رجوع زن در طلاق خلع
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
مسأله ـ زنى که مایل نیست با شوهرش زندگى کند، و بیم آن مى‌رود که ادامه همسرى آنها باعث گناه شود، مى‌تواند مهر خود، یا مال دیگرى به او ببخشد که طلاقش دهد، این را «طلاق خُلع» گویند.
رجوع به بذل در عدّه طلاق خلع [مهریه]
پرسش : بنده و خانمم با شکایت و تقاضای ایشان به عنوان خوانده به صورت طلاق خلعی از یکدیگر جدا شده‌ایم اما نامبرده قبل از پایان عده و بدون اطلاع اینجانب اقدام به شکایت مبنی بر تقاضای مهریه نموده است، با توجه به اینکه طلاق در اردیبهشت ماه سال 1388انجام شده و برگه احضاریه شورای حل اختلاف تازه به دست من رسیده و در تمام این مدت به هیچ عنوان راضی به زندگی مجدد با ایشان نبوده و نمی‌باشم خواهشمند است بفرمایید آیا مهریه به ایشان تعلق می‌گیرد یا خیر؟
پاسخ : در طلاق خلع هرگاه زن قبل از پایان عدّه تقاضای بازگشت بذل کند باید به او بدهد و طلاق مبدّل به طلاق رجعی می شود و شوهر حقّ رجوع دارد و لازم است زن در حین بازگشت به مهریه قبل از گذشتن عدّه به شوهر اطلاع دهد.
سؤال ـ شوهرم موافقت کرد که مبلغى را بصورت اقساط به او بپردازم تا مرا طلاق خلع دهد، پس از انجام طلاق مذکور، در حالى که اقساط را مى‌پرداختم، از طریق دادگاه اقدام به گرفتن دختر دو ساله‌ام کردم. شوهرم بخاطر این مسأله مى‌گوید: «چون تمام مبلغ راتاکنون نداده‌اى مطّلقه نیستى، و طلاق به هم خورده است». آیا این سخن صحیح است؟
جواب : طلاق خُلع واقع شده و مرد نمى‌تواند برگردد؛ مگر این که زن برگردد.
سؤال ـ اینجانب با بذل مهریّه از همسرم طلاق خلعى گرفتم، سپس در زمان عدّه کتبآ رجوع به بذل را به دفتردار محضر اعلام کردم. اکنون متوجّه شده‌ام که دفتردار، رجوع
به بذل را به علّت فراموشى ثبت ننموده است، حکم رجوع و بذل چیست؟
جواب : چنانچه در عدّه رجوع به بذل خود کرده‌اید، و به شوهر اطّلاع داده‌اید، حق دارید بذل خود را باز پس بگیرید. و اگر خبر نداده‌اید و عدّه گذشته، کافى نیست. و هر گاه دفتردار متکفّل این کار شده و کوتاهى کرده، ضامن مى‌باشد.
سؤال ـ طبق توافق زوجین، قرار شد زوجه علاوه بر مهریّه مبلغى نیز جهت طلاق خلع به شوهر بپردازد، ولى زوجه پس از اجراى طلاق از دادن مال مذکور امتناع مى‌ورزد، زوج به مجرّد امتناع زوجه از بذل مال، رجوع خویش را به اطّلاع زن مى‌رساند، آیا در این فرض طلاق به هم مى‌خورد؟
جواب : هر گاه عدم پرداخت به عنوان رجوع به بذل باشد زوج حق دارد رجوع کند. و امّا اگر صرفآ تعلّلى در پرداخت بوده باشد، زوج حقّ رجوع ندارد، و ازدواج زن پس از عدّه جایز است، و زوج مى‌تواند طلب خود را از زوجه بگیرد.
سؤال ـ زوجه در طلاق خلع، که قبل از دخول صورت گرفته، تمام مهر خود را به زوج بذل نموده است، آیا زوجه حق دارد نصف مهر را بعد از طلاق مطالبه کند؟
جواب : حق ندارد.
سؤال ـ خانمى که طلاق خلع داده شده، بدون رجوع به بذل، با رجوع شوهرش موافقت کرده، و مدّت زیادى عمل زناشوئى انجام داده‌اند. لطفآ بفرمائید:
الف) آیا عمل آنها صحیح است؟
جواب : تا زن رجوع به بذل نکند زوج حقّ رجوع ندارد؛ ولى مى‌تواند با توافق طرفین عقد جدید بنماید.
ب) اعمال زناشوئى آنها دراین مدّت چه حکمى داشته است؟ آیا این کار رجوع قهرى محسوب نمى‌شود؟
جواب : چون جاهل به مسأله بوده‌اند زنا نیست، بلکه وطى به شُبهه است و رجوع قهرى محسوب نمى‌شود؛ ولى از این به بعد اگر بدون عقد جدید با هم آمیزش کنند زنا محسوب مى‌شود.
سؤال ـ آیا بذلى که در طلاق خلع از سوى زوجه انجام مى‌شود، نوعى هبه است؟ یا از لحاظ فقهى عنوان دیگرى دارد؟
جواب : بذل زوجه نوعى هبه معوّضه است، ولى احکام مخصوص به خود را دارد.
سؤال ـ طلاقى که به درخواست زوجه و بدون موافقت زوج واقع مى‌شود، چه نوع طلاقى است؟ آیا قاضى دادگاه مى‌تواند بدون رضایت زوج بذل را قبول کند، و رأى به طلاق خلع بدهد؟
جواب : در مواردى که دادگاه به خاطر تخلّفاتى از سوى زوج حقّ طلاق دارد، و بازگشت و رجوع سبب تجدید مشکل مى‌شود، مى‌تواند طلاق خلع دهد و بذل را از طرف شوهر بپذیرد.
مسأله ـ هر گاه زن و شوهر یکدیگر را نخواهند، و زن مهر خود یا مال دیگرى به مرد ببخشد که او را طلاق دهد، آن را طلاق مبارات گویند.
مسأله ـ زن مى‌تواند در بین عدّه طلاق خلع یا مبارات از بخشش خود برگردد، و اگر بر گردد شوهر مى‌تواند رجوع کند، و بدون عقد دوباره او را همسر خود قرار دهد.
مسأله ـ مالى که شوهر براى طلاق مبارات مى‌گیرد نباید بیشتر از مهر باشد، بلکه احتیاط واجب آن است که کمتر باشد؛ ولى در طلاق خلع هر مقدار باشد اشکالى ندارد.
سؤال 964. چهار سال قبل از همسرم به طلاق خلع جدا شدم; خانم در زمان عدّه تلفن کردند و بنده را همراه تنها فرزندمان دعوت کردند، رجوع و نزدیکى انجام گرفت. بعد نشستیم و صحبت کردیم و مطالب زیر مطرح شد:
الف) ما شرعاً رجوع کردیم، ولى من محضر نمى آیم، براى این که اگر اداره باخبر شود بنده را اخراج مى کند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
ب) حقوق خود را دیگر به شما نمى دهم. گفتم چه بهتر، شما هرطور بخواهى مى توانى انجام دهید.
ج) مهریه را که بخشیده بود طلب کرد، جواب دادم جاى خود باقى است.
د) از من خواست با برادرش صحبت کنم، که صحبت کردم و او را در جریان گذاشتم. حال تقاضامندم به سؤالات زیر جواب دهید:
الف) آیا رجوع مزبور درست است؟ اگر درست نباشد من مرتکب گناه شده ام؟
ب) اگر رجوع درست باشد، آیا این خانم مى تواند بدون جارى شدن صیغه طلاق با مرد دیگرى ازدواج نماید؟ اگر با مرد دیگرى ازدواج کرده باشد، آیا این زن نسبت به من حرام است؟
ج) اگر زن بعد از رجوع مهر خود را ببخشد، آیا رجوع درست نیست؟
جواب: اگر قبل از اتمام عدّه، زن از مهریه اى که بخشیده برگردد و مرد پس از آن رجوع کند رجوع صحیح است و بدون طلاق مجدّد از هم جدا نمى شوند و اگر زن بدون طلاق شوهر کند به شوهر اوّل حرام نمى شود; امّا اگر بعد از تمام شدن عدّه رجوع کنند، رجوع باطل است.
سؤال 970. لطفاً به سؤالات چهارگانه زیر پاسخ فرمایید:
الف) آیا براى مردى که همسرش را طلاق رجعى یا خلعى داده، جایز است که همسر مطلّقه اش را در زمان عدّه، عقد موقّت کند؟
جواب: در طلاق خلع جایز است، و در طلاق رجعى در واقع رجوع به نکاح سابق است و نکاح جدیدى محسوب نمى شود.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
۱۹پرسش: مردی کسی را وکیل کرده که همسرش را طلاق دهد. همسر برای اینکه زوج دیگر حق رجوع نداشته باشد، مهرش را بذل نموده تا طلاق مبارات صورت پذیرد. وکیل با کسب رضایت موکل، صیغه طلاق مبارات جاری می کند. آیا حق رجوع برای زوج باقی است؟
نیز در صورتی که زوجه از بذل خود در زمان عده رجوع کند، آیا حق رجوع برای زوج باقی است؟
پاسخ:
مبارات در صورتی صحیح است که هر دو از یکدیگر کراهت داشته باشند و اگر فقط از طرف زوجه باشد خلع است و به هر حال اگر با شرایط طلاق خلع یا مبارات انجام بگیرد زوج حق رجوع ندارد مگر اینکه زوجه در عده از بذل خود رجوع کند.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.
