كيفيت عطش و تشنگى در كربلا چگونه بوده است
عطش در كربلا
كيفيت عطش و تشنگى در كربلا چگونه بوده است؟
از گزارش‌هاى معتبر تاريخى، چنين به دست مى‌آيد كه سه روز قبل از شهادت امام حسين (عليه‌السلام) (در روز هفتم محرّم) دستورى از عبيداللّه بن زياد از اين قرار به عمر بن سعد ابلاغ شد كه: «بين حسين و آب فاصله انداز و مگذار كه قطره‌اى از آن بنوشند» و اين عمل را نوعى انتقام در مقابل بستن آب بر عثمان تلقى كرد!![107]
ابن سعد به مجرد دريافت اين دستور، عمرو بن حجاج را با پانصد سوار، مأمور مراقبت از شريعه فرات به منظور جلوگيرى از دسترسى امام (عليه‌السلام) و يارانش به آب كرد.[108] در اين دو سه روز امام (عليه‌السلام) و يارانش از طرق مختلف سعى در دسترسى به آب داشتند؛ زيرا تحمل تشنگى در آن بيابان سوزان ـ به ويژه با آن كاروان مشتمل بر زنان و كودكان ـ بسيار طاقت فرسا بود.
در برخى از گزارش‌ها چنين آمده است: امام حسين (عليه‌السلام) در محدوده اردوگاه خود اقدام به حفر چاه‌هايى كرده بود؛ اما وقتى گزارش آن به ابن زياد رسيد و او دستور شدّت عمل بيشتر و ممانعت از حفر چاه را به ابن سعد ابلاغ كرد.[109]
همچنين گزارشى از حمله شبانه حضرت عباس (عليه‌السلام) به همراه سى سوار و بيست پياده به پرچمدارى نافع بن هلال به فرات در منابع معتبر نقل شده است. آنان پس از درگيرى با گروه عمرو بن حجاج، موفق به پر كردن بيست مشك آب مى‌شوند.[110]
زمان دقيق اين گزارش نقل نشده است؛ اما در آن عبارت «ولمّا اشتد على الحسين و اصحابه العطش» (چون تشنگى بر حسين و يارانش فشار آورد) آمده است.
برخى از گزارش‌ها حكايت از ريختن آب از سوى امام (عليه‌السلام) بر چهره خواهرش زينب (عليهاالسلام) در روز عاشورا دارد؛ زيرا وقتى او اَشعار آن حضرت مبنى بر نزديك بودن شهادتش را شنيد، از حال رفته بود.[111]
اين گزارش اجمالاً دلالت بر وجود آب در شب عاشورا مى‌كند؛ علامه مجلسى در بحارالانوار مسأله عدم مضيقه آب را در صبح روز عاشورا ـ حتى براى آشاميدن ـ با صراحت بيشترى مطرح مى‌كند. در اين گزارش چنين آمده است:
«ثم قال لاصحابه: قوموا فاشربوا من الماء يكن آخر زادكم و توضؤوا و اغتسلوا و اغسلوا ثيابكم لتكون اكفانكم ثم صَلّى بهم الفجر»[112]؛
«سپس امام (عليه‌السلام) به اصحاب خود فرمود: برخيزيد و آب بنوشيد كه آخرين آذوقه شما از دنيا است و وضو بگيريد و غسل كنيد و لباس‌هاى خود را با آن بشوييد تا كفن‌هاى شما باشد. آن‌گاه امام (عليه‌السلام) نماز صبح را با آنان به جماعت خواند».
از عبارت «يكن آخر زادكم» و نيز از گزارش‌هاى مربوط به روز عاشورا چنين استفاده مى‌شود كه پس از اتمام اين ذخيره آبى، ديگر دسترسى به آب ميسّر نشد و امام (عليه‌السلام) و ياران و خاندانش در آن گرماى طاقت فرساى كربلا تا هنگام شهادت، علاوه بر مبارزه سنگين با دشمن با تشنگى شديد نيز دست به گريبان بودند.
علامه مجلسى رحمه‌الله در ادامه گزارش خود سخن از ريشخند يكى از لشكريان عمر بن سعد به نام تميم بن حصين خزارى به ميان آورده كه مى‌گويد:
«اى حسين، و اى ياران حسين! آيا به آب فرات نمى‌نگريد كه چگونه همانند شكم مار مى‌درخشد؛ به خداوند سوگند از آن قطره‌اى نخواهيد آشاميد تا آنكه مرگ را دريابيد!»[113]
شاید این مطالب را هم بپسندید:
حرّ نيز در روز عاشورا و در هنگام نصيحت به كوفيان، آنان را به جهت ممانعت از دسترسى امام (عليه‌السلام) و يارانش به آب فرات توبيخ كرده است.[114]
همچنين گزارش تلاش امام (عليه‌السلام) براى به دست آوردن آب و ممانعت شمر از آن و ريشخند او به آن حضرت و نفرين امام (عليه‌السلام) بر او در برخى از منابع آمده است.[115]
علامه مجلسى رحمه‌الله روايتى را نقل مى‌كند كه مضمون آن درخواست عباس براى مبارزه و مأمور شدن او از طرف امام (عليه‌السلام) به منظور آوردن آب براى اطفال و كودكان حرم مى‌باشد. همان‌گونه كه مشهور است، عباس (عليه‌السلام) موفق به آورن آب نشد و در راه بازگشت به شهادت رسيد.[116]
[107]. بلاذرى، ج 3، ص 180.
[108]. همان‌ها.
[109]. الفتوح، ج 5، ص 91: «… فقد بلغنى ان الحسين يشرب الماء هو و اولاده و قد حفروا الآبار و نصبوا الاعلام فانظر اذا ورود عليك كتابى هذا فامنعهم من حفر الآبار ما استطعت و ضيق عليهم و لا تدعهم يشربوا من ماء الفرات قطرة واحدة».
[110]. وقعة الطف، ص 152.
[111]. تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 244؛ وقعة الطف، ص 201؛ لهوف، ص 104.
[112]. بحارالانوار، ج 44، ص 317.
[113]. بحارالانوار، ج 44، ص 317.
[114]. انساب الاشراف، ج 3، ص 189؛ الارشاد، ص 453.
[115]. ابوالفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص 86؛ به نقل از: بحارالانوار، ج 45، ص 51.
[116]. بحارالانوار، ج 45، ص 41 و 42.
منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «ویژه محرم»
