تیمم بر چه چیزهایی صحیح است
فهرست این نوشتار:
نکته: بر سنگ هایی که روکش های کارخانه ای و از غیر زمین دارند نمی توان تیمم کرد. تیمم بر سرامیک باطل هست.
تيمم بر روى انواع سنگ مرمر
پرسش 174 . حكم تيمم بر روى انواع سنگ مرمر چگونه است؟ آيا با وجود خاك، تيمم بر آنها در حال اختيار صحيح است؟
همه مراجع: تيمم بر انواع سنگ مرمر با وجود خاك نيز صحيح مى باشد.
تيمم بر چوب
پرسش 175 . آيا تيمم بر چوب و تخته صحيح است؟
همه مراجع: خير صحيح نيست.
تيمم بر گچ ديوار
پرسش 176 . آيا تيمم بر گچ پخته (مثل گچ روى ديوار) صحيح است؟
آيات عظام امام، تبريزى، صافى، فاضل و مكارم: بنابر احتياط واجب، با وجود خاك، تيمم بر گچ ديوار صحيح نيست.[3]
آيات عظام بهجت و نورى: با وجود خاك، تيمم بر گچ ديوار صحيح نيست.[4]
آيات عظام خامنه اى، سيستانى و وحيد: تيمم بر گچ ديوار صحيح است؛ ولى احتياط مستحب آن است كه با وجود خاك (و مانند آن) بر آن تيمم نكند.[5]
هدانا/تبصره: گچ ديوار نبايد مانعي همچو رنگ را داشته باشد.
تيمم بر خاك نمناك
پرسش 177 . تيمم بر خاك نمناك و خيس چگونه است؟
همه مراجع: صحيح است؛ ولى بهتر (احتياط مستحب) است كه با وجود زمين يا خاك خشك، به خاك نمناك تيمم نكند.[6]
تيمم بر آجر
پرسش 178 . آيا تيمّم بر آجر صحيح است؟
آيات عظام امام، خامنه اى، سيستانى، فاضل و وحيد: آرى، تيمم بر آجر صحيح است؛ ولى بهتر (احتياط مستحب) است با آن تيمم نكنند.[7]
آيات عظام بهجت، صافى و نورى: خير، تيمم بر آجر صحيح نيست.[8]
آيات عظام تبريزى و مكارم: بنابر احتياط واجب، تيمّم بر آجر صحيح نيست.[9]
گرد و غبار تيمم
پرسش 179 . آيا لازم است محل تيمم گرد و غبار هم داشته باشد؟
آيات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل و نورى: خير؛ ولى مستحب است گردى هم داشته باشد.[10]
آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: تا آنجا كه امكان دارد، بنابر احتياط واجب بايد گردى هم داشته باشد.[11]
آية اللّه مكارم: سابقا فتواى ما بر شرطیت علوق بود. علوق به معناى گرد و غبار است و شرطیت آن را به این معناست که سنگ مورد تیمم باید غبار و یا گرد و خاکى داشته باشد که به هنگام زدن دست بر سنگ، آن غبار به دست بماند. اما ما در مطالعاتى که در این مورد کردیم نظرمان تغییر کرد و فتواى ما این است که علوق شرط نیست. بنابراین تیمم بر سنگهاى شسته و صیقل داده شده مثل سنگ مرمر که در ساختمانها به کار مىرود صحیح است اگر چه هیچ غبارى بر آن نباشد.[12]
- [1]. توضيح المسائل مراجع، م 685 و دفتر: آية اللّه خامنه اى.
- [2]. تبريزى، استفتائات، س 288 ؛ العروة الوثقى، ج 1، فيما يصح التيمم به.
- [3]. توضيح المسائل مراجع، م 685.
- [4]. بهجت، وسيله النجاة، ج 1، م 485 و نورى، توضيح المسائل، م 685.
- [5]. سيستانى، توضيح المسائل مراجع، م 685 و وحيد، توضيح المسائل، م 692 و خامنه اى، اجوبة، س 210.
- [6]. توضيح المسائل مراجع، م 691 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 692، وحيد، توضيح المسائل، م 698.
- [7]. امام، سيستانى و فاضل، تعليقات على العروة، فصل فيما يصح التيمم به؛ وحيد، توضيح المسائل، م 692 و خامنه اى، اجوبة، س 210.
- [8]. نورى، تعليقات على العروة، فصل فيما يصح التيمم به ؛ صافى، هداية العباد، ج 1، م 494 ؛ بهجت، وسيلة النجاه، ج 1، م 485.
- [9]. مكارم، تعليقات على العروة، فصل فيما يصح التيمم به و تبريزى، منهاج الصالحين، ج 1، م 357.
- [10]. توضيح المسائل مراجع، م 698؛ نورى، توضيح المسائل، م 699؛ دفتر: خامنه اى.
- [11]. توضيح المسائل مراجع، م 698 و وحيد، توضيح المسائل، م 705.
- (احكام وضو غسل و تيميم، پرسمان).
- [12]. (سایت هدانا، برگرفته از استفتائات جدید آیت الله مکارم شیرازی).
چیزهایی که تیمّم به آنها صحیح است
[ تیمّم با خاک و ریگ و کلوخ و سنگ]
مسأله 684 تیمّم به خاک و ریگ و کلوخ و سنگ اگر پاک باشند صحیح است، و به گِل پخته مثل آجر و کوزه نیز صحیح است. (1)
(1) (اراکی:) به گِل پخته مثل آجر و کوزه، هر چند کوبیده شود و نرم گردد صحیح نیست.
(نوری:) به گل پخته مثل آجر و کوزه و هم چنین به گچ و آهک پخته، صحیح نیست.
(بهجت:) به آجر و کوزه قبل از پخته شدن نیز صحیح است ولی اگر پخته شده باشد و چیز دیگری برای تیمّم ندارد، احتیاطاً هم به اینها و هم به مانند گِل یا غبار تیمّم نماید.
(گلپایگانی، صافی:) مسأله تیمّم به خاک و ریگ و کلوخ و سنگ صحیح است ولی احتیاط مستحب ّ آن است که اگر خاک ممکن باشد به چیز دیگر تیمّم نکند و اگر خاک نباشد با ریگ، و اگر ریگ نباشد با کلوخ و چنانچه کلوخ هم نباشد، با سنگ تیمّم نماید.
(خوئی، تبریزی:) اگر خاک نباشد، با ریگ یا کلوخ، و چنانچه ریگ و کلوخ هم نباشد با سنگ تیمّم نماید.
(سیستانی:) اگر خاک نباشد، با ماسه بسیار نرمی که خاک بر آن صدق کند؛ و اگر ممکن نباشد با کلوخ و اگر ممکن نباشد با ریگ و چنانچه ریگ و کلوخ هم نباشد با سنگ تیمم نماید.
(مکارم:) مسأله تیمّم بر چند چیز جایز است: خاک، شن، ریگ، کلوخ (خاکهای به هم چسبیده) و سنگ، به شرط این که پاک باشند و مختصر غباری لا اقل بر آنها باشد.[سابقا فتواى ما بر شرطیت علوق بود. علوق به معناى گرد و غبار است و شرطیت آن را به این معناست که سنگ مورد تیمم باید غبار و یا گرد و خاکى داشته باشد که به هنگام زدن دست بر سنگ، آن غبار به دست بماند. اما ما در مطالعاتى که در این مورد کردیم نظرمان تغییر کرد و فتواى ما این است که علوق شرط نیست. بنابراین تیمم بر سنگهاى شسته و صیقل داده شده مثل سنگ مرمر که در ساختمانها به کار مىرود صحیح است اگر چه هیچ غبارى بر آن نباشد.]
(زنجانی:) مسأله در حال اختیار تیمم باید به خاک یا چیزهایی که از زمین بوده و پودر شده؛ مانند سنگ پودر شده و گچ پودر شده صورت گیرد، و تیمم به گچ و آهک پخته و آجر پخته که پودر شده است در حال اختیار جایز است.
[ تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک و سنگ مرمر سیاه]
مسأله 685 تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است ولی تیمّم به جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد (1) و احتیاط واجب آن است که با بودن خاک یا چیز دیگری که تیمّم به آن صحیح است، به گچ و آهک پخته هم تیمّم نکند و اگر دسترسی به خاک و مانند آن ندارد و امر دایر است بین گچ یا آهک پخته و بین غبار یا گل باید به احتیاط واجب جمع کند بین تیمّم به هر دو.
(1) (نوری:) بقیه مسأله ذکر نشده.
(فاضل:) و احتیاط واجب آن است که به گچ و آهک پخته هم تیمّم نکند. [پایان مسأله] (مکارم:) و احتیاط واجب آن است که بر گچ و آهک پخته و هم چنین بر آجر و سفال تیمّم نکند. [پایان مسأله (گلپایگانی، صافی:) مسأله تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک صحیح است و با بودن چیزی که تیمّم بر آن صحیح است، أحوط آن است که به گچ و آهک پخته تیمّم نکند، (گلپایگانی: ولی به سنگ معدنی مثل سنگ عقیق تیمّم باطل می باشد).
(خوئی، تبریزی:) مسأله تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک صحیح است و بنا بر احتیاط واجب (تبریزی: بنا بر احتیاط) در حال اختیار به گچ و آهک پخته (خوئی: و آجر پخته) و به سنگ معدن مثل سنگ عقیق تیمّم ننمایند.
(زنجانی:) مسأله تیمّم بر سنگ و هر چیزی که مانند سنگ با زدن دست هیچ چیزی از آن به دست نمی چسبد، در حال اختیار یا غیر اختیار جایز نیست و کسی که تنها سنگ در اختیار دارد، بنا بر احتیاط مستحب با آن تیمم نموده و نماز بخواند ولی باید بعداً نماز را قضا نماید. سنگ گچ و سنگ آهک حکم سایر سنگها را دارد و تیمم به جواهر؛ مانند عقیق، هر چند پودر شده باشد، جایز نیست.
(سیستانی:) مسأله تیمّم با سنگ گچ و سنگ آهک صحیح است و هم چنین تیمّم با گرد و غباری که روی فرش و لباس و مانند اینها جمع می شود چنانچه به قدری باشد که در نظر عرف، خاک نرم محسوب شود صحیح است اگر چه احتیاط مستحب ّ آن است که در حال اختیار بر آن تیمّم ننمایند. و هم چنین بنا بر احتیاط مستحب ّ در حال اختیار با گچ و آهک پخته و آجر پخته و با سنگ معدن مثل سنگ عقیق تیمّم ننمایند.
(بهجت:) مسأله تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک قبل از پخته شدن صحیح است و اگر سنگ گچ و آهک پخته شده است و چیز دیگری ندارد احتیاطاً هم به آنها و هم به گل یا غبار، اگر برایش ممکن است، تیمّم نماید. ولی تیمّم به جواهر مانند سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد.
[تیمم بر گرد و غبار در نبود خاک و…]
مسأله 686 اگر خاک و ریگ و کلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری که روی فرش (1) و لباس و مانند اینهاست (2) تیمّم نماید (و اگر غبار در لای لباس و فرش باشد تیمّم به آن صحیح نیست مگر آن که اول دست بزند تا روی آن غبار آلوده شود بعد تیمّم کند (3)) و چنانچه گرد پیدا نشود (4)، باید به گل تیمّم کند (5) و اگر گل هم پیدا نشود، احتیاط مستحب ّ (6) آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند و بنا بر احتیاط (7) بعداً قضای آن را به جا آورد (8).
(1) (خوئی، فاضل، تبریزی:) در فرش..
(2) (مکارم:) روی لباس و مانند آن است..
(3) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: اراکی، خوئی، مکارم، تبریزی و فاضل نیست]
(4) (مکارم:) چنانچه غبار پیدا نشود..
(5) (خوئی:) و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است که در صورت تمکّن به یکی از امور گذشته (گچ، آهک، آجر، سنگ معدن) نیز تیمّم کند و اگر غبار و گل میسور نشد فقط به یکی از این امور تیمّم نماید و اگر هیچ یک از اینها پیدا نشود احتیاط مستحب ّ آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند، ولی واجب است بعداً قضای آن را به جا آورد.
(6) (فاضل:) احتیاط واجب..
(7) [عبارت «بنا بر احتیاط» در رساله آیت اللّه اراکی نیست]
(8) (تبریزی:) اگر گِل هم پیدا نشود، واجب است بعداً قضای آن را بجا آورد.
(فاضل:) واجب است بعداً قضای آن را به جا آورد.
(مکارم:) احتیاط واجب آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند و بعداً قضای آن را به جا آورد. و چنین کسی را «فاقد الطّهورین» نامند.
(گلپایگانی، صافی:) مسأله اگر خاک و ریگ و کلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری که در فرش و لباس و مانند اینها نشسته اگر ظاهر است تیمّم کند و اگر گرد و غبار آنها ظاهر نیست، ولی وقتی دست به آن می زنند گرد برمی خیزد، احتیاط، جمع بین تیمّم به آن و تیمّم به گِل است و چنانچه اصلًا گرد پیدا نشود، باید به گِل تیمّم کند و اگر گِل هم پیدا نشود، احتیاط آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند ولی واجب است بعداً قضای آن را به جا آورد.
(سیستانی:) مسأله اگر خاک و ریگ و کلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گِل تیمّم کند و اگر گِل هم پیدا نشد باید بر روی فرش یا لباس و مانند اینها که گرد و غبار در لای آنها می باشد یا آن که بر روی آنها نشسته ولی به مقداری نیست که از نظر عرف، خاک محسوب شود تیمّم کند و اگر هیچ یک از اینها پیدا نشود احتیاط مستحب ّ آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند ولی واجب است بعداً قضای آن را به جا آورد.
(بهجت:) مسأله اگر خاک، ریگ، کلوخ و سنگ پیدا نشود، باید با تکان دادن لباس و فرش و مانند آن خاک تهیه کند. هم چنین اگر با خُشک کردن گِل بتواند خاک تهیه کند باید این کار را انجام دهد، و اگر تهیه خاک به هیچ صورتی ممکن نیست، دست خود را بر لباس یا فرش و مانند آن بزند تا روی آن غبارآلود شود و بر آن تیمّم کند و اگر غبار در لای لباس یا فرش باشد تیمّم بر آن صحیح نیست؛ چنانچه گرد و غبار هم پیدا نشود، باید به گِل تیمّم کند، و اگر گِل هم پیدا نشود، احتیاط مستحب ّ آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند و بنا بر اقوی بعداً قضای آن را به جا آورد.
(زنجانی:) مسأله در صورتی که خاک و مانند آن پیدا نشود باید به گرد و غباری که روی اشیاء نشسته تیمم کند و اگر آن هم پیدا نشد باید به گِل تیمم کند و در صورتی که گِل هم پیدا نشد، بنا بر احتیاط مستحب بدون تیمم نماز بخواند ولی باید بعداً نماز را قضا نماید.
[اگر بتواند با تکاندن فرش و مانند آن خاک تهیه کند]
مسأله 687 اگر بتواند با تکاندن فرش و مانند آن خاک تهیه کند، تیمّم به گرد (1) باطل است و اگر بتواند گِل را خشک کند و از آن خاک تهیه نماید، تیمّم به گِل باطل می باشد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست (1) (سیستانی:) تیمم به چیز گردآلود.. (بهجت:) رجوع کنید به ذیل مسأله 686.
[ کسی که آب ندارد اگر برف یا یخ داشته باشد]
مسأله 688 کسی که آب ندارد اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممکن است باید آن را آب کند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید (1) و اگر ممکن نیست و چیزی هم که تیمّم به آن صحیح است ندارد، احتیاط مستحب ّ آن است که نماز را بدون وضو و تیمّم بخواند (2) و بنا بر احتیاط واجب بعداً قضا کند (3).
(1) (مکارم:) بقیه مسأله ذکر نشده.
(2) (اراکی:) و بعداً قضا کند. (بهجت:) و بعداً باید قضای آن را هم بخواند.
(فاضل:) احتیاط واجب آن است که نماز را بدون وضو و تیمم بخواند و به هر حال باید بعداً قضا کند. (3) (گلپایگانی، صافی:) اگر ممکن نیست و چیزی هم که تیمّم به آن صحیح است ندارد، احتیاط واجب (صافی: احتیاط) آن است که با برف یا یخ اعضاء وضویا غسل را نمناک کند و اگر این هم ممکن نیست به یخ یا برف تیمّم نماید ولی در دو صورت اخیر نمازی را که خوانده باید قضا کند.
(تبریزی:) اگر ممکن نیست و چیزی هم که تیمّم به آن صحیح است ندارد، لازم است نماز خود را در خارج وقت قضا نماید.
(خوئی، سیستانی:) اگر ممکن نیست و چیزی هم که تیمّم بر آن صحیح است ندارد، لازم است نماز خود را در خارج وقت قضا نماید و بهتر آن است که با برف یا یخ، اعضاء وضو یا غسل را نمناک کند (سیستانی: و در وضو با رطوبت دست، سر و پاها را مسح نماید) و اگر این هم ممکن نیست به یخ یا برف تیمّم نماید و در وقت نیز نماز را بخواند (سیستانی: و در هر دو صورت قضا لازم است).
(زنجانی:) اگر ممکن نیست، باید تیمم کند؛ ولی اگر چیزی هم که تیمم به آن صحیح است ندارد، بنا بر احتیاط واجب با برف یا یخ اعضای وضو یا غسل را نمناک کند و نماز خوانده و در خارج وقت قضای نماز را نیز بخواند و اگر نمناک کردن اعضا با برف و یخ هم ممکن نیست بنا بر احتیاط مستحب با یخ و برف تیمم کند و در وقت نماز بخواند ولی لازم است نماز خود را در خارج وقت قضا نماید.
[م اگر با خاک و ریگ چیزی مانند کاه که تیمّم به آن باطل است]
مسأله 689 اگر با خاک (و ریگ (1)) چیزی مانند کاه که تیمّم به آن باطل است مخلوط شود، نمی تواند به آن تیمّم کند، ولی اگر آن چیز به قدری کم باشد که در خاک (یا ریگ (2)) از بین رفته حساب شود، تیمّم به آن خاک (و ریگ (3)) صحیح است (4).
(1)، (2) و (3) – [قسمتهای داخل پرانتز در رساله آیت اللّه زنجانی نیست] (4) (بهجت:) بلکه اگر آن چیز کم باشد و از بین رفته هم حساب نشود ولی عرفاً خاک و ریگ گفته شود، بعید نیست تیمّم صحیح باشد.
[ اگر چیزی ندارد که بر آن تیمّم کند]
مسأله 690 اگر چیزی ندارد که بر آن تیمّم کند چنانچه ممکن است، باید به خریدن و مانند آن تهیه نماید.
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
شاید این مطالب را هم بپسندید:
[تیمّم به دیوار گلی صحیح است]
مسأله 691 تیمّم به دیوار گلی (1) صحیح است (2) و احتیاط مستحب ّ آن است که با بودن (زمین یا (3)) خاک خشک، به (زمین یا (4)) خاک نمناک تیمّم نکند.
(1) (زنجانی:) که با زدن دست بر آن، دست انسان خاکی می شود.. (2) (بهجت:) و هم چنین است تیمّم به زمین و خاک نمناک؛ و تیمّم به گِل سفت شده نیز صحیح است، بنا بر این گِلی که تیمّم به آن با وجود زمین و خاک خشک صحیح نیست، گِلی است که تر باشد. (3) و (4) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه زنجانی نیست]
[چیزی که بر آن تیمّم می کند باید پاک باشد]
مسأله 692 چیزی که بر آن تیمّم می کند باید پاک باشد (1) و اگر چیز پاکی که تیمّم به آن صحیح است ندارد، نماز بر او واجب نیست ولی باید قضای آن را به جا آورد (2).
(1) (سیستانی:) چیزی که بر آن تیمّم می کند باید شرعاً پاک باشد و بنا بر احتیاط واجب عرفاً نیز پاکیزه باشد یعنی آلوده به چیزی که موجب تنفر است نباشد.. (2) (خوئی، سیستانی:) و بهتر آن است که در وقت نیز نماز بخواند. (سیستانی: مگر در موردی که نوبت به فرش گردآلود و مانند آن رسیده است که اگر نجس باشد احتیاط واجب این است که با آن تیمم کند و نماز بخواند و بعداً هم قضا کند).
(گلپایگانی، صافی:) احتیاط آن است که نماز را بی تیمّم بخواند ولی واجب است بعد قضای آن را به جا آورد.
(تبریزی:) نماز را بنا بر احتیاط با تیمّم بخواند و نیز قضای آن را به جا آورد.
(بهجت:) احتیاط در این است که نماز را بدون تیمّم بخواند و بعداً با وضو یا غسل یا تیمّم نماز را دو مرتبه بخواند.
(فاضل:) بنا بر احتیاط واجب بدون تیمّم و وضو نماز را بخواند و باید قضای آن را بعداً به جا آورد.
(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 684.
(زنجانی:) مسأله اگر چیز پاکی که تیمم به آن صحیح است ندارد، بنا بر احتیاط به چیز نجس تیمم کرده و نماز خوانده و بعداً قضای آن را نیز به جا آورد.
[ اگر یقین داشته باشد که تیمّم به چیزی صحیح است]
مسأله 693 اگر یقین داشته باشد که تیمّم به چیزی صحیح است و به آن تیمّم نماید، بعد بفهمد تیمّم به آن باطل بوده نمازهایی را که با آن تیمّم خوانده باید دوباره بخواند.
این مسأله، در رساله آیات عظام: مکارم و به جهت نیست
[ چیزی که بر آن تیمّم می کند]
مسأله 694 چیزی که بر آن تیمّم می کند (1) باید غصبی نباشد (2).
(1) (خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی:) و مکان آن چیز.. (2) (خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی:) پس اگر بر خاک غصبی تیمّم کند، یا خاکی را که مال خود اوست بی اجازه، در ملک دیگری بگذارد و بر آن تیمّم کند، تیمّم او باطل است.
(سیستانی:) پس اگر بر خاک غصبی تیمّم کند تیمّم او باطل است.
(زنجانی:) بنا بر احتیاط مستحب. هم چنین مکان آن چیزی که بر آن تیمم می کند در صورتی که تیمم، تصرف در شی ء غصبی به شمار آید، بنا بر احتیاط مستحب غصبی نباشد، پس اگر بر خاک غصبی تیمم کند، یا خاکی را که مال خود اوست بی اجازه در ملک دیگری بگذارد و بر آن تیمم کند، تیمم او بنا بر احتیاط مستحب باطل می باشد.
(مکارم:) بنا بر احتیاط واجب. اما اگر نداند غصبی است یا فراموش کرده باشد، تیمّم او صحیح است، مگر آن که خودش آن را غصب کرده باشد.
[ تیمّم در فضای غصبی باطل نیست]
مسأله 695 تیمّم در فضای غصبی باطل نیست (1)، پس اگر در ملک خود، دستها را به زمین بزند و بی اجازه داخل ملک دیگری شود و دستها را به پیشانی بکشد، تیمّم او باطل نمی شود. (2)
این مسأله، در رساله آیات عظام: مکارم و بهجت نیست
(1) (اراکی، گلپایگانی، خوئی، صافی، تبریزی:) باطل است..
(زنجانی:) بنا بر احتیاط مستحب باطل است. [پایان مسأله] (2) (اراکی، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی:) باطل است.
(سیستانی:) تیمّم او صحیح می باشد اگر چه گناه کرده است.
[اگر نداند محل تیمّم غصبی است]
مسأله 696 اگر نداند محل تیمّم غصبی است و یا فراموش کرده باشد، تیمّم او صحیح است (1)، اگر چه فراموش کننده خود، غاصب باشد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست (1) (فاضل:) مگر آن که فراموش کننده خود غاصب باشد، که بنا بر احتیاط تیمّمش باطل است.
(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله (694).
(خوئی، تبریزی:) مسأله تیمّم به چیز غصبی، یا در فضای غصبی یا بر چیزی که در ملک غصبی است در حالی که فراموش کرده یا غفلت داشته باشد صحیح است ولی اگر چیزی را خودش غصب کرده و فراموش کند که غصب کرده (و بر آن تیمّم کند، یا ملکی را غصب کند و فراموش کند که غصب کرده) و چیزی را که بر آن تیمّم می کند در آن ملک بگذارد، یا در فضای آن ملک تیمّم نماید حکم او حکم عامد است.
(گلپایگانی، صافی:) در صورتی باطل است که انسان بداند غصب است و عمداً تیمّم کند و چنانچه نداند یا فراموش کرده باشد تیمّم صحیح است..
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه تبریزی نیست] (گلپایگانی، صافی:) باطل است.
(سیستانی:) مسأله تیمّم به چیز غصبی در حالی که فراموش کرده یا غفلت داشته باشد صحیح است ولی اگر چیزی را خودش غصب کند و فراموش کند که غصب کرده صحّت تیمّم او بر آن چیز محل اشکال است.
(زنجانی:) مسأله در مواردی که تیمم به جهت غصب باطل است در صورت عذر مانند فراموشی یا غفلت صحیح است، ولی فراموشی و غفلت برای خودِ غاصب عذر نیست بنا بر این تیمم او بنا بر احتیاط مستحب باطل است؛ و نیز کسی که به جهت ندانستن مسأله به چیز غصبی تیمم کند، چنانچه در ندانستن مسأله کوتاهی نکرده باشد تیمم او صحیح است.
[کسی که در جای غصبی حبس است]
مسأله 697 کسی که در جای غصبی حبس است (1)، اگر آب و خاک او غصبی است، باید با تیمّم نماز بخواند (2). (1) (مکارم:) می تواند بر خاک یا سنگ آن تیمّم نماید و نماز بخواند.
(2) (اراکی:) چنانچه آن آب دارای قیمت است باید با تیمّم نماز بخواند و چنانچه قیمت ندارد، احتیاط واجب آن است که با تیمّم نماز بخواند بعداً نماز را اعاده یا قضا نماید.
(بهجت:) در صورتی که تیمّم موجب تصرّفی بیشتر از ماندن در آنجا نشود یا صاحب آن زمین به تیمّم کردن او راضی باشد.
[مستحب ّ است چیزی که بر آن تیمّم می کند]
مسأله 698 مستحب ّ است چیزی که بر آن تیمّم می کند، گردی داشته باشد که به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، مستحب ّ است دست را بتکاند که گرد آن بریزد.
(خوئی:) مسأله چیزی که بر آن تیمّم می کند بنا بر احتیاط در صورت امکان باید گردی داشته باشد که به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، دست را بتکاند که گرد آن بریزد.
(زنجانی:) بنا بر احتیاط واجب..
(تبریزی:) بنا بر احتیاط مستحب دست را بتکاند که گرد آن بریزد.
(زنجانی:) مستحب است دست را بتکاند که بیشتر گرد آن بریزد.
(سیستانی:) مسأله چیزی که بر آن تیمّم می کند، بنا بر احتیاط لازم باید گردی داشته باشد که به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، نباید دست را به شدت بتکاند که همه گرد آن بریزد.
(بهجت:) مسأله مستحب ّ است بعد از زدن دست بر چیزی که تیمّم بر آن صحیح است دست را بتکاند که گرد آن بریزد.
(مکارم:) مسأله همان گونه که اشاره شد [در مسأله 684] واجب است تا آنجا که امکان دارد چیزی که بر آن تیمّم می کند گردی داشته باشد که به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، مستحب ّ است دست را بتکاند که گرد و خاک اضافی آن بریزد.
[تیمّم به زمین گود و خاک جاده]
مسأله 699 تیمّم به زمین گود و خاک جاده و زمین شوره زار که نمک روی آن را نگرفته مکروه است و اگر نمک روی آن را گرفته باشد باطل است.
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست (مکارم:) مسأله بهتر است از تیمّم بر زمینهای آلوده، زمین گود، کنار جاده ها و زمین شوره زار در صورتی که نمک روی آن نگرفته باشد خودداری کند و اگر نمک روی آن را گرفته است باطل است و اگر آلودگی طوری است که بیم بیماری از تیمّم بر آن می رود، باید بنا بر احتیاط واجب بدون تیمّم نماز بخواند و بعداً قضا کند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
چيزهايى كه تيمم به آنها صحيح است
٦٨٤ تيمم به خاك و ريگ و كلوخ و سنگ اگر پاك باشند، صحيح است. وبه گل پخته مثل آجر و كوزه نيز صحيح است.
٦٨٥ تيمم بر سنگ گچ و سنگ آهك و سنگ مرمر سياه و ساير اقسام سنگها صحيح است. ولى تيمم به جواهر مثل سنگ عقيق و فيروزه باطل مى باشد. و احتياط واجب آن است كه با بودن خاك يا چيز ديگرى كه تيمم به آن صحيح است، به گچ و آهك پخته هم تيمم نكند. و اگر دسترسى به خاك و مانند آن ندارد و امر داير است بين گچ يا آهك پخته، و بين غبار يا گل، بايد به احتياط واجب جمع كند بين تيمم به هر دو.
٦٨٦ اگر خاك و ريگ و كلوخ و سنگ پيدا نشود، بايد به گرد و غبارى كه روى فرش و لباس و مانند اينهاست، تيمم نمايد. و اگر غبار در لاى لباس و فرش باشد، تيمم به آن صحيح نيست، مگر آن كه اول دست بزند تا روى آن، غبار آلوده شود، بعد تيمم كند. و چنانچه گرد پيدا نشود، بايد به گل تيمم كند. و اگر گل هم پيدا نشود، احتياط مستحب آن است كه نماز را بدون تيمم بخواند،و بنابر احتياط بعدا قضاى آن را بجا آورد.
٦٨٧ اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهيه كند، تيمم به گرد باطل است. و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهيه نمايد، تيمم به گل باطل مىباشد.
٦٨٨ كسى كه آب ندارد، اگر برف يا يخ داشته باشد، چنانچه ممكن است بايد آن را آب كند و با آن وضو بگيرد يا غسل نمايد. و اگر ممكن نيست و چيزى هم كه تيمم به آن صحيح است ندارد، احتياط مستحب آن است كه نماز را بدون وضو و تيمم بخواند، و بنابر احتياط واجب بعدا قضا كند.
٦٨٩ اگر با خاك و ريگ، چيزى مانند كاه كه تيمم به آن باطل است مخلوط شود،نمىتواند به آن تيمم كند. ولى اگر آن چيز به قدرى كم باشد كه در خاك يا ريگ از بين رفته حساب شود، تيمم به آن خاك و ريگ صحيح است.
٦٩٠ اگر چيزى ندارد كه بر آن تيمم كند، چنانچه ممكن است بايد به خريدن و مانند آن تهيه نمايد.
٦٩١ تيمم به ديوار گلى صحيح است. و احتياط مستحب آن است كه با بودن زمين يا خاك خشك، به زمين يا خاك نمناك تيمم نكند.
٥ احوط اين است كه تيمم كند و نمازش را در وقت بخواند و بعد قضاى آن
٦٩٣ اگر يقين داشته باشد كه تيمم به چيزى صحيح است و به آن تيمم نمايد، بعد بفهمد تيمم به آن باطل بوده، نمازهايى را كه با آن تيمم خوانده، بايد دوباره بخواند.
٦٩٤ چيزى كه بر آن تيمم مىكند، بايد غصبى نباشد.
٦٩٥ تيمم در فضاى غصبى باطل نيست. پس اگر در ملك خود دستها را به زمين بزند و بىاجازه داخل ملك ديگرى شود و دستها را به پيشانى بكشد، تيمم او باطل نمىشود.
٦٩٦ اگر نداند محل تيمم غصبى است و يا فراموش كرده باشد، تيمم او صحيح است، اگر چه فراموش كننده، خود غاصب باشد.
٦٩٧ كسى كه در جاى غصبى حبس است، اگر آب و خاك او غصبى است، بايد با تيمم نماز بخواند.
٦٩٨ مستحب است چيزى كه بر آن تيمم مىكند، گردى داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بريزد.
٦٩٩ تيمم به زمين گود و خاك جاده و زمين شوره زار كه نمك روى آن را نگرفته، مكروه است. واگر نمك روى آن را گرفته باشد، باطل است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
چیزهایی که می توان بر آن تیمم کرد [چیزهایی که تیمم بر آن صحیح است ]
پرسش : بر چه چیزهایی که می توان تیمم کرد؟
پاسخ : تیمم بر خاک، شن، ریگ، کلوخ (خاکهاى به هم چسبیده) و سنگ، به شرط اینکه پاک باشند جایز است و نیز تیمّم بر سنگ آهک و سنگ گچ و سنگ مرمر و سنگ سیاه و مانند آن جایز است، ولى تیمّم بر جواهرات مانند سنگ عقیق و فیروزه باطل است و احتیاط واجب آن است که بر گچ و آهک پخته وهمچنین بر آجر و سفال تیمّم نکند.
عدم شرطیت علوق در تیمم
پرسش :آیا در تیمم وجودگرد و غبار شرط است؟
پاسخ :سابقا فتواى ما بر شرطیت علوق بود. علوق به معناى گرد و غبار است و شرطیت آن را به این معناست که سنگ مورد تیمم باید غبار و یا گرد و خاکى داشته باشد که به هنگام زدن دست بر سنگ، آن غبار به دست بماند. اما ما در مطالعاتى که در این مورد کردیم نظرمان تغییر کرد و فتواى ما این است که علوق شرط نیست. بنابراین تیمم بر سنگهاى شسته و صیقل داده شده مثل سنگ مرمر که در ساختمانها به کار مىرود صحیح است اگر چه هیچ غبارى بر آن نباشد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
-
- کیفیت تیمم چگونه است
- فلسفه و فوايد تيمم چيست
- زدن يا گذاشتن دست در تيمم
- احکام تیمم
- احكام تيمم بدل از غسل و وضو
- تيمم و وسعت وقت
- تيمم براي كسي كه آب برايش ضرر دارد
- كم رويى و خجالت در غسل
- تيمم و مسجد
- احكام تيمم مريض
- آيا عروس با آرايش مي تواند تيمم كند
- تيمم و جبيره
- نماز با تيمم خوانده شده را بايد قضا كرد
- مبطل تيمم
سلام علیکم
در صورتی که دیر از خواب بیدار شده و محتلم باشیم میشود وقت را به تاخیر انداخت تا تیمم کرد و حتی تطهیر هم نکرد؟( چون مطمئن هستیم وقت تنگ است و فرصت تطهیر هم نیست یا به عمد باشد که تطهیر هم نکند!)
و آیا تیمم روی قسمتی از فرش اتاق که احتمال هست روی آن گردی باشد صحیح است؟
و اگر کمی از موی سر هنگام تیمم روی پیشانی آمد تیمم صحیح است؟(چون هر کاری کنیم موی سر لخت است و روی پیشانی میاید)
سلام علیکم
اگر وقت دارد اما غسل نکند تا وقت تنگ شود، گناه کرده است اما باید تیمم کند و نماز بخواند. لباس و بدن باید پاک باشد.
مو اگر کم باشد به نحوی که مانع محسوب نشود اشکال ندارد.
وفقکم الله لکل الخیر
بسم الله
ضمن عرض سلام وآرزوی توفیق
تیمم بر سرامیک طبق فتاوای آیت ا… مکارم شیرازی صحیح هست یا خیر
(سرامیکی که برای آن رنگ نیز استفاده شده است)؟؟
سلام علیکم
تیمم بر سرامیک صحیح نیست.
وفقکم الله لکل خیر
با سلام و تشکر از زحمات شما و التماس دعا
ظاهرا فتوای جناب آقای مکارم تغییر کرده:
عدم شرطیت علوق در تیمم
پرسش : آیا در تیمم وجودگرد و غبار شرط است؟
پاسخ : سابقا فتواى ما بر شرطیت علوق بود. علوق به معناى گرد و غبار است و شرطیت آن را به این معناست که سنگ مورد تیمم باید غبار و یا گرد و خاکى داشته باشد که به هنگام زدن دست بر سنگ، آن غبار به دست بماند. اما ما در مطالعاتى که در این مورد کردیم نظرمان تغییر کرد و فتواى ما این است که علوق شرط نیست. بنابراین تیمم بر سنگهاى شسته و صیقل داده شده مثل سنگ مرمر که در ساختمانها به کار مىرود صحیح است اگر چه هیچ غبارى بر آن نباشد.
سلام علیکم
قبلا در نوشتار مستقلی نظر حضرت استادمان آیت الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته را مطرح کرده ایم، از اینجا کلیک کنید و بخوانید.
در هر حال از نکته ای که فرمودید تشکر می کنید، به نوشتار حاضر نیز اضافه نمودیم.
وفقکم الله لکل خیر