مالکیت مشاع چیست
فهرست این نوشتار:
مالکیت مشاع چیست
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
تصرف در مال مشاع بدون جلب رضایت تمام شرکا
پرسش : استفاده يكى از شركا از مالى كه بين او و ديگران مشاع است، بدون اجازه بقيّه شركا چه حكمى دارد؟ در صورت عدم جواز، كدام يك از عناوين حرام بر آن بار مى شود؟
پاسخ : تصرّف هر یک از شرکا در مال مشاع بدون جلب رضایت تمام شرکا جایز نیست.
معامله ملک مشاع بدون اطلاع به شرکاء
پرسش : چند نفر به صورت مشترک مالک زمین دیمى هستند. دو نفر از شرکا سهم خود را به صورت مفروز با تعیین حدود آن به فردى فروخته اند. مورد معامله از قسمت مرغوب و بیشترین بخش ملک مورد معامله است. شریک دیگر نسبت به این معامله معترض است. آیا چنین معامله اى، که حقوق سایر شرکاء در آن لحاظ نشده، صحیح است؟
پاسخ : معامله ملک مشاع تنها به صورت مشاع جایز است. و اگر بدون توافق با سایر شرکاء مفروز کرده باشند، معامله باطل است، مگر این که آنها رضایت دهند.
اضافه کردن خانه در ملک مشاع ارثی
پرسش : یکی از ورثه بدون اجازه سایرین، بر روی خانه ای که متعلق به همه آنان بوده، طبقه دیگری ساخته است. آیا چون در مال مشاع تصرف کرده، سایر ورثه هم، در طبقه دوم حقی دارند یا مال خود اوست؟
پاسخ : تصرف در مال ارث قبل از تقسیم، بدون اجازه همه ورثه جایز نیست و در صورت اختلاف، حاکم شرع، مال مشترک را می فروشد و سهم آنها را از هم جدا می کند.کسی که نفع و ضرر خريدهاى شرکت مال اوست
پرسش : اگر شريك، چيزى را به صورت نسيه براى خود بخرد، نفع و ضررش مربوط به کیست؟ و اگر مطابق قرارداد به قصد شركت بخرد چطور؟
پاسخ : هرگاه شریک، چیزى را به صورت نسیه براى خود بخرد نفع و ضررش مال خود اوست و اگر مطابق قرارداد به قصد شرکت بخرد مال هر دو است.
تکلیف مالکی که اضطرار به فروش ملک مشاع بنا شده در زمین خود را دارد
پرسش : هرگاه شخصى مالک شرعى و قانونى قطعه زمینى باشد و با فرد دیگرى مشاعاً در آن، اعیانى بنا کنند و مالک عرصه به علّت گرفتارى مالى بخواهد تمامى عرصه و اعیان را به شخص ثالثى بفروشد و سهم شریک در اعیانى را بپردازد، ولى شریک در اعیانى به هیچ وجه حاضر به فروش سهم خود نباشد، از نظر شرعى تکلیف چیست؟
پاسخ : حقّ شریک را بدون اجازه او نمى توان فروخت; ولى مى تواند مال خود را بفروشد و نسبت به مال شریک اجاره داده شود.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
صاحب درختی که در زمین مشاع کاشته شده
پرسش : چند برادر در یک خانه زندگى مى کنند و مال و ملک ایشان مشاع است یکى از برادران در زمین مشاع درخت مى نشاند، شرعاً این درختان مال کدام یک از آنهاست؟
پاسخ : درخت از آن کسى است که مالک آن بوده و در زمین نشانیده است لکن اگر بدون اجازه صاحب زمین بوده است صاحب زمین حق دارد که اجاره بگیرد یا درخت را از اصل بیرون بیاورد و به صاحبش بدهد.
منبع: سایت هدانا به نقل از استفتائات آیت الله مکارم شیرازی.
مالکیت مشاع به چه معنایی است؟
پرسش
لطفاً در مورد مالکیت مشاع بیشتر توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
«مال مشاع»؛ عبارت است از مالی که چند نفر در آن شریک باشند و سهم هر یک را نتوان در خارج، از هم تشخیص داد؛ مانند مالکیت مالکان یک ساختمان آپارتمانی، نسبت به راه روی مشترک و یا راه پله، که تصرف هر یک از مالکان در این نوع اموال به شکلی که با مالکیت سایر شریکان معارض باشد، جایز نیست.
پاسخ تفصیلی
«مال مشاع»؛ عبارت است از مالی که دو نفر یا بیشتر در آن شریک باشند و سهم هر یک را نتوان در خارج از هم تشخیص داد؛ مثل خانه‌اى که با ارث به فرزندان می‌رسد و یا چند نفر با پول مشترک خانه‌اى می‌خرند که هر یک نسبت به سهم خود در آن شریک‌اند؛ یعنى جزء جزء آن خانه به طور اشاعه برای همه شُرکا است. از این مسئله در ابواب مختلف فقهی، همچون تجارت، رهن، شرکت، مضاربه، مزارعه، اجاره، وقف، هبه، وصیّت و قضاء سخن به میان آمده است.
این نوع مال، در مقابل «مال مفروز» یا «ملک اختصاصی» است که آن عبارت است از مالی که شخص به نحو انحصار، مالک آن باشد؛ مانند خانه یا ماشینى که منحصراً در ملک یک فرد است و کسى با او شریک نیست و اگر قبلاً نیز مشاع بوده فعلاً تقسیم شده و هر کدام سهم خاص به خود را مالک‌اند.درباره مال مشاع به نکاتی اشاره می‌شود:
1. مال مشاع؛ یا «ملک» است (خواه متعلّق آن، عین باشد مانند: زمین، یا منفعت مانند: منفعت خانه‌اى که چند نفر با هم آن‌را اجاره کرده‌اند) یا «حق» مانند حق خیار (اختیار تأیید یا فسخ عقد)[2] و حق شفعه.[3]
2. سبب اشاعه و مالکیت مشاع؛ شرکت دو یا چند نفر در مال یا حقّ است؛ خواه این شراکت اختیارى باشد (همچون شراکتی که از معاملاتی مانند خرید و فروش حاصل می‌شود) و خواه قهرى و اجباری باشد (مانند شراکت ورثه در مال میّت، که به سبب ارث حاصل شده است و سهم هر یک از ورّاث به گونه‌ای با هم مخلوط است که قابل جداشدن نیست).[4]
3. ممکن است مالکیت یک شخص نسبت به بخشی از ملک خود به صورت اختصاصی (بدون شراکت دیگرى) و نسبت به بخشی دیگر به صورت مشاع (با شراکت دیگرى) باشد؛ مانند مالکان یک ساختمان آپارتمانی که مالکیت هر یک از افراد بر واحد خود به صورت اختصاصی بوده و مالکیت ایشان بر راه‌رو، راه پله و یا زمین به صورت مشاع است و هر کدام احکام خاص خود را دارد.[5]
- 4. بر اساس قواعد حاکم بر مال مشاع؛ اگر تصرف صاحبان مال مشاع با دخالت در حق دیگران ملازمه داشته باشد، هیچ‌یک از شریکان نمى‌توانند بدون اذن دیگرى در آن مال تصرف نمایند؛ زیرا انتشار حقّ مالکیت شریکان در تمام اجزاى مال مشاع باعث مى‌شود تا هر تصرف، تجاوز به حقوق دیگران به حساب آمده و بدون اذن همه آنها ممکن نباشد.[6]
- [1]. طاهرى، حبیب الله، حقوق مدنى، ج 4، ص 86، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 1418ق.
- [2]. ر.ک: نمایه‌ی 30188 (خیار غبن و شرط).
- [3]. اگر یکى از دو شریک سهم خودش را به شخص بیگانه بفروشد، شریک دیگر با شرایطى، حق دارد آن را به ملک خود در آورد و به همان مبلغی که داده آن را از چنگ مشترى، بیرون آورد. و این حق (به نام) «شفعه»، و صاحب آن به (نام) «شفیع» نامیده مى‌شود؛ امام خمینى، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 555، م 1، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا.
- [4]. جمعى از پژوهشگران، زیر نظر هاشمى شاهرودى، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 1، ص 496، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، قم، چاپ اول، 1426ق.
- [5]. ر.ک: همان، ج 1، ص 102.
- [6]. حقوق مدنى، ج4، ص 312.
- منبع: سایت هدانا بر گرفته از اسلام کوئست.
حکم شراکت با افرادی که خمس نمی دهند چیست
