كوتاهي در يادگيري احكام

تاریخ نشر: 06 مرداد 1394 بروزرسانی: 06 اردیبهشت 1397

كوتاهي در يادگيري احكام

فهرست این نوشتار:

روایت شده كه حضرت امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «هنگامی که خداوند متعال می‌خواهد قوم و گروهی را به خیر و صلاح و موفّقیت برساند، آنان را در شناخت دین، بصیر و بینا قرار می‌‌دهد…».

بدیهی است كه انسان نمی‌‌تواند در فراگیری مسائل دین كوتاهی كرده و به بهانه ندانستن مسأله از عمل به تكالیف الهی شانه خالی كند، از امام صادق(علیه‌السلام) روایت شده است:

«… خداوند روز قیامت از كسی كه به تكلیف خود عمل نكرده می‌‌پرسد: آیا تكلیف خود را می‌‌دانستی؟ اگر بگوید می‌‌دانستم، به او خطاب می‌‌شود چرا به آنچه می‌‌دانستی عمل نكردی؟ و اگر بگوید نمی‌‌دانستم به او خطاب می‌‌شود چرا یاد نگرفتی تا عمل كنی؟… »[۲] براي مطالعه روايات بيشتر مي توانيد به مقاله «اهميت يادگرفتن احكام دين در روايات» رجوع كنيد .

۱. مستدرك ‏الوسائل، ج 11، ص 190، ح12، باب6 استحباب التخلّق بمكارم الأخلاق.
۲. امالی ‌شیخ طوسی، ‌ج1، مجلس اول، ص8و9، ح10؛ امالی ‌شیخ مفید، مجلس26، ص227و228، ح6.

آيا كسي كه در آموختن احكام ديني مورد نياز خود كوتاهي مي‏كند، گناه‏كار است؟

همه مراجع: اگر نياموختن احكام به ترك واجب يا ارتكاب حرام بينجامد، گناه‏كار است.

منابع:خامنه ‏اى، اجوبة استفتاءات، س 6؛ العروة الوثقى، ج 1، التقليد، م 28 و 1؛ تبريزى، التعليقة على منهاج الصالحين، م 18؛ توضيح المسائل مراجع، م 11؛ وحيد و نورى، توضيح المسائل، م 11. (احكام تقليد وبلوغ-سيد مجتبي حسيني، ص40).

مسأله 11 مسائلی را که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد.

این مسأله در رساله آیت اللّه فاضل نیست

(مکارم:) مسأله هر کس باید مسائلی را که معمولًا مورد احتیاج او واقع می‌شود یاد گیرد یا طریقه احتیاط آن را بداند.

(زنجانی:) مسأله مسائلی را که انسان احتمال عقلایی می‌دهد به آنها احتیاج پیدا کند و نتواند احتیاط کند، باید پیش از عمل آنها را یاد بگیرد تا در هنگام عمل بر خلاف وظیفه شرعی خود رفتار نکند.

(سیستانی:) مسأله بر مکلف لازم است مسائلی را که احتمال می‌دهد به واسطه یاد نگرفتن آنها در معصیت یعنی ترک واجب یا فعل حرام واقع می‌شود یاد بگیرد.

[ اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که حکم آن را نمی‌داند]

مسأله 12 اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که حکم آن را نمی‌داند می‌تواند صبر کند تا فتوای مجتهد اعلم را به دست آورد، (1) یا اگر احتیاط ممکن است به احتیاط عمل نماید بلکه اگر احتیاط ممکن نباشد چنانچه از انجام عمل، محذوری لازم نیاید، می‌تواند عمل را به جا آورد (2). پس اگر معلوم شد که مخالف واقع یا گفتار (3) مجتهد بوده دوباره باید انجام دهد.

این مسأله در رساله آیت اللّه فاضل نیست

(1) (اراکی:) اگر می‌تواند صبر کند تا فتوای مجتهد اعلم را به دست آورد بنا بر احتیاط واجب باید صبر کند، و اگر نمی‌تواند جایز است به غیر اعلم رجوع کند. [پایان مسأله] (خوئی، تبریزی:) لازم است که احتیاط کند، یا این که با شرائطی که ذکر شد، تقلید نماید، ولی چنانچه مخالفت غیر اعلم با اعلم را اجمالًا بداند و تأخیر واقعه و احتیاط ممکن نباشد و دستش به اعلم نرسد جایز است از غیر اعلم تقلید نماید.

(مکارم:) می‌تواند عمل به احتیاط نماید، یا اگر وقت آن نمی‌گذرد، صبر کند تا دسترسی به مجتهد پیدا کند و اگر دسترسی ندارد، یک طرف را که بیشتر احتمال صحّت می‌دهد انجام می‌دهد و بعداً سؤال می‌کند، اگر مطابق فتوای مجتهد بود صحیح است و گر نه باید اعاده کند.

(سیستانی:) لازم است که احتیاط کند، یا این که با شرائطی که ذکر شد، تقلید نماید، ولی چنانچه دسترسی به فتوای اعلم در آن مسأله نداشته باشد جایز است از غیر اعلم تقلید نماید با رعایت الاعلم فالاعلم.

شاید این مطالب را هم بپسندید:

دادن فطريه بعد از عيد فطر چه حكمي دارد

آيا مي توان فطريه را به فرد سيد بدهيم

اگر پدر فطريه همسر و فرزندان را ندهد

آيا دادن فطريه به واجب النفقه جايز است

(2) (نوری:) بنا بر یک طرف بگذارد تا استعلام نماید..

(3) (بهجت:) مخالف واقع یا مخالف نظر..

(گلپایگانی، صافی:) مسأله اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که فتوای اعلم را نداند اگر مخالفت فتوای غیر اعلم با اعلم معلوم نباشد یا فتوای غیر اعلم موافق با احتیاط باشد می‌تواند به غیر اعلم رجوع کند و می‌تواند از روی احتیاط وظیفه خود را انجام دهد.

(زنجانی:) مسأله اگر برای غیر مجتهد مسأله ای پیش آید که حکم آن را نمی‌داند، لازم است احتیاط کند یا از مجتهد جامع شرایط تقلید نماید و چنانچه احتمال مخالفت غیر اعلم را با اعلم بدهد و تأخیر واقعه و احتیاط ممکن نباشد یا با حرج همراه باشد و دستش به اعلم نرسد جایز است از غیر اعلم با رعایت الاعلم فالاعلم تقلید نماید.

توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

س 6: آیا کسی که در آموختن احکام دینیِ مورد نیاز خود کوتاهی می‏کند، گناهکار است؟

ج: اگر نياموختن احکام به ترک واجب يا ارتکاب حرام بيانجامد، گناهکار است.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.

اهمّیّت فراگیری احکام

یکی از مهمترین واجبات دین مبین اسلام كه از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار می‌باشد، فراگیری احکام دین است كه درک و فهم درست نسبت به مسائل آن و عمل بر طبق آن تضمین كننده سعادت انسان است. كسی كه اسلام را به عنوان دین خود بر می‌گزیند باید برنامه‌‌های آن را به طور كامل در همه قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار و عملكرد خویش را مطابق با احكام دین تنظیم نماید، انجام چنین تكلیفی می‌‌طلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش از احكام دین كه به آن احتیاج دارد و برایش پیش می‌آید، شناخت پیدا كند تا بتواند آن را در زندگی خود اجراء نماید، بر این اساس قرآن كریم و روایات ائمه هدی(علیهم‌السلام) بر این موضوع تأکید بسیار نموده و همگان را به یاد گرفتن احکام دین تشویق و ترغیب كرده‌‌اند و از ضررهای فراوان آشنا نبودن با احكام الهی بر حذر داشته‌‌اند.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سيستاني.