حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت
فهرست این نوشتار:
حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت
حبوه چیست: در اصطلاح فقهی قرآن و انگشتر و شمشیر میت و لباسی را که پوشیده یا برای پوشیدن گرفته و دوخته است اگر چه نپوشیده باشد را حبوه گویند که به پسر بزرگتر به ارث می رسد.
[لوازم شخصی میت]
مسأله 2780 قرآن و انگشتر و شمشیر میت و لباسی را که پوشیده یا برای پوشیدن گرفته و دوخته است اگر چه نپوشیده باشد مال پسر بزرگتر است (1) و اگر میت از این چهار چیز بیشتر از یکی دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد چنانچه مورد استعمال است یا برای استعمال مهیا شده، مال پسر بزرگتر است.
(1) (بهجت): اگر چه نپوشیده باشد، در صورتی که برای مصرف و استفاده کردن، نه فقط برای ملکیّت، آنها را گرفته باشد، مال پسر بزرگتر است، اگر چه فرزند بزرگتر دختر باشد. و بر پسر بزرگ نیز واجب است که نمازها و روزه‌هایی که از پدرش قضا شده بجا آورد و حکم رسیدن این اموال به پسر بزرگ، بنا بر احتیاطِ واجب در صورتی است که میّت غیر از اینها مال دیگری نیز داشته باشد.
(اراکی): مسأله قرآن و انگشتر و شمشیر پدر و لباسی را که آن را پوشیده یا برای پوشیدن گرفته و دوخته است اگر چه هنوز نپوشیده باشد مال پسر بزرگتر است و بنا بر احتیاط در مورد کُتُب و رحل و راحله و اسلحه میّت پسر بزرگتر با دیگر ورثه مصالحه کنند و همچنین اگر میّت از این چهار چیز و غیر این چهار چیز بیشتر از یکی دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد باید با ورثه مصالحه کنند.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله اگر مردی بمیرد و غیر از قرآن و انگشتر و شمشیر و لباسی را که پوشیده، مال داشته باشد، این چهار چیز مال پسر بزرگتر است و اگر غیر از اینها مالی نداشته باشد، اینها مال همه ورثه است و اگر میّت از این چهار چیز بیشتر از یکی دارد مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگ در آنها با ورثه دیگر مصالحه کند.
(خوئی)، (سیستانی): مسأله قرآن و انگشتری و شمشیر میت و لباسهایی را که پوشیده ((سیستانی): یا برای پوشیدن نگه داشته است) مال پسر بزرگتر است و اگر میت از سه چیز اوّل بیشتر از یکی دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگ در آنها با ورثه دیگر صلح کند.
((سیستانی): و همچنین در مورد رحل قرآن و تفنگ و خنجر و مانند آنها از سلاحهای دیگر و غلاف شمشیر و جای قرآن تابع آنهاست).
(فاضل): مسأله قرآن و شمشیر و انگشتر و لباسی که میّت برای پوشیدن تهیه نموده است و لو نپوشیده باشد به پسر بزرگتر میّت اختصاص دارد. اگر میّت چند قرآن یا شمشیر یا انگشتر یا لباس داشته باشد همه آنها به پسر بزرگتر میّت می‌رسد.
(زنجانی): مسأله قرآن و کتابها و انگشتر و شمشیر و سلاح میّت و لباسهایی را که پوشیده یا برای پوشیدن تهیّه کرده و جهاز شتر، مال پسر بزرگتر است، و در قرآن و انگشتر و شمشیر و سلاح میّت اگر بیشتر از یکی باشد، احتیاط آن است که پسر بزرگ در آنها با ورثه دیگر مصالحه کنند و بنا بر احتیاط مستحب ّ، در مورد مرکب میّت هم رضایت پسر بزرگتر جلب شود.
(مکارم): مسأله هرگاه مردی از دنیا برود قرآن، انگشتر و شمشیر و لباسی را که می‌پوشیده یا برای پوشیدن آماده کرده مال پسر بزرگتر اوست و اگر میت از این چهار چیز بیش از یکی دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد، چنانچه از همه آنها استفاده می‌کرده همه به پسر بزرگترش می‌رسد.
(تبریزی): مسأله قرآن و انگشتری و شمشیر میت یا سلاح دیگر که برای مردها متعارف است و لباسهایی را که پوشیده در صورتی که آنها را به شخص دیگری وصیت نکند مال پسر بزرگتر است و اگر میت از سه چیز اول بیشتر از یکی دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتری دارد، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگ در آنها با ورثه دیگر صلح کند اگر چه بعید نیست همه آنها مال او باشد.
[چند فرزند بزرگ]
مسأله 2781 اگر پسر بزرگ میت بیش از یکی باشد مثلًا از دو زن او در یک وقت دو پسر به دنیا آمده باشد (1) باید لباس و قرآن و انگشتر و شمشیر میت را به طور مساوی بین خودشان قسمت کنند (2).
این مسأله، در رساله آیات عظام: (زنجانی)، (فاضل) و (مکارم) نیست
(1) (بهجت): اگر چنین فرضی صحیح باشد..
(2) (سیستانی): باید چیزهای گذشته را به طور مساوی بین خودشان قسمت کنند و این حکم مختص بزرگترین پسر است هر چند خواهرانی بزرگتر از خود داشته باشد.
[مسأله 2782]
مسأله 2782 اگر میت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر باشد، باید چهار چیزی هم که مال پسر بزرگتر است و در مسأله پیش گفته شد، به قرض او بدهند (1) و اگر قرضش کمتر از مال او باشد (2) بنا بر احتیاط واجب (3) باید از آن چهار چیزی هم که به پسر بزرگتر می‌رسد به نسبت به قرض او بدهند (4) مثلًا اگر همه دارایی او شصت تومان است و به مقدار بیست تومان آن از چیزهایی است که مال پسر بزرگتر است و سی تومان هم قرض دارد بنا بر احتیاط واجب (5) پسر بزرگ باید به مقدار ده تومان از آن چهار چیز را بابت قرض میت بدهد.
(1) (مکارم): ولی اگر اموالش بیشتر باشد و بتوان قرض او را داد و مقدار قابل توجّهی هم برای ورثه باقی می‌ماند، باید آن چهار چیز را به پسر بزرگترش داد. [پایان مسأله]
(2) (تبریزی): به طوری که بعد از اداء دین برای وارثها ارث می‌رسد، اشیاء مزبوره مال پسر بزرگتر است. [پایان مسأله]
(نوری): اگر قرضش کمتر از مال او باشد، چهار چیزی که ذکر گردید به پسر بزرگتر به عنوان حَبوَه داده می‌شود و قرض میت را از اموال دیگرش باید بپردازد. [پایان مسأله]
(3) (بهجت): بنا بر أظهر..
[عبارت «بنا بر احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: (اراکی)، (خوئی)، (گلپایگانی) و (صافی) نیست]
(4) (سیستانی): اگر میّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر باشد، باید پسر بزرگتر چیزهایی هم که مال اوست و در مسأله پیش گفته شد، به قرض او بدهد و یا به مقدار قیمت آنها از مال خود بدهد و اگر قرض میّت کمتر از مال او باشد، چنانچه بقیه اموالش غیر از آن چند چیزی که به پسر بزرگتر می‌رسد کافی برای ادای قرضش نباشد، باید پسر بزرگتر از آن چیزها یا از مال خود به نسبت به قرض او بدهد و اگر بقیه اموالش کافی به قرض باشد، باز هم احتیاط لازم آن است که پسر بزرگتر به کیفیّت گذشته در ادای قرض میّت شرکت کند..
(5) [عبارت «بنا بر احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: (خوئی)، (گلپایگانی)، (سیستانی)، (بهجت) و (صافی) نیست]
(فاضل): مسأله اگر میّت قرض داشته باشد و قرض او بیشتر از تمام مال او باشد یا وصیت کرده باشد که قرض او را از این وسائل بدهند با این وسائل را به شخص دیگری بدهند این وسائل به پسر بزرگتر نمی‌رسد.
(زنجانی): مسأله اگر میّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر باشد، باید چیزهایی را که مال پسر بزرگتر است و در مسأله پیش گفته شد، برای ادای قرضهای او بدهند، و اگر قرضش کمتر از مال او باشد، باید به نسبت از آن چیزها هم که مال پسر بزرگتر است برای ادای قرض او بدهند، مثلًا اگر همه دارایی او 6 میلیون تومان است و به مقدار دو میلیون تومان آن از چیزهایی است که مال پسر بزرگتر است و سه میلیون تومان هم قرض دارد، پسر بزرگتر باید به مقدار یک میلیون تومان را از آن چیزها بابت قرض میّت بدهد.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
موارد استثناء حبوه که به پسر بزرگتر نمی رسد
پرسش : در چه صورتی قرآن، انگشتر و شمشیر و لباس میت به پسر بزرگتر او نمی رسد؟
پاسخ : 1- هرگاه میّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر از آن باشد، قرآن، انگشتر و شمشیر و لباس او به پسر بزرگترش نمى رسد و باید به قرض او بدهند، ولى اگر اموالش بیشتر باشد و بتوان قرض او را داد و مقدار قابل توجّهى هم براى ورثه باقى مى ماند، باید آن چهار چیز را به پسر بزرگترش داد.
2- اگر آن قرآن قیمت فوق العاده ای دارد همه ورثه در آن شریکند
3- فقط انگشتر و قرآن و شمشیر و لباسی که می پوشیده یا آماده پوشیدن بوده جزء حبوه است آن هم در صورتی که قیمت فوق العاده ای نداشته باشد.
اموالی که فقط به پسر بزرگتر می رسد [حبوه ]
پرسش :کدام قسمت از اموال میت فقط به پسر بزرگتر او می رسد؟
پاسخ :هرگاه مردى از دنیا برود، قرآن، انگشتر و شمشیر و لباسى را که مىپوشیده، یا براى پوشیدن آماده کرده، مال پسر بزرگتر اوست.
اگر از موارد حبوه بیش از یکی باشد [حبوه ]
پرسش :اگر از موارد حبوه یعنی اختصاصی های پسر بزرگتر در ماترک میت بیش از یکی داشته باشد تکلیف چیست؟
پاسخ :اگر میّت از این چهار چیز بیش از یکى دارد، مثلًا دو قرآن یا دو انگشتر دارد چنانچه از همه آنها استفاده مىکرده همه به پسر بزرگترش مىرسد.
موارد استثناء حبوه که به پسر بزرگتر نمی رسد [حبوه ]
پرسش :در چه صورتی قرآن، انگشتر و شمشیر و لباس میت به پسر بزرگتر او نمی رسد؟
پاسخ :1- هرگاه میّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر از آن باشد، قرآن، انگشتر و شمشیر و لباس او به پسر بزرگترش نمى رسد و باید به قرض او بدهند، ولى اگر اموالش بیشتر باشد و بتوان قرض او را داد و مقدار قابل توجّهى هم براى ورثه باقى مى ماند، باید آن چهار چیز را به پسر بزرگترش داد. 2- اگر آن قرآن قیمت فوق العاده ای دارد همه ورثه در آن شریکند 3- فقط انگشتر و قرآن و شمشیر و لباسی که می پوشیده یا آماده پوشیدن بوده جزء حبوه است آن هم در صورتی که قیمت فوق العاده ای نداشته باشد
اطلاق یا عدم اطلاق حبوه بر تفنگ و نیزه [حبوه ]
پرسش :آیا تفنگ یا نیزه هم مثل شمشیر به ولد اکبر مى رسد؟
پاسخ :در مورد تفنگ احتیاط مصالحه با سایر ورثه است و در صورتى که صغیر داشته باشد، باید حقّ صغیر را بدهند؛ و اگر بیش از متعارف گلوله داشته باشد حق تمام ورثه است و نیاز به مصالحه با پسر بزرگ نمی باشد؛ اما نیزه ملحق به حبوه نیست..
عدم صدق حبوه بر موتور و اتومبیل یا دوچرخه سوارى و ساعت مچى [حبوه ]
پرسش :آیا موتور و اتومبیل یا دوچرخه سوارى و ساعت مچى به عنوان حبوه محسوب مى شود؟
پاسخ :هیچ کدام از حبوه نیست.
تکلیف حبوه اگر میت چند پسر بزرگ داشته باشد [حبوه ]
پرسش :اگر مردى چند زن داشته باشد که هر کدام ولد اکبر داشته باشند، این سلاح به کدام یک از آنها مى رسد؟
پاسخ :معیار بزرگتر بودن از نظر سن است و در صورت تساوى آنها در سن، در میان همه آنها تقسیم مى شود.
تکلیف حبوه اگر پسران بزرگ میت دوقلو باشند [حبوه ]
پرسش :شخصی دو پسر دارد که دو قلو هستند . کدامیک از نظر شرعی پسر بزرگتر هستند؟
پاسخ :آنکه اول بدنیا آمده است پسر بزرگتر می باشد.
رابطه حبوه و انجام قضای واجبات پدر [حبوه ]
پرسش :برخى تصوّر مى کنند که فلسفه حبوه براى پسر بزرگتر این است که او قضاى نمازها و روزه هاى پدر را باید انجام بدهد و در واقع حبوه عوض و اجرت عبادتهاى مذکور است، آیا این سخن صحیح است؟ اگر صحیح باشد، در صورتى که پدر عبادت قضا شده اى نداشته باشد، آیا حبوه باید در بین تمام ورثه تقسیم شود؟
پاسخ :مساله حبوه ارتباط صددرصد با مساله قضاى نماز و روزه ندارد، هرکدام حکم جداگانه اى است
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
- احکام وقف مطابق نظر آیت الله خامنه ای
- احکام وقف
- محروم کردن از ارث
- وصیت بیش از ثلث مال
- پرداخت دیون و واجبات میت از اصل مال
- وضو و نماز در صورت خروج پی در پی باد معده
کلید: حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت حبوه ارث پسر بزرگ از لوازم شخصی میت
