معنی بقیة الله خیرٌ لکم

 

پرسش : به چه دلیل به امام زمان(علیه السلام) «بقیّه اللّه» مى گویند؟

پاسخ اجمالی

هر موجود نافع که از طرف خداوند براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد «بقیة اللّه» است. از آنجا که مهدى(ع) تنها باقیمانده بعد از پیامبران و امامان است است، یکى از روشن ترین مصادیق «بقیة اللّه»، بلکه از همه به این لقب شایسته تر است. امام باقر(ع) می فرماید: «نخستین سخنى که مهدى(ع) پس از قیام خود مى گوید: «منم بقیة اللّه» است».

پاسخ تفصیلی

در روایات متعددى «بَقِیَّهُ اللّه» در آیه86 سوره هود، تفسیربه وجود مهدى(علیه السلام) یا بعضى از امامان دیگر شده است، (1) از جمله در کتاب «اکمال الدین» از امام باقر(علیه السلام) چنین نقل شده:

«اَوَّلُ ما یَنْطِقُ بِهِ الْقائِمُ(علیه السلام) حِیْنَ خَرَجَ، هذِهِ الآْیَهُ بَقِیَّهُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُوْمِنینَ ثُمَّ یَقُولُ: اَنَا بَقِیَّهُ اللّهِ وَ حُجَّتُهُ وَ خَلِیْفَتُهُ عَلَیْکُمْ فلا یُسَلِّمُ عَلَیْهِ مُسَلِّمٌ اِلاّ قالَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّهَ اللّهِ فِی اَرْضِه»؛

( نخستین سخنى که مهدى(علیه السلام) پس از قیام خود مى گوید، این آیهاست: بَقِیَّهُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُوْمِنینَ(2).
سپس مى گوید: منم بقیه اللّه و حجت و خلیفه او در میان شما، آنگاه هیچ کس بر او سلام نمى کند مگر این که مى گوید: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّهَ اللّهِ فِی اَرْضِه). (3)
آیات قرآن هر چند در مورد خاصى نازل شده باشد، مفاهیم جامعى دارد که مى تواند در اعصار و قرون بعد، بر مصداق هاى کلى تر و وسیع تر، تطبیق شود.

درست است که در آیه فوق، مخاطب قوم «شعیب»اند، و منظور از «بقیه اللّه» سود و سرمایه حلال و یا پاداش الهى است، ولى هر موجود نافع که از طرف خداوند براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد، «بقیه اللّه» محسوب مى شود. 
تمام پیامبران الهى و پیشوایان بزرگ «بقیه اللّه»اند.

تمام رهبران راستین که پس از مبارزه با یک دشمن سرسخت براى یک قوم و ملت باقى مى مانند از این نظر «بقیه اللّه»اند.
همچنین سربازان مبارزى که پس از پیروزى از میدان جنگ باز مى گردند، آنها نیز «بقیه اللّه»اند.

و از آنجا که، مهدى موعود(علیه السلام) آخرین پیشوا و بزرگ ترین رهبر انقلابى پس از قیام پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) است، یکى از روشن ترین مصادیق «بقیه اللّه» و از همه به این لقب شایسته تر است، به خصوص که تنها باقیمانده بعد از پیامبران و امامان است. (4)

پی نوشت:

(1). «كافى»، جلد 1، صفحه 411، حديث 2؛ «بحار الانوار»، جلد 10، صفحات 153 و 154، حديث 3، و جلد 24، صفحات 211 و 212.

(2). سوره هود، آیه 86.
(3). به نقل تفسير «صافى»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، جلد 24، صفحه 212؛ «اعلام الورى‏»، صفحه 463 (دار الكتب الاسلامية)؛ «كشف الغمة»، جلد 2، صفحه 534 (مكتبة بنى هاشمى تبريز)؛ «كمال الدين»، جلد 1، صفحه 330، حديث 16 (دار الكتب الاسلامية).
(4). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ سی و سوم، ج 9، ص 246.