی گیاهان مفیدی که در قرآن کریم به عنوان غذا یا نعمت یاد شده اند، در زیر آمده است:

انار (رُمّان)184، انگور (عِنَب و جمع آن أعناب)185، خرما (رُطَب، نَخل، نَخلَة)186، موز (طَلح)187، انجیر (تین)188، زَیتون189، گیاهی خوشبو (رَیحان)، سبزیجات (بقل)190، خیار (قِثّاء)191، سیر (فوم)192، پیاز (بَصَل)193، عدس194، زنجبيل195، کدو (یقطین)196، علفی خوردنی مانند تره یا یونجه (قَضْب)197 و سدر198.

182- طه (20)، آیه های 53 و 54.
183- یس (36)، آیات 33 تا 35.
184- أنعام (6)، آیه 99 و 141؛ الرحمن (55)، آیه 68.
185- أنعام (6)، آیه 99؛ إسراء (17)، آیه 91؛ عبس (80)، آیه 28
186- مريم (19)، آیه 25؛ أنعام (6)، آیه 99 و 141؛ الرحمن (55)، آیه 68؛ إسراء (17)، آیه 91
187- واقعه (56)، آیه 29.
188- تين (95)، آیه 1.
189- أنعام (6)، آیه 99 و 141؛ عبس (80)، آیه 29؛ تين (95)، آیه 1.
190- بقره (2)، آیه 61.
191- بقره (2)، آیه 61.
192- بقره (2)، آیه 61.
193- بقره (2)، آیه 61.
194- بقره (2)، آیه 61.
195- دهر (76)، آیه 17.
196- الصافات (37)، آیه 146.
197- عبس (80)، آیه 28.
198- واقعه (56)، آیه 28؛ سبأ (34)، آیه 16.

منبع: سایت هدانا برگرفته از قرآن و پزشکی.

 

 

ویژه نامه قرآن پژوهی