ولايت انسان كامل جامع بین رسالت و امامت است

 حضرت آيت الله جوادي آملي

رسالت و امامت چهره ارتباط انسان كامل و جهان است و ولايت چهره ارتباط انسان كامل به خداست لذا جامع بين رسالت نبي اكرم و امامت امام مجتبي (سلام الله عليهما) همان جنبه ولايت آنهاست.

 گاهي به زبان ولايت با ما سخن مي‌گويند و زماني با زبان رسالت حرف مي‌زنند، وقتي با زبان ولايت سخن مي‌گويند مي‌بينيم سخن از اتحاد نيست بلكه وحدت است، مي‌گويند «حسين مني و انا من حسين» اين بيان مخصوص سالار شهيدان (سلام الله عليه) نيست، درباره اميرالمومنين (سلام الله عليه) هم آمده است كه نبي اكرم فرمود: «علي مني و انا من علي»، فرازهاي نوراني زيارت جامعه كه از برجسته‌ترين زيارتهاي مستند ماست اين‌ چنين آمده است كه ارواح و انوار اهل بيت يكي است و اين ذوات مطهره كلمه واحده‌اند! گاهي با زبان رسالت با ما سخن مي‌گويند؛ مي‌فرمايد «اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي».  آنجا كه سخن از كثرت است با زبان رسالت و امامت سخن مي‌گويند، آنجا كه سخن از وحدت است با زبان ولايت حرف مي‌زنند و جامع بين رسالت و امامت همان ولايت انسان كامل است كه گاهي به صورت رسالت رسول اكرم جلوه مي‌كند و زماني به صورت امامت امام مجتبي(ع) تجلي دارد.

آیت الله العظمی جوادی آملی در تفسیر آیه ﴿ هُوَ الَّذي بَعَثَ فِي اْلأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي ضَلالٍ مُبينٍ﴾ بیان می دارند:

در آیه شریفه آمده است که پروردگارا! براي اينكه قبله بندگان و مطاف عابدان و عاكفان از لوث هر ستمگري پاك باشد پيامبري از بين اينها برانگيز كه آيات تو را بر مردم تلاوت كند، مردم را عالم و آگاه كند، مردم را به نزاهت روح آشنا كند، دلهاي اينها را تزكيه و تهذيب كند و خدای سبحان رسول اكرم(ص) را مبعوث كرد، يعني در بين مكتب نرفته‌ها انسان مكتب نرفته‌اي را برگزيد كه آيات الهي را بر مردم تلاوت كند اولاً، آنها را به نزاهت روح آشنا كند ثانياً و كتاب و حكمت را فرا سوي آنها نصب كند ثالثاً.

بيان قرآن كريم اين است که مردمي كه اهل تلاوت نيستند در ضلال مبين‌اند؛ آنها كه با قرآن مانوسند و اهل تلاوت قرآنند ولي از معاني بلند قرآن بي خبرند، در ضلال مبين‌اند! آنها كه عالم تفسير گويند و در علم نمي‌كوشند و به تزكيه بار نيافته‌اند در ضلال مبين‌اند! مجموع اين سه امر هدف رسالت نبي اكرم(ص) است. فرمود: ﴿وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي ضَلالٍ مُبينٍ﴾ در صدر آيه فرمود جامعه بشري منهاي وحي و رسالت از نظر عقل نظري امي است و در ذيل آيه فرمود از نظر عمل در ضلال مبين‌اند.

 انبيا عموماً و خاتم انبيا (عليهم السلام) خصوصاً آمده‌اند كه هم آن اميت را به علم تبديل كنند هم اين ضلال مبين را به تطهير و تزكيه و تذهيب نفس مبدل سازند.

معظم له با اشاره به آیاتی از قرآن کریم که بیان می دارد رسالت نبی اکرم(ص) محدود به عصر و مصر خاصی نیست، اظهار داشتند: وقتي به كريمه ﴿وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ﴾ يا به كريمه ﴿ما أَرْسَلْناكَ إِلاّ كَافَّةً لِلنّاسِ﴾ مي‌رسيم، مي‌بينيم قلمرو رسالت نبي اكرم همه منطقه بشرنشين را پر كرده، آن‌گاه سراسر جوامع بشر امي‌اند و اين نگار به مكتب نرفته معلم است، گرچه در بين جوامع انساني علما و فرزانگان فراواني هستند نوابغ بشري زیادی هستند، ولي همه آنها در پيشگاه وحي سماعي، امي هستند، همه فرزانگان بشري گرچه نسبت به يكديگر تفاوت و تمايزي داشته و دارند اما وقتي به وحي الهي سنجيده مي‌شوند همه و همه امي‌اند، نه تنها بشر که جن و فرشته ها نیز تحت شعاع رسالت رسول اکرم(ص) هستند و از آن بهره می برند و شاگرد این مکتبند، بنابراين وجود مبارك نبي اكرم(ص) از آسمان تا زمين از زمين تا آسمان معلم امي‌هاست و اگر فرشتگان مدبرات امرند و اين مدبرات اميين مكتب نبي اكرمند و راه تدبير را از معلمشان فرا مي‌گيرند آن‌گاه صحيح است كه بگوييم «بيمنه رزق الوراء»؛ آن‌گاه رواست كه فرازهاي زيارت جامعه را بخوانيم و بگوييم: شما مجراي فيض خالقيتيد، هيچ فيضي در پهنه آسمان يا در سينه زمين ظهور نمي‌كند مگر به وساطت انسان كامل كه گاهي به صورت رسالت رسول اكرم(ص) جلوه مي‌كند و زماني به صورت امامت امام مجتبي و ديگر امامان (عليهم آلاف التحية و الثناء).

 آیت الله العظمی جوادی آملی با بیان اینکه تنها مؤمنان راستين منت نعمت وحي و رسالت به دوش مي‌كشند، اظهار داشتند: خداوند در قرآن می فرماید: گرچه پيامبر جهاني است و دعوتش جهان شمول اما آنها كه در كنار سفره رسالت مي‌آرمد گروه كم‌اند ﴿لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَي الْمُؤْمِنينَ إِذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ﴾ منت آن نعمت سنگين است، فرمود من بر همه منت ننهادم من پيامبر جهاني را اعزام كرده‌ام اما اين بار سنگين مكتبش را مؤمنان راستين به دوش مي‌كشند منت آن نعمت وزين است، نعمت وحي و رسالت مثل آب و هوا يا شمس و قمر نيست فهميدن وحي و رسالت آسان نيست عمل به وظيفه‌اي كه انبيا آورده‌اند كار آساني نيست ايمان راسخ مي‌طلبد اين بار امانت است كه حملش ميسور آسمانها نيست مقدور سلسله جبال نيست ميسر سينه پهن زمين نيست. آشنايي با قرآن منت است فهميدن اسرار قرآن منت است تهذيب روح و تزكيه دل منت است كه مؤمنان راستين اين بار را به دوش مي‌كشند.

آیت الله العظمی جوادی آملی سپس در معرفی مومناني كه اين بار وحي و رسالت را به دوش مي‌كشند، بیان داشتند:

آيا صرف اعتقاد به خدا و قيامت كافي است؟ آيا صرف نماز و روزه كافي است؟ آيا صرف حج و زكات كافي است؟ يا مهمترين بخش نعمت و منت، مهمترين وظيفه مؤمنان در بردن بار وحي و رسالت، حضور در مجامع عمومي است؟ وقتي خداي سبحان مؤمنان راستين را معرفي مي‌كند مي‌فرمايد: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلي أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتّي يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ﴾، فرمود مؤمنان راستين آنها كه شاگرد اين مكتبند، آنها كه حاملان وحي و رسالتند، آنها كه اين بار امانت را به دوش مي‌كشند، آنها كه حامل محصول ثقلين‌اند، كساني‌اند كه؛ اولاً به خدا و نبي اكرم مؤمن و معتقد باشند و ثانياً در كارهاي عمومي و اجتماعي صحنه را ترك نكنند، در اموری مانند تظاهرات و انتخابات و مجالس عزای اهل بیت علیهم السلام که اینها جزء امر جامع هستند شرکت کنند. مؤمنان راستين كساني‌اند كه در امر عمومي پيغمبر(ص) را تنها نگذارند، آنكه در نماز فرادي حاضر است، آنكه روزه را فرادي مي‌گيرد، حج را فرادي مي‌رود، زكات را فرادي مي‌پردازد، به عبادات فرادي موفق است ولي در امر عمومي بار ندارد او مؤمن نيست وقتي مؤمن نشد بار رسالت بر دوش او نيست وقتي حامل بار رسالت نشد ره توشه ندارد.

• منبع: سخنرانی آیت الله العظمی جوادی آملی در سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام، 1386/اسرا.