فلسفه كارهايى مانند: نيت، قيام، ركوع و سجود در نماز چيست

اسرار نماز

پرسش 15 . فلسفه كارهايى مانند: نيت، قيام، ركوع و سجود در نماز چيست؟

 

فلسفه نيّت

عنصرى كه به عمل انسان، بها مى دهد، نيت و انگيزه و هدف اوست. نيت ركن عبادت است. اگر عملى بدون نيّت انجام شود، يا نيّت غيرخدايى داشته باشد، باطل است. نيّت، اصل و اساس عمل است. مقدّس ترين كارها به خاطر نيت بد، فاسد مى شود و ساده ترين كارها، با نيت خوب، ارزشى بسيار پيدا مى كند.
نيّت خدايى، عامل جذب الطاف الهى است. هر كه در راه خدا تلاش كند خداوند هم راه هاى خودش را به او مى نماياند: «وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا»109 و نيت شرط قبولى عمل است.
امام صادق عليه السلام از قول خداى متعال نقل مى كنند و مى فرمايند: «لَمْ أَقْبَلْهُ إِلاَّ مَا كَانَ خَالِصاً»110؛ «جز آنچه را خالص براى من مى باشد، نمى پذيرم»111.

 

فلسفه قيام

«حقيقت قيام عبارت از ايستادن در پيشگاه پروردگار براى اداء حق عبوديت و بندگى او… و بداند كه در فرداى قيامت او را در پيشگاه ذات اقدس خود ايستادنى است كه چگونگى آن را اين ايستادن تعيين مى كند و لذا سزاوار است كه انسان آن چه در توان دارد در تصحيح قيام نماز خود، به كار گيرد…112.

 

فلسفه ركوع

ركوع آن است كه پس از پايان سوره، به نيت تعظيم و فروتنى در برابر فرمان و عظمت پروردگار، تا حدى خم شويم كه دست ها به زانوها برسد، كمر صاف باشد، گردن كشيده باشد.

حضرت على عليه السلام در بيان فلسفه چنين حالتى در ركوع مى فرمايد: «معناى كشيدن گردن در ركوع اين است كه در ايمان به خدا استوارم، اگر چه گردنم زده شود، و معناى سر برداشتن از ركوع و گفتن «سمع اللّه» اين است كه حمد و ثناى ما را مى شنود، آن خدايى كه مرا از نيستى و عدم به وجود آورده است»113.

 

فلسفه سجده

سجده، نشان تذلّل و خاكسارى در برابر خداوند و عالى ترين درجه عبوديت است. انسان با سجده، خود را همرنگ با هستى مى كند:
«وَ لِلّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ»114.
سجده بهترين حالتى است كه انسان به خدا نزديك مى شود. سجده، رمز دوران هاى چهارگانه زندگى انسان است.

حضرت على عليه السلام مى فرمايد: سجده اول، يعنى اين كه از خاك هستم، سر برداشتن رمز زندگى دنيايى است.

سجده دوم، رمز مردن و به خاك خفتن است، سر برداشتن از سجده دوّم، رمز محشور شدن است115 و اين كلام اميرالمؤمنين عليه السلام مضمون اين آيه است كه:
«مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فيها نُعيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْرى»116؛ «ما شما را از خاك آفريديم و به خاك بر مى گردانيم و بار ديگر از خاك، بيرونتان مى آوريم».

 

109. عنكبوت 29، آيه 69.

110. بحارالأنوار، ج 67، ص 243.

111. قرائتى، محسن؛ پرتوى از اسرار نماز، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، هجدهم، 1387، ص 115 و 116.

112. حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى، اسرار الصلوه، انتشارات پيام آزادى، 1363، ص 323.

113. بحارالأنوار، ج 81، ص 253.

114. نحل 16، آيه 49.

115. بحارالانوار، ج 82، ص139.

116. طه 20، آيه 55.

 

منبع: هدانا برگرفته از نماز چیستی و چرایی.