رحمت پیامبر اسلام از منظر آیت الله جوادی آملی

 حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی دربخشی از کتاب «سیره رسول اکرم (ص) در قرآن» به بیان ویژگی ها و عظمت پیامبر گرامی اسلام و شاخصه های برتری رسول اکرم بر پیامبران پرداخته اند که در این مجال به رأفت و رحمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اشاره می شود.

 

رأفت و رحمت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم

آیت الله العظمی جوادی آملی در این باره مرقوم داشتند: پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم مظهر رأفت و رحمت خدا برای مؤمنان است. رحمت و رأفت، صفت فعل حقّ است و هر صفت فعل را از مقام فعل موصوف، انتزاع می كنند نه از مقام ذات وی، جایگاهی كه محلّ انتزاع رأفت و رحمت است، جایگاهی امكانی است، و همان جایگاه می شود، رئوف و رحیم، و بارزترین مصداق و مظهر آن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.

معظم له در این باره می فرمایند: خداوند در مورد بعضی از انبیا تعبیر برادر كرده می فرماید: «برای قوم ثمود برادرشان صالح را فرستادیم[1]، «برای قوم عاد برادرشان هود را فرستادیم»[2]، «…آن هنگام كه برادرشان نوح آنها را گفت… »[3] ولی درباره پیامبر اسلام تعبیر برادر نیامده، بلكه می فرماید: 

﴿هو الذی بعث فی الأمّیین رسولاً منهم﴾[4] یا اینكه می فرماید ﴿لقد جاءكم رسول من أنفسكم عزیزعلیه ما عنتّم حریص علیكم بالمؤمنین رؤف رحیم﴾[5]: پیامبری برای شما آمده كه از جانتان برخاسته، انحراف شما برای او بسیار سخت است، با حرص و شوق كوشش می كند تا شما مؤمن بشوید، او مظهر رأفت و رحمت خدا برای مؤمنان است.

 

 

رحمت و رأفت، صفت فعل حقّ است و هر صفت فعل را از مقام فعل موصوف، انتزاع می كنند نه از مقام ذات وی، جایگاهی كه محلّ انتزاع رأفت و رحمت است، جایگاهی امكانی است، و همان جایگاه می شود، رئوف و رحیم، و بارزترین مصداق و مظهر آن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. صفات فعلیه به صفات ذاتیه متّكی است، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم فعلی است از افعال خدا كه به ذات خدا تكیه دارد، او مانند سایر فقرا، ربط محض و فقر صرف است ولی مظهر رأفت و رحمت خداست.

 

ایشان در تبیین رحمت عامه و رحمت خاصه، آورده اند: خداوند برای خود رحمتی عامه ورحمتی خاصه قایل است واین دوخصوصیت را برای قرآن و پیامبر نیز بیان داشته، از طرفی می فرماید: من رحمت عامه ای دارم: ﴿رحمتی وسعت كل شی ء﴾[6] یعنی هر چه مصداق شی ء است مشمول رحمت من است. و از طرف دیگر می فرماید: متّقیان، از رحمت ویژه ام برخوردارند: ﴿فسأكتبها للذین یتّقون﴾[7].

رحمت عامّه مقابل ندارد، ولی مقابل رحمت خاصه، غضب است كه زیر پوشش رحمت عامه است چنان كه رحمت خاصه زیر پوشش رحمت عامه است،اینكه ما خدا را به رحمت فراگیرش سوگند می دهیم[8] ناظر به همان رحمت مطلقه ای است كه مقابل ندارد. قرآن نیز مظهر رحمت عامه است زیرا گرچه برای هدایت مردم است ولی سایر موجودات نیز كه به تبع مردم آفریده شده اند از فیض قرآنی بهره مند می شوند.

 

آیت الله العظمی جوادی آملی با بیان اینکه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم ، رحمت عامه ای است كه همگان از او استفاده تكوینی و بهره غیر تكوینی می برند، به نقل حدیثی از امیرالمومنین پرداخته و آورده اند:

از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده است كه: در خدمت پیغمبر، از جایی عبور می كردیم، به هیچ درخت و سنگی نمی رسیدیم جز اینكه به آن حضرت سلام عرض می كردند[9] ! آری، همه چیز در پیشگاه رحمت خاصه خاضع است. هر فضیلتی كه مكتبهای غیر الهی دارند محصول بهره گیری از تعلیمات انبیاست، با این تفاوت كه آنها جهت مردمی ره آورد انبیا را گرفته و جهت الهی آن را وانهادند، گرچه جهات الهی آمیخته با جهات مردمی است امّا مكاتب غیر الهی بین خدا و پیغمبر و بین ره آورد انبیا جدایی افكندند، بعضی را پذیرفته و نسبت به بعضی دیگر كفر ورزیدند:

 ﴿ویقولون نؤمن ببعضٍ و نكفر ببعض﴾[10]، پس هر حرف حقی در جهان، محصول رسالت انبیاست كه: «الحجة قبل الخلق»[11] قبل از اینكه دیگران بیایند، صاحبان وحی آمدند و گفته های نغز و دلنشین خود را عرضه كردند و دیگران بر سر سفره آنها نشسته و از گفته هایشان مدد گرفتند، لذا انبیا هم می توانند مظهر رحمت عامه خدا باشند و هم مظهر رحمت خاصه وی.

 

[1]  ـ سوره اعراف، آیه 73.

[2]  ـ سوره هود، آیه 50.

[3]  ـ سوره شعراء، آیه 106.

[4]  ـ سوره جمعه، آیه 2.

[5]  ـ سوره توبه، آیه 128.

[6]  ـ سوره اعراف، آیه 156.

[7]  ـ همان.

[8]  ـ همان.

[9]  ـ كافی، ج1، ص446.

[10]  ـ سوره نساء، آیه 150.

[11]  ـ بحار، ج23، ص38، ح66.

هدانا برگرفته از وبسایت معظم له.