پيش گوئى قرآن از پيروزي مسلمانان در جنگ بدر
پرسش : قرآن جریان جنگ بدررا چگونه پیش گوئى کرده است؟
پاسخ اجمالی:
قرآن در آيات 7 و 8 سوره انفال سخن از يك وعده صريح پيروزى به مؤمنان داده مى فرمايد: «و به ياد آريد هنگامى را كه خداوند به شما وعده داد كه يكى از دو گروه كاروان تجارى، يا لشكر مسلح قريش نصيب شما خواهد بود؛ و شما دوست مى داشتيد كه كاروان غير مسلح براى شما باشد؛ ولى خداوند مى خواهد حق را با دستورات خود تقويت، و ريشه كافران را قطع كند؛ از اين رو شما را برخلاف ميلتان، با لشكر قريش درگير ساخت تا حق را تثبيت كند، و باطل را از ميان بردارد، هرچند مجرمان كراهت داشته باشند».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پاسخ تفصیلی:
قرآن در آیات 7 و 8 سوره انفال سخن از یک وعده صریح پیروزى به مومنان داده مى فرماید: (و [به یاد آرید] هنگامى را که خداوند به شما وعده داد که یکى از دو گروه [کاروان تجارى، یا لشکر مسلح قریش] نصیب شما خواهد بود؛ و شما دوست مى داشتید که کاروان [غیر مسلح] براى شما باشد؛ ولى خداوند مى خواهد حق را با دستورات خود تقویت، و ریشه کافران را قطع کند؛ [از این رو شما را برخلاف میلتان، با لشکر قریشدرگیر ساخت])؛ «وَاِذْ یَعِدُکُمْ اللهُ اِحْدَى الطَّائِفَتَیْنِ اَنَّهَا لَکُمْ وَتَوَدُّونَ اَنَّ غَیْرَ ذَاتِ الشَّوْکَهِ تَکُونُ لَکُمْ وَیُرِیدُ اللهُ اَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکَلِمَاتِهِ وَیَقْطَعَ دَابِرَ الْکَافِرِینَ».(1)
سپس مى افزاید: (تا حق را تثبیت کند، و باطل را از میان بردارد، هرچند مجرمان کراهت داشته باشند)؛ «لِیُحِقَّ الْحَقَّ وَیُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ کَرِهَ الْمُجْرِمُونَ»(2).
توضیح این که: به گفته مورخان ابوسفیان بزرگ مکّه و رئیس مشرکان با کاروان بزرگى که حدود پنجاه هزار دینار اموال تجارتى با خود داشت و مربوط به جمعى از بزرگان مکه و خودش بود از شام باز مى گشت.
پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به یاران خود دستور داد آماده حمله به کاروان شوند و با مصادره اموال دشمن که لحظه اى از مخالفت و کارشکنى دست بر نمى داشتند بخشى از قدرت اقتصادى آنها را در هم بشکنند.
یاران ابوسفیان در مدینه که از این جریان آگاه شدند موضوع را به او رساندند.او پیکى با شتاب به مکه فرستاد و آنها را از خطر بزرگى که سرمایه هاى آنان را تهدید مى کرد آگاه ساخت. در مدت کوتاهى 950 نفر از رزمندگان و سران قریش با هفتصد شتر و یکصد راس اسب با فرماندهى ابوجهل به حرکت در آمدند و مساله تا آن حد جدّى تلقى شد که سران مکه تهدید کردند کسانى که بتوانند به میدان روند و خوددارى کنند، خانه هاى آنها را ویران خواهیم ساخت.
از سوى دیگر ابوسفیان براى رهایى از چنگ مسلمانان مسیر خود را تغییر داد و از بى راهه حرکت کرد تا خود را از منطقه خطر دور سازد.
پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) با 313 نفر از یاران خود، با ساز و برگ جنگى مختصر ولى دل هایى مملو از ایمان و عزم و اراده به نزدیک سرزمین بدرـ که یکى از منزلگاه هاى نزدیک میان مکه و مدینه بود رسیدند. در اینجا بود که پیامبر(صلى الله علیه وآله) از حرکت لشکر نیرومند قریشاز مکه به سوى مدینه آگاه شد و با یاران خود به مشورت پرداخت که آیا کاروان تجارتى را تعقیب کنند یا در مقابل لشکر دشمن بایستند؟ گروهى موافق مقابله با دشمن بودند ولى جمعى دیگر در باطن مایل به تعقیب کاروان بودند، چرا که آمادگى کافى را براى مقابله با سپاه نیرومند دشمن در خود نمى دیدند.
ولى پیامبر اسلام(صلى اللهعلیه وآله) راه صحیح را انتخاب فرمود و فرمان حرکت به سوى دشمن را داد و لشکر کوچک اسلامبه سرزمین بدررسید (بدر نام چاهى است در آن سرزمین که به نام صاحب اصلى آن نامگذارى شده و سپس تمام آن سرزمین را بدرگفتند).
آیه فوق ناظر به این ماجرا است مى گوید: خدابه شما وعده داده بود که یکى از این دو طایفه (لشکر قریشیا کاروان تجارتى آنها) از آن شما خواهد بود ولى شما دوست مى داشتید طایفه غیر مسلح یعنى کاروان تجارتى قریشبراى شما باشد اما خدامى خواهد حق را آشکار سازد و ریشه کافران را برکند.
به هر حال پیامبر(صلى الله علیه وآله) در اینجا به مسلمانان فرمود: خداوند به من وعده داده است که یکى از این دو طایفه از آن ما خواهد بود ـ ما به سوى لشکر دشمن مى رویم ـ و بر آنها پیروز خواهیم شد؛ گویا محل کشته شدن ابوجهلو… را با چشم خود مى بینم.
این وعده همان گونه که خداوند به پیامبرش وعده داده بود تحقق یافت. دو لشکر در برابر هم قرار گرفتند و پس از جنگ پرهیجان و پرتلفاتى که روى داد ـ که شرح آن در تواریخ اسلام آمده است ـ؛ مسلمانان پیروز شدند و مشرکان مکه شکست سختى خوردند بطورى که هفتاد نفر کشته و هفتاد نفر اسیر دادند و بقیه فرار کردند.
این جنگ در روز هفدهم ماه مبارک رمضان در سال دوم هجرت واقع شد و اثر بسیار عمیقى در تاریخ اسلامبخشید بطورى که مبارزان بدر، همیشه آن را از افتخارات بزرگ خود مى شمردند.
در اینجا این سوال مطرح است که طبق موازین عادى آیا هرگز چنین پیروزى براى مسلمین قابل پیشبینى بود؟ مسلماً نه زیرا:
اولا: مسلمانان به قصد نبرد حرکت نکرده بودند و طبعاً نفرات و عدّه کافى نداشتند؛ بلکه آنها به قصد تصّرف قافله حرکت کردند که ناگهان با لشکر انبوه و مجهّز قریش (البته در مقیاس آن زمان) روبرو شدند.
ثانیاً: از نظر موازنه قوا مسلمانان به ظاهر در وضع بسیار بدى قرار داشتند به طورى که تعداد سربازان دشمن تقریباً بیش از سه برابر مسلمین بود و اسب ها و شترهاى فراوان و ابزار جنگى کافى داشتند در حالى که در میان مسلمانان فقط دو نفر اسب سوارى داشتند و مرکب عمده آنها تعداد هفتاد شتر بود که هر چند نفر به تناوب سوار یکى از آنها مى شدند.
ثالثاً: در میان لشکر قریشافراد جنگجو فراوان بودند و انگیزه جنگ در میان آنها بود زیرا نه تنها اموال و ثروت، بلکه همه چیز خود را در خطر مى دیدند.
ولى على رغم همه اینها، طبق صریح آیه فوق وعده پیروزى به آنها داده شده بود و پیامبر(صلى الله علیه وآله) نیز تاکید فراوان بر آن مى نمود.(3)
پی نوشت:
(1). سوره انفال، آيه 7.
(2). سوره انفال، آيه 8.
(3). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 290.
