نگاه نو قرآن کریم به جنبش و ورم كردن خاك
خداوند مى فرمايد: «وَ تَرَى الأرضَ هامِدَةً فَإذَا أنزَلنَا عَلَيهَا الماءَ اهتَزَّت وَ رَبَت»[69]؛
قرآن كريم كه آخرين معجزه الهى به شمار مى رود، كتابى است كه شگفتى هاى آن پايان ندارد و دانشمندان از آن بى نياز نمى شوند و بالاتر اين كه، در عصر تجربه و علوم دقيق، دانشمندان را نيز به مبارزه مى طلبد و هر روز مسائل تازه اى را پيش روى بشر قرار مى دهد. در اين مقاله به بررسى آيه اى مى پردازيم كه در آن، به بارش باران اشاره شده است و به اين موضوع مى پردازد كه زمين، پس از باران به حركت و جنبش درآمده و بالا مى آيد.
رعايت ترتيب دو كلمه (حركت و بالا آمدن) خود اعجازى بزرگ است؛ به گونه اى كه اگر جاى اين دو كلمه عوض مى شد كل معناى آيه مختل مى گشت. آيه مذكور چنين است: «وَ تَرَى الأرضَ هامِدَةً فَإذَا أنزَلنَا عَلَيهَا الماءَ اهتَزَّت وَ رَبَت وَ أنبَتَت مِن كُلِّ زَوجٍ بَهيجٍ»[70]؛ و زمين را مى بينى كه خاموش و مرده است ولى آنگاه كه آب باران را بر آن نازل مى كنيم به جنبش درآمده، ورم مى كند و هر نوع گياه زيبا را مى روياند.
و نيز مى فرمايد: «وَ مِن آياتِهِ أنَّكَ تَرَى الأرضَ خَاشِعَةً فَإذا أنزَلنَا عَلَيهَا الماءَ اهتَزَّت وَ رَبَت إنَّ الَّذِى أحيَاها لَمُحيِى المَوتَى إنَّهُ عَلَى كُلِّ شَى ءٍ قَديرٌ»[71]؛ و از آيات او اين است كه زمين را خشك مى بينى پس آنگاه كه آب بر آن نازل كنيم به جنبش در آمده و بالا مى آيد و هم آن كس كه زمين را زنده مى كند مردگان را هم زنده مى كند كه او بر هر كارى تواناست.
مفسرين در مورد معانى كلمات گفته اند:
هامده: مرده وخشك.
خاشعه: خشك.
ربت: زياد شد و باد كرد.
اين آيات كريمه اوج اعجاز علمى در قرآن هستند. براى آنكه به اساس علمى دو كلمه (اهتَزَّت وَ رَبَت) ـ به جنبش درآمد و باد كرد ـ پى ببريم و با اعجاز علمى اين آيات در مورد رويش گياهان آشنا شويم، تصويرى از زمين پيش از بارش باران را ارائه مى كنيم و آنگاه به بررسى وضع زمين بلافاصله بعد از بارش باران و نيز پس از گذشت مدتى طولانى از بارش باران مى پردازيم:
1. تصوير زمين پيش از بارش باران
دانه هاى كوچك خاك و مولكول هاى آن پيش از بارش باران، كمترين جا را به خود اختصاص مى دهند و زمين، خشك و مرده است؛ درست همانگونه كه قرآن كريم به بهترين و مختصرترين شكل آن را به تصوير مى كشد: «وَ تَرَى الأرضَ هامِدَةً» و «وَ مِن آياتِهِ أنَّكَ تَرَى الأرضَ خَاشِعَةً»
پيش از بارش، همه موجودات زنده ذره بينى همانند باكترى ها، قارچ ها، اكتونوميست ها و غيره، كاملاً بى حركت بوده و كمترين مكان را در طول حيات به خود اختصاص مى دهند. بيشتر آنها در حالت اسپور يا خفته به سر مى برند، به اين معنا كه: پوسته سخت همانند سپر، از موجودات زنده در برابر شرايط دشوار خارجى كه مهمترين آن نبود آب است محافظت مى كند.
پيش از نزول باران، تخم ها و تخمك هاى ويژه برخى ديگر از موجودات زنده اوليه، در وضعيت نهفتگى و سكون كامل به سر مى برند؛ در اين حالت آنها پوشش هايى دارند كه در برابر شرايط سخت خارجى از آنها محافظت مى كند. پيازها، پيازچه ها، كرم ها (ساقه هاى زير زمينى تك لپه اى ها)، ريزم ها (ساقه هاى زير زمينى افقى)، غدد و دانه ها، از كمترين فعاليت حياتى برخوردارند تا حيات خود و نسل هاى آينده خود را حفظ كنند؛ ريشه ها و مجموعه رويشى گياهان، كاملاً بى حركت و آرام است؛ منافذ آنها بسته و روى آنها كوتيكول هاى مومى و پولك هايى وجود دارد كه در برابر خشكى از تحمل بالايى برخوردارند.
2. وضعيت زمين پس از بارش باران:
هنگام بارش باران اين فعاليت هاى فيزيكى، شيميايى و حياتى در زمين رخ مى دهد:
الف. فعاليت هاى فيزيكى و شيميايى:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
هنگام بارش، انرژى وضعى و حركتى باران و زمين تغيير مى كند، بدين معنى كه زمين در اثر انرژى حاصل از بارش باران به جنبش در مى آيد؛ يونيزه شدن مواد غير آلى خاك افزايش يافته و حجم خاك بيشتر مى شود؛ مواد آلى غير يونيزه شده نيز در اثر مكش آب ورم كرده و اجزاى آن از هم دور مى شوند و در نتيجه حجم آن افزايش مى يابد؛ نتيجه نهايى اين فعاليت ها به حركت و جنبش در آمدن خاك است بى آنكه شكاف بردارد.
ب: فعاليت حياتى در خاك:
موجودات زنده ذره بينى مانند: پيازها، پيازچه ها، ريزوم ها و كرم ها فعال شده و به حركت در مى آيند؛ تخم ها و تخمك ها باز شده و حشرات خاك فعال شده و به جنبش در مى آيند؛ ريشه ها و ساقه فعاليت خود را آغاز مى كنند و ميانگين جذب خاك افزايش يافته و مولكول هاى آن به حركت در مى آيند؛ نتيجه نهايى اين فعاليت ها به جنبش درآمدن خاك است.
3. وضعيت زمين پس از گذشت مدتى طولانى از بارش باران:
در اين حالت فعاليت هاى فيزيكى و شيميايى و حياتى خاك ادامه يافته و زمين اينگونه مى شود: موجودات زنده ذره بينى شروع به رشد و تكثير مى كنند و وزن و حجم آنها افزايش مى يابد؛ در اين حالت محتواى مواد آلى خاك بيشتر مى شود ؛كرم ها و حشرات، رشد و تكثير خود را آغاز و تونل هايى را در زمين ايجاد مى كنند؛ در نتيجه خاك ريشه ها فعال شده و به مرور زمان غذاى ذخيره شده در آن انبار مى شود.
4. خلاصه آنچه رخ داده است:
الف: زمين در اثر نبود آب، خشك و بى روح و مرده است و موجودات زنده داخل آن ساكن و بى حركتند.
ب: در اثر بارش باران، زمين به حركت درآمده، يونيزه شده و جذب آب در آن زياد مى شود؛ موجودات زنده از حالت سكون خارج شده و در نتيجه زمين به حركت و جنبش در مى آيد.
ج: پس از مدتى فعاليت حياتى و رشد افزايش يافته؛ زمين سرشار از حيات مى گردد.
خداوند سبحان و دانا تمامى اين فعاليت ها را در دو كلمه (به جنبش در آمد و ورم كرد: اهتَزَّت وَ رَبَت) خلاصه كرده است. آيا در هنگام نزول قرآن در شبه جزيره عربستان، دانشمندان علوم كشاورزى، خاك، شيمى، زيست شناسى و ساير رشته هاى مربوط به فعاليت هاى مذكور حضور داشتند تا بتوانند اين فعاليت ها را با دو واژه (اهتَزَّت وَ رَبَت) توصيف كنند؟! اگر حركت و ورم كردن نبود زمين زنده نمى شد؛ محصولى نمى روييد و دانه اى از دل آن بيرون نمى آمد. آيا اعجازى برتر از اين هست؟!
اگر ترتيب دو كلمه مذكور در آيه يعنى (اهتَزَّت وَ رَبَت) به هم مى خورد و در اين آيه كلمه (رَبَت) پيش از (اهتَزَّت) مى آمد چه اتفاقى مى افتاد؟ پاسخ اين است كه آيه مذكور چيزى را مطرح مى كرد كه با علوم تجربى جديد در تعارض است؛ زيرا زمين ابتدا به حركت در مى آيد؛ آنگاه موجودات زنده آن رشد كرده بالا مى آيند و حجم آنها افزايش مى يابد.
بله، عظمت ترتيب مذكور در دو كلمه (اهتَزَّت وَ رَبَت) از همين جا مشخص مى شود؛ اين آيه از آياتى است كه با روش هاى علمى سازگار بوده و نشانه آن است كه قرآن، ساخته و پرداخته انسان نيست، بلكه خداوند آن را نازل كرده است؛ هم او كه پروردگار انسان، آفريننده زمين و قوانين زمين است. آيا كسى هست كه پند گيرد؟
[69]. سوره حج: آيه 5.
[70]. سوره حج: آيه 5.
[71]. سوره فصلت: آيه 39.
منبع: سایت هدانا برگرفته از اعجاز علمى قرآن كريم ـ مقالاتى از: دكتر زغلول نجار ـ دكتر نظمى خليل ابوعطا – دكتر منصور العبادى و هارون يحيى
ترجمه: على عباسى و آيت اله خزائى، کارشناس زمین شناسی : عزت الله محمدپور، کارشناس زیست شناسی : محسن رسولی.
