دین اسلام چیست
اسلام
فهرست این نوشتار:
اسلام، از ادیان توحیدی و ابراهیمی است. پیام‌آور این دین حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) است که از طریق وحی از جانب خدا قرآن را برای بشریت آورده است. شروع دعوت به اسلام در سال ۶۱۰ میلادی درمکه واقع در شبه جزیره عربستان بود. توسعه روزافزون اسلام پس از هجرت پیامبر اسلام به شهر مدینه آغاز شد. از نظر مسلمانان حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر الهی و اسلام آخرین دین است.
قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه اصلی‌ترین منبع برای شناخت باورها و اعمال دینی اسلام هستند. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است. سنت نیز شامل گفتار و رفتار پیامبر و ائمه است که به صورت مکتوب نسل به نسل منتقل شده است.
مهمترین ارکان اعتقادی اسلام توحید، نبوت پیامبر اسلام (ص) و معاد هستند. دستورات عملی اسلام به سه دسته عبادات، اخلاق و احکام مدنی و اجتماعی تقسیم می‌شوند. مهمترین اعمال عبادی در اسلام نماز، روزه، خمس، زکات، حج و جهاد هستند. بخش زیادی از منابع اسلامی به معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راههای عملی رسیدن به کمالات اخلاقی اختصاص دارد. توصیه به رعایت حقوق دیگران و دستوراتی برای تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی از جمله تعالیم اخلاقی اسلام است. اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره نیز دستوراتی دارد، اموری مثل ازدواج،طلاق، خرید و فروش، اجاره و قضاوت که احکامشان در کتب فقهی تحت عنوان معاملات مورد بحث قرار میگیرد.
در دین اسلام دو مذهب عمده و اصلی شیعه و اهل سنت وجود دارد که هر یک به فرقه‌های متعدد تقسیم شده‌اند. مهمترین اختلاف بین این دو مذهب مساله امامت یا جانشینی پیامبر اسلاماست. اما علاوه بر آن در مسائل اعتقادی و احکام نیز با بکدیگر تفاوت دارند.
امروزه در بیشتر کشورهای جهان مسلمانان حضور دارند. جمعیت مسلمانان جهان حدود یک و نیم میلیارد نفر است. اکثر مسلمانان در قاره آسیا و به ویژه خاورمیانه زندگی می‌کنند.
واژه‌شناسی
واژه اسلام از ماده «س- ل- م» به معنای صحت و عافیت و دوری از هرگونه عیب و نقص و فساد[۱] است و به معانی انقیاد[۲]، اطاعت کلی و بی‌قید و شرط و تسلیم محض بودن[۳]، اذعان به حکم الهی و اخلاص در عبادت[۴] به کار رفته است.
اصطلاح اسلام در میان عرب‌های ساکن عربستان و قبل از دوران اسلام به طور کلی به معنای ترک کردن و دست کشیدن بوده است و عربها هنگامی فعل «اَسْلَمَ» را به کار می‌بردند که شخص از چیزی که برای او بسیار عزیز و گرانبها بود دست می‌کشید و آن را به دیگری که خواستار آن بود وا می‌گذاشت و در صورتی که آن چیز خودِ شخصِ وی باشد که گرانبهاترین موجودی انسان است، در این حالت اسلام به معنای اطاعت کلی و بی‌قید و شرط و تسلیم محض بودن است.[۵]
به گفته علامه طباطبایی علت نامگذاری این دین به اسلام این است که در این دین بنده تسلیم اراده خدای سبحان است.[۷]
کلمه اسلام در قرآن به کار رفته است و بنابر برخی آیات قرآن هر دینی به جز اسلام غیرمقبول است[۸] و بعد از آمدن اسلام، تنها دین معتبر نزد خداوند اسلام است.[۹] سخنان بسیاری نیز از پیامبر اسلام نقل شده که از دین خود به نام اسلام و از پیروان خود با عنوان مسلمان(مسلم) یاد کرده است.[۱۰]در تقسیم‌بندی ادیان، اسلام یکی از ادیان الهی، توحیدی و ابراهیمی است. مسلمانان معتقد به خدای یگانه هستند. پیامبر دین اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(ص) است که از سوی خداوند مأمور به ابلاغ پیام الهی یا وحی به مردم شده است. کتاب قرآن، حاوی وحی الهی به حضرت محمد(ص) است.
نقطه آغاز اسلام از شهر مکه در شبه جزیزه عربستان است. نماز مهمترین عمل عبادی مسلمانان است. خانه کعبه در شهر مکه قبله مسمانان است و مسلمانان به سوی آن نماز می‌گزارند.
تفاوت با ایمان
هر فرد با گفتن دو جمله «اشهد ان لااله الا الله» و «اشهد ان محمدا رسول الله» وارد دین اسلام می‌شود. ذکر این جملات در واقع شهادت دادن به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اسلام(ص) است. بدون این کار فرد از دایره اسلام خارج است و کافر محسوب می‌شود.[۱۱]
این تعریف از مسلمان بیان نخستین مرتبه از پذیرش اسلام است. در این مرحله حتی ممکن است بین باور قلبی فرد با آنچه در زبان می‌گوید تفاوت وجود داشته باشد. به این معنا که اسلام آوردن مرحله ابتدایی و ظاهری در پذیرش شریعت خاتم به وسیله اظهار شهادتین است اما ایمان علاوه بر این، مستلزم اعتقاد قلبی و باطنی است.[۱۲] اسلام آوردن، پذیرش و اطاعت زبانی و جوارحی است خواه همراه با اعتقاد قلبی باشد و خواه نه؛ اما ایمان، خضوع و اطاعت توأم با اعتقاد قلبی است.[۱۳]
در قرآن نیز به تفاوت دو مفهوم اسلام و ایمان اشاره شده است. باقلانی از آیه۱۴ سوره حجرات چنین نتیجه میگیرد که اسلام نسبت به ایمان عامتر است و جایگاه ایمان قلب است چنانکه جایگاه اسلام جوارح است.[۱۴] به بیان دیگر اسلام امری است ظاهری ولی ایمان امری است قلبی و باطنی. علامه طباطبایی افزون بر آیه ۱۴ سوره حجرات، آیه ۳۵ احزاب را که وصف «مؤمنین و مؤمنات» را از عنوان «مسلمین و مسلمات» تفکیک کرده دلیل محکمی بر تغایر این دو وصف قلمداد می‌کند.[۱۵] البته خوارج و بعدها معتزله چنین باور داشتند که اسلام و ایمان وحدت مفهومی دارند.[۱۶] در برخی آیات قرآن، اسلام و ایمان به گونه‌ای آمده که بیانگر نوعی یگانگی میان آن دو است؛ اما چنان که برخی متکلمان اشعری گفته‌اند مضمون این آیات می‌تواند تنها ناظر به وحدت مصداقی اسلام و ایمان باشد و لزوماً تساوی مفهومی را نمی‌رساند.[۱۷]
پیامبر
حضرت محمد صلی الله علیه و آله
بنیانگذار دین اسلام حضرت محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب است. بر اساس متون اسلامی او آخرین فرستاده خداوند به سوی انسان‌هاست. مسلمانان او را برترین انسان و بهترین الگو برای زندگی می‌دانند. به اعتقاد بسیاری از مسلمانان حضرت محمد دارای مقام عصمت و علم غیب بوده است.
او که از نژاد عرب و از قبیله قریش ساکن در شهر مکه در شبه جزیره عربستان بود در سال ۵۷۰م در مکه به دنیا آمد. در اوان کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی پدربزرگش عبدالمطلب و پس از چندی عمویشابوطالب بزرگ شد.
در طول زندگی خود هیچ‌گاه پیرو آیین بت‌پرستی رایج در مکه نبود. مردم مکه او را به امانت‌داری می‌شناختند. خداوند در چهل سالگی او را به پیامبری مبعوث کرد. اولین پیغام خداوند توسط جبرئیل در غار حرا در مکه وقتی که او چهل ساله بود بر وی نازل گشت.
کتاب آسمانی
نوشتار اصلی: قرآن
کتاب مقدس و آسمانی مسلمانان قرآن است و منبع اصلی باورها و اعمال دینی ایشان به شمار می‌رود. بر اساس باورهای اسلامی متن قرآن وحی الهی است و از سوی خداوند توسط فرشته وحی (جبرئیل) بر پیامبر نازل شده است. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است.(نک: عدم تحریف قرآن)
قرآن کتابی است که در ۱۱۴ سوره دسته‌بندی شده است. هر سوره شامل تعدادی آیه است.
منابع شناخت
قرآن كريم،سُنَّت پیامبر اسلام(ص) و امامان شیعه و نیز گفتار و رفتار اصحاب پیامبر جزو منابعی است که مسلمانان برای شناخت باورها، وظایف عملی، تاریخ اسلام و آشنایی با سرگذشت بزرگان دین به آن مراجعه می‌کنند. این سنت در قالب کتاب‌های حدیث و سیره از نسل‌های گذشته به آینده رسیده است.
از نظر شیعیان فقط سنت پیامبر و امامان شیعه معیار شناخت و عمل است. تکیه بر سیره صحابه نیز از مختصات اهل سنت است. شیعیان رفتار صحابه را قابل نقد می‌دانند.
مهمترین کتاب‌های حدیثی برای شیعیان چهار کتاب است: الکافی نوشته کلینی، تهذیب الاحکام و الاستبصار نوشته شیخ طوسی، من لا یحضره الفقیه نوشته شیخ صدوق.
مهمترین کتاب‌های حدیثی برای اهل سنت که به صحاح سته (کتاب‌های صحیح ششگانه) معروف هستند عبارت‌اند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن نسائی، سنن ابن ماجه، سنن ابی داود و صحیح ترمذی.
اصول اعتقادی
نوشتار اصلی: اصول دین
اعتقادات به مجموعه باورهایی گفته می‌شود که شامل نگاه اسلام به جهان، انسان، طبیعت و رابطه آنها با خداوند است. مجموعه اعتقادات اسلامی در سه اصل کلی توحید، نبوت و معاد دسته‌بندی می‌شوند که به آنها اصول عقاید گفته می‌شود. یعنی چیزهایی که هر مسلمان باید بدانها معتقد باشد. سایر باورهای اسلامی ریشه در این سه اعتقاد اصلی دارند. هر یک از این اعتقادات موجب تمایز مسلمانان از سایر ادیان می‌شوند. در مذهب شیعه، امامت نیز جزو اصول اعتقادی محسوب می‌شود.
باورهای اسلامی در واقع معرفی جهان‌بینی اسلام است.
توحید
نوشتار اصلی: توحید
در جهان‌بینی اسلامی مهمترین اعتقاد، توحید یعنی باور به خدای واحد و متشخص است. در اعتقادات اسلامی خدا خالق همه هستی و پروردگار آن است. باور به یگانگی خدا در سه شاخه توحید ذاتی، توحید صفاتی و توحید افعالی قابل تقسیم‌بندی است. این سه قسم در واقع توحید نظری‌اند و فقط در عرصه باور و اعتقاد هر فرد مسلمان حضور دارند.
توحید عملی نتیجه توحید نظری است و در شاخه‌هایی مثل توحید در عبادت، توحید در اطاعت، توحید در تشریع(قانونگذاری) و توحید در حاکمیت بروز می‌کند.[۱۸]
نبوت
نوشتار اصلی: نبوت
مسلمانان معتقدند خدا برای هدایت نوع بشر، افرادی را برگزیده و به عنوان پیامبر به سوی انسان‌ها فرستاده است. این افراد در ادبیات اسلامی نبی و رسول نامیده می‌شوند. تعداد پیامبران الهی یکصد و بیست و چهار هزار نفر است که پنج نفر از آنان اولوالعزم بوده و وظایفی خاص به عهده داشته‌اند. این پیامبران آیین‌ها و کتاب‌هایی را آورده‌اند. در قرآن که آخرین کتاب آسمانی است، به نام بیست و شش نفر از این پیامبران و کتاب‌های برخی از آنان اشاره شده است.
آخرین پیامبر الهی حضرت محمد(ص) است که دین اسلام را آورده و بعد از او پیامبری نخواهد آمد.(نک: خاتمیت)
امامت
نوشتار اصلی: امامت
امامت به معنای ریاست و سرپرستی امور دینی و دنیایی مردم به جانشینی از پیامبر اسلام(ص) است. در این باره دو نگاه اصلی در بین مسلمانان وجود دارد:
۱. شیعه معتقد است پیامبر اسلام به دستور خداوند جانشین خود را مشخص کرده و مردم باید از او اطاعت کنند. این جانشین امام علی بن ابیطالب(ع) است و بعد از او نیز امام حسن(ع) و امام حسین(ع) عهده‌دار منصب امامت بوده‌اند. شیعیان اثناعشری معتقدند که بعد از امام حسین(ع) نُه تن از نسل او از جانب خداوند به مقام امامت رسیده‌اند. امام دوازدهم امام مهدی(عج) است که از نظرها غایب است و برای اقامه عدل در جهان ظهور خواهد کرد. برخی از فرقه‌های دیگر شیعه مانند زیدیه و اسماعیلیه و چند فرقه دیگر، درباره امامان بعد از امام حسین(ع)، نظر دیگری دارند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
۲. اهل سنت معتقدند پیامبر اسلام(ص) برای بعد از خود جانشینی مشخص نکرده است و مردم پس از رحلت ایشان ابوبکر فرزند ابی‌قحافه را انتخاب و با او بیعت کردند و پس از او نیز عمر بن خطاب و عثمان بن عفان را خلیفه دوم و سوم، و علی بن ابی طالب(ع) را چهارمین خلیفه می‌دانند.
معاد
نوشتار‌های اصلی: معاد، قیامت و آخرت
اعتقاد به زنده‌شدن مردگان و زندگی پس از مرگ جزو اصول باورهای ادیان و به ویژه اسلام است. باور به معاد شامل باور به وقوع حوادثی در هنگام مرگ و بعد از آن در دوران برزخ و نیز حوادث و موقعیت‌های بعد از زنده شدن مردگان در روز قیامت است. مفاهیمی مثل حشر، میزان، تطائر کتب، صراط از اموری هستند که مورد اعتقاد مسلمانان هستند.
سایر باورها
اعتقاد به وجود فرشتگان، قضا و قدر، عالم برزخ، عالم ذر، خلقت حضرت آدم از خاک و ادامه نسل انسان از حضرت آدم و حوا، نیز جزو اعتقادات همه یا اکثر مسلمانان به شمار می‌رود.
وظایف عملی
نوشتار اصلی: فروع دین
بخش مهمی از تعالیم دین اسلام ناظر به اعمال هر فرد مسلمان است. این وظایف که احکام عملی نیز نامیده می‌شوند در دانشی به نام فقه تدوین شده‌اند. منبع اصلی شناخت این وظایف قرآن و سنت (گفتار و رفتار معصومان) است.
به طور کلی می‌توان وظایف عملی هر فرد مسلمان را در سه حوزه عبادات، اخلاق و احکام مدنی و اجتماعی (معاملات) دسته‌بندی کرد.
عبادات
نوشتار اصلی: عبادت
عبادت عملی است که فقط باید به انگیزه اطاعت از دستور خداوند انجام شود. اعمال عبادی یا واجب‌اند یا مستحب. مهمترین عمل عبادی واجب در اسلام نمازهای (صَلات) روزانه است. برخی از مهمترین عبادت‌های واجب عبارتند از:روزه (صَوم) در ماه رمضان، زَکات، خُمس، زیارت خانه کعبه (حج)، جهاد.
اخلاق
نوشتار اصلی: اخلاق
در متون اصلی اسلام (قرآن و سنت معصومان) آموزه‌های فراوانی برای رفتارهای اخلاقی وجود دارد. معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راههای عملی رسیدن به کمالات اخلاقی، توصیه به رعایت حقوق دیگران و دستوراتی برای تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی جزو تعالیم اخلاقی اسلام است.
وظایف مدنی و اجتماعی
در اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره دستورات شرعی وجود دارد. اموری مثل ازدواج، طلاق، خرید و فروش، اجاره، رهن، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، شکار، امور جنائی، قضاوت هر یک احکامی دارند. این احکام در علم فقه با عنوان احکام معاملات مورد بحث قرار می‌گیرند.
انشعاب‌ها
امروزه مسلمانان در قالب دو مذهب بزرگ شیعه و اهل سنت دسته‌بندی می‌شوند. هر یک از این دو مذهب نیز دارای فرقه‌های متعددی هستند. مهمترین اختلاف بین شیعه و اهل سنت، مسئله امامت یا جانشینی پیامبر است. این اختلاف از روزهای نخستین بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) در بین برخی از اصحاب نمایان شد.
تمایزات این دو مذهب در امامت خلاصه نمی‌شود و این دو مذهب از نظر اعتقادی و احکام عملی نیز با هم تفاوت‌هایی دارند. تفاوت نگاه درباره عدالت اصحاب پیامبر، عصمت انبیاء، جبر و اختیار، برخی از احکام وضو و نماز و حج، تفاوت عقیده درباره ازدواج موقت نیز از موارداختلافی بین این دو مذهب است.
شیعه
نوشتار اصلی: شیعه
شیعه به عنوان یکی از دو مذهب اصلی اسلام خود به فرقه‌های متعددی منشعب شده است. وجه مشترک همه این فرقه‌ها اعتقاد به امامت و خلافت امام علی(ع) و دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بعد از پیامبر است.
شیعیان در اکثر کشورهای اسلامی حضور دارند ولی بیشترین جمعیت شیعه در کشورهای ایران، عراق، آذربایجان، پاکستان و لبنان ساکن هستند.
اهل سنت
نوشتار اصلی: اهل سنت و جماعت
اهل سنت از نظر جمعیت از شیعیان بیشترند. پیروان این مذهب نیز به فرقه‌های متعددی منشعب شده‌اند. این انشعاب‌ها دو محور اعتقادی و فقهی دارد. تفاوت نگرش در اعتقادات باعث ایجاد سه گرایش معتزله، اشعری و ماتریدیشده است. تفاوت در فهم احکام فقهی و فروع دین نیز منتهی به ایجاد چهار مذهب فقهی حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی شده است.
خوارج
نوشتار اصلی: خوارج
نخستین انشعاب در بین مسلمانان که به شکل‌گیری یک فرقه انجامید، انشعاب خوارج در جنگ صفین از سپاهیان امام علی(ع) است. خوارج درباره حکومت و نیز کسانی که مرتکب گناه کبیره شده‌اند باورهای خاصی داشتند.
خوارج بعدها به گروه‌های متعددی منشعب شدند و امروزه در کشورهایی مثل عمان ساکن هستند.
تاریخ
دوران مکه
نقطه آغاز اسلام در شهر مکه واقع در شبه جزیره عربستان در سال ۶۱۰ میلادی مطابق با چهلمین سال عام الفیل و نخستین سال بعثت حضرت محمد بن عبدالله(ص) پیامبر اسلام است.
نخستین دوره اسلام دوره سیزده ساله سکونت و تبلیغ پیامبر اسلام در مکه است. در این دوره پیامبر سه سال به صورت مخفی به دعوت مشغول بود. بعد از سه سال خداوند او را مأمور کرد بستگان نزدیکش را به اسلام دعوت کند.(نک:یوم الدار) در این دوره تعداد محدودی از افراد مسلمان شدند. در سالهای دوازده و سیزده بعثت، پیامبر در طی دو پیمان به نام بیعت عقبه زمینه مهاجرت به یثرب را آماده کرد.
دوران مدینه
در ربیع الاول سال سیزدهم بعثت، پیامبر به مدینه هجرت کرد و با همراهی ساکنان مدینه نخستین حکومت اسلامی را بنیان نهاد. اصحاب پیامبر در مدینه دو گروه بزرگ بودند که با نام مهاجران و انصار شناخته می‌شدند. اکثر جمعیت انصار از دو قبیله بزرگ اوس و خزرج بودند.
در این دوره پیامبر گرفتار جنگهای متعددی شدند که با عناوین غزوات و سرایا در تاریخ ثبت شده‌اند. مهمترین غزوه‌های پیامبر جنگ بدر و احد و خندق و فتح مکه هستند. بعد از فتح مکه تقریبا همه شبه جزیره عربستان مسلمان شدند.
در این دوره هم چنین پیامبر به سران کشورهای مختلف نامه نوشتند و آنها را به اسلام دعوت کردند. این دوره ده سال طول کشید و با درگذشت رسول خدا، اسلام وارد دوران جدیدی شد.
دوران خلفای سه گانه
پس از درگذشت پیامبر اسلام در سال ۱۱ ه.ق در مدینه، با وجود وصیت او مبنی بر جانشینی علی بن ابیطالب، برخی از اصحاب، ابوبکر بن ابی قحافه را به خلافت انتخاب کردند. پس از ابوبکر عمر بن خطاب و بعد از او عثمان بن عفانبه خلافت رسیدند.
در دوره خلیفه اول چند درگیری با مرتدان و چند جنگ با پیامبران دروغین گزارش شده است. در دوران خلیفه دوم که حدود ده سال طول کشید فتوحات اسلامی گسترش یافت و مسلمانان ایران و شام و مصر و… را فتح کردند. در دوران خلیفه سوم نیز گسترش قلمرو اسلام ادامه داشت. مهمترین اتفاق این دوران شورشهای داخلی بود که منجر به قتل خلیفه سوم و انتخاب علی بن ابیطالب(ع) به عنوان خلیفه چهارم شد.
دوران امام علی(ع) و امام حسن(ع)
دوران خلافت امام علی(ع) (۳۷-۴۰ ه.ق) کمتر از پنج سال طول کشید. سه جنگ داخلی جمل، صفین و نهروان از اتفاقات مهم این دوره است. امام علی(ع) در مسجد کوفه توسط یکی از خوارج ترور شد و مردم با امام حسن مجتبی(ع)فرزند ارشد ایشان بیعت کردند.
دوران خلافت امام حسن مجتبی(ع) کمتر از شش ماه به طول انجامید که بیشتر آن نیز به جنگ داخلی سپاه امام با سپاه شام به فرماندهی معاویه پسر ابوسفیان گذشت. جنگ با امضای صلح نامه وانتقال خلافت به معاویه به پایان رسید.(نک: صلح امام حسن)
اسلام و دیگر ادیان
بر اساس آیات قرآن و سنت اسلامی، مسلمانان حضور برخی از دیگر ادیان را در حکومت اسلامی به رسمیت می‌شناسند هر چند باورهای آنان را نادرست می‌شمرند.
آیین‌های صابئی، یهودی، مسیحی و زرتشتی در قرآن ذکر شده‌اند.[۱۹] از آنجا که به باور مسلمانان این ادیان مبتنی بر کتاب آسمانی هستند به آنها اهل کتاب گفته می‌شود. بر اساس احکام اسلامی این اقلیت‌های دینی اگر در جامعه اسلامی زندگی کنند باید مالیاتی به نام جزیه بدهند. در متون دینی از این اقلیت‌ها با نام کفار ذمی یا اهل ذمه نیز یاد شده است.
جغرافیا و جمعیت مسلمانان
نقشه پراکندگی مذاهب اسلامی جهان
مسلمانان امروزه در بیشتر کشورهای جهان حضور دارند. جمعیت مسلمانان جهان حدود یک و نیم میلیارد نفر است. اکثر مسلمانان در قاره آسیا و به ویژه خاورمیانه زندگی می‌کنند.
پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان اندونزی است. عربستان به علت وجود دو شهر مکه و مدینه و برگزاری مراسم سالیانه حج در آن از کشورهای مهم مسلمان محسوب می‌شود. عراق نیز از کشورهای مهم اسلامی است که مقبره شش امام شیعه در آن است و مدت‌ها پایتخت خلافت اسلامی بوده است. هم‌چنین یکی از بزرگترین و باسابقه‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه در شهر نجف عراق قرار دارد.
پانویس
پرش به بالا↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سلم»؛ ابن فارس، معجم مقاییس فی اللغة، ذیل واژه «سلم»؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج ۲، ص۷۱۵؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، ج ۵، ص۱۹۱- ۱۹۲.
پرش به بالا↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سلم»؛ طریحی، مجمع البحرین «سلم»؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ذیل واژه «سلم».
پرش به بالا↑ ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۲۵۶.
پرش به بالا↑ طریحی، مجمع البحرین، ذیل واژه «سلم».
پرش به بالا↑ ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۲۵۶.
پرش به بالا↑ نصر، آرمانها و واقعیتهای اسلام، ص۳۱.
پرش به بالا↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۱۹۳
پرش به بالا↑ سوره آل عمران، آیه ۸۵
پرش به بالا↑ سوره آل عمران، آیه ۱۹
پرش به بالا↑ رک: ری‌شهری، میزان الحکمه، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۳۵۹-۳۷۸.
پرش به بالا↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱،ص۳۰۱-۳۰۳.
پرش به بالا↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج ۹، ص۲۰۷؛ عروسی، تفسیر نورالثقلین، ۱۳۷۳ش، ج ۵، ص۱۰۲- ۱۰۳؛ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸
پرش به بالا↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸
پرش به بالا↑ باقلانی، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، ۱۴۰۷ق، ص۸۹-۹۰
پرش به بالا↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۳- ۳۱۴
پرش به بالا↑ الزحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، ۱۴۱۱ق، ج ۱، ص۳۱۸؛ القرطبی، الاسنی فی شرح اسماءالله الحسنی، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص۱۳۴.
پرش به بالا↑ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۲۰۷.
پرش به بالا↑ رک: سبحانی، الالهیات، ج ۲
پرش به بالا↑ سوره حج، آیه ۱۸
منابع
ابن فارس، احمد، معجم المقاییس فی اللغة، تحقیق شهاب الدین ابوعمرو، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
الزحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، بیروت، دارالفکر المعاصر، ۱۴۱۱ق.
القرطبی، محمدبن احمد، الاسنی فی شرح اسماءالله الحسنی، بی جا، دارالصحابه لتراث، ۱۴۱۶ق.
ایزوتسو، توشیهیکو، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴ش.
باقلانی، ابوبکر، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، به کوشش احمد حیدر، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۷ق.
تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، به کوشش عبدالرحمن عمیرة، قم، شریف رضی، ۱۴۰۹ق.
ری شهری، محمد، میزان الحمکة، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۱۷ق.
طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة و افست، تهران، ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق.
طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
عروسی حویزی، ابن جمعه، تفسیر نورالثقلین، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.
فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک، ۱۴۱۹ق.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۴ش.
نصر، سید حسین، آرمانها و واقعیتهای اسلام، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران، جامی، ۱۳۸۲ش.
پیوند به بیرون
منبع مقاله: پژوهشکده باقرالعلوم(ع)
اوضاع سیاسی، مذهبی ایران در آستانه ظهور اسلام
ویکی شیعه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خیلی خوب بود ممنون از شما
سلام میخوام از مطالب شما پاور بسازم اجازه دارم .
سلام علیکم
با ذکر منبع و نام هدانا، اشکال ندارد.
وفقکم الله لکل الخیر