وصیت بیش از ثلث مال
فهرست این نوشتار:
وصیت بیش از ثلث مال
منظور از ثلث مال یعنی یک سوم تمام اموال و دارایی ها که وصیت میت فقط در این مقدار نافذ می باشد، بقیه اموال طبق قواعد ارث تقسیم می شود مگر اینکه ورثه همه با هم موافق باشند که ارث مطابق خواست میت در تمام اموال اجرا شود.
[رضایت ورثه در انجام وصیت بیش از یک سوم اموال و دارایی]
مسأله 2721 اگر مصرفی را که میّت معین کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیّت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند، یا کاری کنند که معلوم شود عملی شدن وصیّت را اجازه داده‌اند (1) و تنها راضی بودن آنان کافی نیست (2) و اگر مدّتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است (3)
(1) (خوئی)، (تبریزی): کاری کنند که معلوم شود وصیّت را اجازه نموده‌اند..
(2) (سیستانی): در صورتی صحیح است که ورثه آن را اجازه دهند، چه با لفظ و چه با فعل؛ و رضایت قلبی، کافی نیست..
(زنجانی): در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند یا کاری کنند یا با سکوت آنها معلوم شود وصیّت را اجازه نموده‌اند..
(3) (خوئی)، (سیستانی)، (تبریزی)، (نوری): و چنانچه بعضی از ورثه، اجازه و بعضی ردّ نمایند، وصیّت فقط در حصّه آنهائی که اجازه نموده‌اند صحیح و نافذ است.
(زنجانی): و چنانچه بعضی از ورثه، اجازه و بعضی ردّ نمایند، وصیّت فقط در سهم آنهایی که اجازه نموده‌اند صحیح و نافذ است. لازم به توضیح است که در مورد هر وارث باید دید که آیا مقداری که به وسیله وصیّت از سهم الارث وی کم می‌شود بیشتر است یا خیر؟ و در صورت اوّل اجازه وی در نافذ بودن وصیّت شرط است.
بنا بر این اگر شخصی زمینی داشته باشد و وصیّت کند که تمام یا قسمتی از آن را به مصرفی برسانند، چون زن از زمین ارث نمی‌برد، نظر وی در این وصیّت نقشی ندارد، و اگر مَرد 3 میلیون تومان پول داشته باشد و زمینی داشته باشد که 3 میلیون تومان می‌ارزد، اگر وصیّت کند که دو میلیون از پول وی را به مصرفی برسانند، در اینجا نسبت به دیگر سهم ورثه وصیّت به اندازه ثلث است ولی نسبت به سهم همسر، وصیّت بیشتر از ثلث میباشد و باید تنها نظر وی را نسبت
به بیشتر از ثلث جلب نمود، و همین طور اگر نسبت به چیزهایی که پس از مرگ پدر به پسر بزرگتر می‌رسد و در مسأله [2788] گفته خواهد شد وصیّتی کند، تنها نظر پسر بزرگتر در مقدار بیشتر از ثلث تأثیر دارد.
(مکارم): مسأله انسان نمی‌تواند بیش از مقدار ثلث مال خود را وصیّت کند مگر این که ورثه اجازه دهند، خواه این اجازه قبل از فوت باشد یا بعد از فوت؛ و ورثه بعد از اجازه نمی‌توانند از حرف خود برگردند، خواه قبل از فوت اجازه داده باشند یا بعد از آن بنا بر احتیاط واجب.
(فاضل): مسأله اگر علاوه بر امور واجب نسبت به امور غیر واجب نیز وصیّت کرده باشد و تصریح کرده باشد که تمام آن از ثلث پرداخت شود، هر دو از ثلث پرداخت می‌شود و اگر تمام وصیّت از ثلث بیشتر شود و ورثه راضی نباشند، اوّل واجبات را انجام می‌دهند و آنچه از ثلث باقی می‌ماند، صرف امور مستحب ّ شود. و اگر تصریح نکرده باشد که از ثلث پرداخت شود، اوّل واجبات مالی از اصل مال پرداخت می‌شود و بعد، ثلث آنچه باقی مانده، صرف امور مستحب ّ مورد وصیّت می‌شود.
[اجازه میت به وصیت بیش از ثلث]
مسأله 2722 اگر مصرفی را که میّت معین کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد (1) و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند که وصیّت او عملی شود (2) بعد از مردن او نمی‌توانند (3) از اجازه خود برگردند.
(1) (سیستانی): و ورثه آن را اجازه نمایند، دیگر نمی‌توانند از اجازه خود برگردند و اگر در حال حیات موصی رد کردند می‌توانند پس از مرگ اجازه دهند، ولی اگر پس از مرگ رد کردند، اجازه بعد اثری ندارد.
(2) (خوئی)، (تبریزی): پیش از مردن او ورثه اجازه نمایند..
(3) (بهجت): بنا بر أظهر.. (مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأل
مسائل اختصاصی
2721 (بهجت): مسأله 2193 مقصود از ثلث مال که وصیّت در آن نافذ است، ثلث مال در وقت وفات وصیّت کننده است، پس اگر در اثر نقصان اموال، مقدار ثلث اموالش در وقت وفات کمتر از زمان وصیّت شده باشد، وصیّت او در ثلث اموال موجود، نافذ است.
(بهجت): مسأله 2194 اگر میّت وصیّت به ثلث کند ولی مصرفی را معیّن نکند، در امور خیریّه مصرف می‌شود.
(بهجت): مسأله 2195 اگر مالی را برای عدّه معیّنی، مثلًا برای طلّاب مدرسه خاصّی وصیّت کرد، باید بطور مساوی بین آنها تقسیم شود امّا اگر آن عدّه غیر معیّن بودند، مثلًا برای عنوان کلّی طلّاب وصیّت کرد، صرف کردن در بعضی از آنها کافی است و لو به سه نفر هم نرسد.
(بهجت): مسأله 2196 اگر مالی را برای شخصی وصیّت کرد و معیّن نکرد که در چه راهی مصرف کند و او هم قبول کرد، آن مال را مالک می‌شود، امّا چنانچه تعیین کرد که چگونه مصرف شود، اگر تخلّف کند، ضامن است.
[انجام واجبات و دیون از ثلث مال]
مسأله 2723 اگر وصیّت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند (1) باید اوّل به واجبات خواه مالی باشد یا بدنی عمل نماید و در بین واجبات ترتیب معتبر نیست، بلکه اگر وصیّت او به ترتیب بوده باید اوّل آن واجبی را که مقدم داشته عمل نمایند اگر چه بدنی باشد و همچنین به ترتیب وصیّت تا آخر واجبات، پس اگر ثلث، وافی به تمام آن باشد، به تمام آن باید عمل شود و چنانچه ثلث وافی نباشد، باقیمانده اگر تماماً یا قسمتی واجب مالی باشد باید از اصل ترکه برای آن بردارند عمل نمایند و اگر باقیمانده تماماً یا قسمتی واجب بدنی باشد مُلغی می‌گردد و چنانچه وصیّت میّت به ترتیب نباشد باز واجبات مقدم بر مستحبّات است ولی در این صورت بین واجبات هیچ گونه ترتیب نیست بلکه ثلث بر تمام واجبات اعم از مالی و بدنی توزیع می‌شود و چنانچه وافی به تمام آن نباشد، در باقیمانده واجب مالی از اصل ترکه برداشته می‌شود و باقیمانده واجب بدنی مُلغی می‌گردد و در هر صورت عمل به مستحبات موقعی واجب است که از ثلث علاوه بر واجبات، برای آن هم وافی باشد.
(1) (اراکی)، (خوئی)، (گلپایگانی)، (سیستانی)، (صافی): باید اوّل بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد، به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده برسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود اگر ولد اکبر (پسر بزرگتر) دارد نماز و روزه میّت به عهده اوست وگرنه بنا بر احتیاط واجب کبارِ ورثه (غیر صغیر) از سهم خود برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و وصیّت او برای کارهای مستحبّی باطل است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(خوئی)، (گلپایگانی)، (صافی)، (سیستانی): وصیّت برای نماز و روزه و کارهای مستحبّی باطل است.
(نوری): چنانچه وصیّت او به ترتیب باشد، باید آنچه مقدم است، اگر چه مستحب ّ باشد عمل کنند و در صورتی که ثلث زیاد آمد دومی را اگر چه مانند نماز و روزه، واجب بدنی باشد بدهند و اگر از آن زیاد آمد به مصرف واجب مالی برسانند و چنانچه ثلث زیاد نیامد واجب مالی را از اصل مال بدهند، ولی اگر ثلث فقط به اندازه عمل به مستحب ّ باشد واجب بدنی را باید با اجازه ورثه بپردازند و واجب مالی را از اصل مال بپردازند و در صورتی که وصیّت او به ترتیب نباشد؛ باید ثلث را به نسبت بین آن سه وصیّت تقسیم کنند و اگر کم آمد کسری واجب مالی را از اصل مال بدون اجازه و کسری واجب بدنی و عمل مستحب ّ را با اجازه ورثه انجام دهند.
(بهجت): چنانچه ثلث مال او به اندازه این کارها بود، به آن عمل می‌شود و اگر کمتر بود، اوّل واجبات مالی او، مثل خمس، زکات، بدهی و حج ّ واجب را انجام می‌دهند و اگر اضافه آمد واجبات بدنی مثل نماز و روزه و اگر باز هم چیزی از ثلث اضافه آمد به مصرف مستحبّات می‌رسانند، مگر این که معلوم باشد که منظور میّت این نبوده که فقط از ثلث مصرف شود که در این صورت واجبات مالی که قسم اوّل است از اصل مال میّت برداشته می‌شود و بقیّه از ثلث، و اگر منظور میّت مبهم بود، احتیاط در این است که آنچه بیش از ثلث مصرف می‌شود، با اجازه ورثه باشد.
(تبریزی): باید اوّل بدهی و اجرت قضاء نماز و روزه او را از ثلث بدهند و اگر زیاد آمد، به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده برسانند، و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، باید ثلث مال برای نماز و روزه و بدهی تقسیم شود و بقیه بدهی از اصل خارج گردد.
(زنجانی): باید اوّل خمس و زکات یا بدهی دیگر او را از ثلث بدهند و چنانچه ثلث کفایت نکند باقی مانده را از اصل مال برمی دارند و اگر پس از برداشتن خمس و زکات یا بدهی دیگر میّت چیزی زیاد آمد برای نماز و روزه او اجیر می‌گیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبّی که معیّن کرده می‌رسانند، و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه خمس و زکات یا بدهی دیگر او باشد و ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیّت برای نماز و روزه و کارهای مستحبّی باطل است.
(فاضل): مسأله اگر به واجبات مالی مثل خمس و زکات واجب و حج ّ واجب یا بدهی خود وصیّت کند، از اصل مال میّت برداشته می‌شود مگر اینکه تصریح کند که این موارد را از ثلث بدهند که در این صورت از ثلث حساب می‌شود ولی اگر ثلث وافی به جمیع واجبات مالی نبود از اصل مال داده می‌شود تا تمام واجبات مالی اداء شود. اگر وصیّت به واجب و مستحب ّ بکند امور واجب مقدم می‌شود و اگر از ثلث باقی ماند، صرف امور مستحبه می‌شود. اگر به چند امر واجب و مستحب ّ به ترتیب وصیّت کرده باشد اوّل واجبات پرداخت می‌شود ولی اگر از جانب میّت در امور واجب ترتیب معین شده، باید رعایت شود.
(مکارم): مسأله هرگاه کسی وصیتهای متعدّد برای کارهای مختلف کند و ثلث او کفایت نکند، باید به ترتیب آنچه در وصیّت ذکر شده عمل کنند تا به اندازه ثلث برسد و بقیه وصیّت باطل است (مگر این که ورثه اجازه دهند) امّا اگر در وصیّت خود، واجبات را هم ذکر کرده باشد مانند حج ّ و خمس و زکات و مظالم، این قسمت از اصل مال برداشته می‌شود و بقیّه از ثلث.
[مسأله2724]
مسأله 2724 اگر وصیّت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبّی هم انجام دهند، چنانچه وصیّت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبّی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیّت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبّی که معین کرده برسانند.
(مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
حضور وراث در زمان تنظیم وصیت نامه [وجوب وصیت کردن ]
پرسش :در زمان تنظیم صلح نامه یا وصیّت نامه، آیا حضور تمامى ورثه الزامى است؟
پاسخ :حضور ورثه لزومى ندارد، مگر این که وصیّت زاید بر ثلث باشد که نسبت به زیاده رضایت ورثه شرط است.
عدم امکان وصیت بیش از مقدار ثلث [وجوب وصیت کردن ]
پرسش :انسان در چه صورت میتواند بر بیشتر از ثلث مال خود وصيّت كند؟
پاسخ :انسان نمىتواند بیش از مقدار ثلث مال خود را وصیّت کند، مگر اینکه ورثه اجازه دهند، خواه این اجازه قبل از فوت او باشد یا بعد از فوت.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .
مطابق نظر آيت الله سيستاني
۸پرسش: وضعیت وصیت ما زاد بر ثلث میتی که فرزند صغیر دارد آیا نافذ میباشد یا نه؟
پاسخ:
اگر ورثه کبار اجازه بدهند در مقدار سهم خودشان وصیت نافذ است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.
- پرداخت دیون و واجبات میت از اصل مال
- وضو و نماز در صورت خروج پی در پی باد معده
- احکام وصیت
- اگر نشانه های مرگ را در خود ببیند
- حکم نذر برای امام و امام زاده و تغییر آن
- صیغه نذر چگونه است
کلید: وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال وصیت بیش از ثلث مال حکم وصیت در ثلث مال میت یک سوم اموال میّتی که وصیت ندارد به چه کسی تعلق دار ثلث اموال میت ثلث مال چیست احکام وصیت نامه ثلث اموال چیست وصیت ثلث مال ثلث چیست ثلث یعنی چه ثلث چقدر است موارد مصرف ثلث میت
