موسيقى حرام چیست
آثار موسيقى
پرسش 282 . درباره موسيقى و دليل حرمت آن توضيح دهيد؟
«وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْتَرِى لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ »208 ؛ «و برخى از مردم سخنان بيهوده را مى خرند تا مردم را از روى نادانى، از راه خدا گمراه سازند».
«موسيقى» ـ يا «موسيقيا» ـ واژه اى يونانى است كه در فرهنگ لغت، معادل «غنا» است ؛ ولى در حوزه مفاهيم دينى و اصطلاح فقه، با يكديگر تفاوت دارد. «غنا» در اصطلاح شرعى عبارت است از: «آوازى كه از حنجره آدمى بيرون آمده و در گلو چرخانده (چهچهه ) شود و در شنونده حالت سرور و وجد ايجاد كند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانى باشد». اما موسيقى به «صوت و آهنگى گفته مى شود كه از آلات موسيقى، پديد آيد». بر اين اساس بين موسيقى علمى و موسيقى فقهى، عموم و خصوص مطلق است.209
در قرآن چند آيه در اين مورد نازل شده است كه با توجه به بعضى از آيات قرآن و احاديث، حرمت غنا و موسيقى لهوى، به خوبى ثابت مى شود.210 افزون بر آن، تمامى فقيهان شيعى نيز بر حرمت موسيقى و غنا اتفاق نظر دارند.211
با بررسى كوتاه در قرآن و روايات و سخن روان شناسان، مى توان موارد ذيل را از فلسفه هاى حرمت موسيقى دانست:
1. انسان را به فساد و فحشا گرايش مى دهد.212
2. او را از ياد خدا غافل مى سازد.213
3. بر روان و اعصاب، تأثير سويى دارد.214
در زمينه غنا و موسيقى توجه به چند نكته بايسته است:
يكم. هر نوع آواز و آهنگى، حرام شمرده نمى شود ؛ بلكه تنها آهنگ هاى مناسب با مجالس لهو و فساد، مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ هايى كه از اين مشخصه عارى بوده و يا مشكوك به نظر مى رسد، اشكال ندارد.
دوم. طرب و لهو، دو واژه كليدى است كه در باب غنا و موسيقى به كار مى رود. «طرب» به حالت سبك وزنى و سبك عقلى گفته مى شود كه در اثر شنيدن آواز يا آهنگ، در روان و نفس آدمى پديد مى آيد و او را از حد اعتدال خارج مى كند. اين امر تنها به حالت شادى اختصاص نمى يابد ؛ بلكه ممكن است از آهنگ هاى غم و حزن آور نيز به دست آيد.215
«لهو» سازگارى و هم نوايى آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانى است ؛ بدين معنا كه ممكن است نغمه اى طرب انگيز نباشد ؛ ولى از نغمه هايى باشد كه فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رايج باشد، به اين آهنگ لهوى مى گويند و اگر از هر دو مشخصه (طرب و لهو ) برخوردار باشد، به آن مطرب لهوى مى گويند.
تمامى مراجع تقليد، «لهوى بودن» را جزء و قيد موسيقى حرام مى دانند ؛ ولى در قيد «طرب انگيزى» اختلاف نظر دارند.216
شاید این مطالب را هم بپسندید:
سوم. آلات موسيقى دو قسم است: آلات مختص حرام؛ آلات مشترك.
«آلات مختص» به آلاتى از موسيقى گفته مى شود كه نوعا در لهو و لعب به كار مى رود و منفعت حلالى در بر ندارد.
«آلات مشترك» به آلاتى از موسيقى گفته مى شود كه هم براى منافع مشروع و حلال به كار مى رود و هم براى منافع نامشروع و حرام.
استفاده از آلات مختص به هيچ وجه جايز نيست ؛ ولى آلات مشترك بستگى به كيفيت نواختن آن دارد.
بيشتر مراجع تقليد217 استفاده از آلات مشترك را به طور مطلق حرام نكرده اند ؛ بلكه براساس كيفيت نواختن آن فتوا داده اند.1
208. لقمان 31 ، آيه 6.
209. ر.ك: امام خمينى، المكاسب المحرمة، ج1، ص224ـ198 ؛ حسينى، على، الموسيقى، ص16و17 ؛ تبريزى،استفتائات، س1046و1047و1048 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س 974 و 978 و 979.
210. رك: لقمان 31 ، آيه 6 ؛ فرقان (25 )، آيه 72 ؛ مؤمنون (23 )، آيه 3 ؛ حج (22 )، آيه 30 ؛ قصص (28 )، آيه 55.
211. عده اى از فقيهان دين در كتب استدلالى خود و برخى از نويسندگان در نوشته هاى فارسى اظهار مى دارند كه دو تن از فقيهان شيعى فيض كاشانى و محمد باقر سبزوارى قائل به حليت غنا هستند ؛ ولى با كمى تأمل و درنگ در كلام آنان، در خواهيم يافت كه آنان نيز در اصل حرمت غنا ترديدى ندارند و تنها در برخى ويژگى ها و خصوصيات با آنان اختلاف نظر دارند. ر.ك: سيدابوالقسم، خويى، مصباح الفقاهه، ج 1، باب الغناء ؛ امام خمينى، المكاسب المحرمة، ج 1، باب الغناء.
212. در حديثى از نبى اكرم (صلی الله علیه و آله) آمده است: «الغِناءُ رُقِيَّةُ الزِّنا» ؛ «غنا نردبان زنا است»: بحارالانوار، ج 76، باب 99، الغناء.
213. در آيه 6 از سوره «لقمان» يكى از عوامل گمراهى از سبيل الهى «لهو الحديث» دانسته شده و «لهو» آن چيزى است كه انسان را به خودش آنچنان مشغول كند كه باعث غفلت و بازماندن از كارهاى مهم تر شود، و در روايات اسلامى از آن به «غنا» تفسير شده است: وسائل الشيعه، ج 12، باب 99، ابواب مايكتسب به.
214. ر.ك: تفسير نمونه، ج 17، ص 24.
215. المكاسب المحرمه، ج 1، باب الغناء.
216. آيات عظام سيستانى، تبريزى، وحيد و مكارم، موسيقى لهوى را حرام مى دانند ؛ اگرچه طرب انگيز نباشد.
217. آيه اللّه بهجت و آيه اللّه صافى، استفاده از هر نوع آلات موسيقى را حرام مى دانند.
منبع: سایت هدانا، پرسمان.
