تصور خدا
بگو خدای تو کیست؟ تا بگویم که وجود دارد یا نه؟
حجت الاسلام ایمانی
بدون تصوّر یک موجود نمی توان در مورد او هیچ اندیشه و باوری داشت ؛ چرا که هر اندیشه و باوری دست کم باید در قالب یک قضیّه (جمله ی خبری) قابل بیان باشد ؛ و هر قضیّه ای مرکّب از موضوع (نهاد) و محمول (گزاره) است. لذا اگر ما تصوّری از یک موضوع خاصّ نداشته باشیم باوری نیز درباره ی آن نخواهیم داشت ـ چه باور مثبت و چه منفی ــ . بنا بر این ، درباره ی خدا نیز اگر تصوّری در ذهن شخص وجود نداشته باشد نمی تواند باوری درباره ی آن داشته باشد.
ــ البته توجّه دارید كه مراد از تصوّر داشتن از خدا ، داشتن یك شكل و قالب ذهنی از خدا نیست بلكه تصوّر صرف عقلی مراد است كه فاقد هر گونه شكل خیالی است مثل تصوّر عقل و فكر و اراده و امثال این امور كه شكل ندارند ــ . پس هر كس در مورد خدا نفیاً یا اثباتاً سخن گفته ، قضیه ای را طرح می كند ، یقیناً تصوّری هر چند اجمالی از خدا دارد. امّا شكّی نیست كه اوّلاً تصوّر همگان از خدای حقیقی در یك مرتبه نیست و تصوّر برخی افراد عمیقتر و دقیقتر است. ثانیاً هر تصوّری از خدا لزوماً مطابق با خدای حقیقی نیست بلكه ممكن است تنها از جهاتی با خدای حقیقی تطابق داشته باشد. برای مثال تقریباً همه ی افرادی كه تصوّری از خدا دارند او را به عنوان خالق و پدید آورنده ی عالم تصوّر می كنند.
این مقدار تصوّر اجمالی از خدا كافی است تا انسان بتواند وجود خدا را با براهینی چون برهان حدوث یا برهان حركت یا برهان نظم اثبات نماید ؛ ولی این مقدار تصوّر از خدا ممكن است آلوده به تصوّرات نادرستی نیز باشد ؛ مثلاً ممكن است كسی همین خدای خالق را جسمانی تصوّر نماید یا در تصوّر رابطه ی وجودی او با مخلوقات دچار اشتباهات فاحشی شود ، مثل مسیحیان یا یهودیان یا زرتشتیان كه اصل وجود خدا را به عنوان خالق ، درست تصوّر می كنند ولی آن را با تصوّرات نادرست دیگری آلوده می سازند كه نه تنها قابل اثبات نیست بلكه قابل ابطال نیز می باشد. لذا اگر تصوّر شخص از خدا ، از جهاتی نادرست و غیر مطابق با واقع باشد روشن است که باور او نسبت به خدا نیز در همان جهات دچار مشكل خواهد بود.
حتّی منكرین خدا هم كه خدا را به عنوان خالق تصوّر نموده و آنگاه منكر آن می شوند در حقیقت در تصوّر درست خدا مشكل دارند ، لذا خدای مورد نظر خود را انكار می كنند نه خدای واقعی موحّدان حقیقی را . بر این اساس از افرادی که معتقدند خدا موجود نیست باید پرسید منظورتان کدام خداست؟ چون چه بسا این افراد خدایی را انکار می کنند که هیچ ارتباطی به خدای خداپرستان و موحّدان حقیقی ندارد. همچنین آنان که می گویند خدا قابل دیدن است یا اعضاء و جوارح دارد ، در حقیقت مخلوقی را به جای خدا تصوّر نموده اند ؛ البته همراه با صفت خالقیت.
