تحدى چیست

 

تحدىّ و مراحل آن
پرسش : منظور از تحدى و مراحل آن چیست؟

پاسخ اجمالی: «تحدّى»، يعنى دعوت به مبارزه، كه گاه در برابر مجموع قرآن، گاهى به ده سوره، و گاهى به يك سوره تحدی شده است. اين نشان مى ‏دهد كه جزء و كلّ قرآن همه اعجاز است. قرآن مجيد، روى مسأله تحدى كه يكى از اركان اعجاز است تكيه كرده. گاه با صراحت و گاه با دلالت التزامى مى گويد: اين كتاب آسمانى از سوى خدا است و اگر شك و ترديدى در آن داريد جمع شويد و تمام نيروهاى خود را به كار گيريد و چيزى همانند آن و يا بخشى از آن را بياوريد.

 

پاسخ تفصیلی:
قرآن مجید، روى مساله تحدى (دعوت به معارضه) که یکى از ارکان اعجاز است تکیه کرده؛ گاه با صراحت و گاه با دلالت التزامى مى گوید: این کتاب آسمانى از سوى خدا است و اگر شک و تردیدى در آن دارید جمع شوید و تمام نیروهاى خود را به کار گیرید و چیزى همانند آن و یا بخشى از آن را بیاورید.

قابل توجّه این که خداوند تنها تحدّى به مساله بلاغت و شیرینى بیان و رسا بودن معنى قرآن نمى کند؛ بلکه با به کار بردن تعبیر «مثله»؛ (همانند آن) شباهت در تمام جهات را در عبارات، محتوا، معارف و احکام و همه شئون آن مطرح مى کند.
قرآن در سورهاسراء آیه88 مى فرماید: ([در برابر بهانه جویان لجوج] بگو: اگر همه انسان ها و پریان اجتماع کنند که همانند این قرآنرا بیاورند نخواهند آورد و هر چند یکدیگر را در این کار پشتیبانى کنند)؛ «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الاِْنسُ وَالْجِنُّ عَلَى اَنْ یَاْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَاْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْض ظَهِیراً»

این آیه که از یک سو دعوت عامى از همه انسان ها کرده و از سوى دیگر با توجه به جاودانگى دعوت قرآنانسان هایى را که در عصر ما و اعصار دیگر زندگى مى کنند را شامل مى شود و از سوى سوم با تعبیر به «اِجْتَمَعَتِ» و جمله «بعضهم لبعض ظهیراً» آنها را دعوت به همکارى و همفکرى و تعاون در مقابله به مثل مى کند و از سوى چهارم با انواع تحریکات و به اصطلاح بر سر غیرت آوردن طرف، در این معارضه همراه است، که قوى ترین شکل تحدّى را ترسیم مى کند؛ و هنگامى که با قاطعیت مى گوید: «لا یَاْتُونَ بِمِثْلِه»؛ (هرگز همانند آن را نمى آورند) ارتباط و پیوند آن را با ماوراى جهان انسانیت روشن مى سازد.

در دومین آیهسطح تحدّى و دعوت به معارضه به مثل را پایین تر مى آورد و مى گوید: (آنها یعنى مخالفان اسلاممى گویند قرآنرا به خداافترا بسته بگو: اگر راست مى گویید شما هم دهسورهمانند این سورههاى دروغین بیاروید)؛ «اَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَاْتُوا بِعَشْرِ سُوَر مِّثْلِهِ مُفْتَرَیَات».
و در آیه13 سورههود به کمتر از یک صدم تنزل مى دهد و مى فرماید: (اگر درباره آنچه بر بنده خود [محمد (صلى اللهعلیه وآله)] نازل کرده ایم شک و تردید داردید [لااقل] یک سورهمانند آن را بیاورید)؛ «وَاِنْ کُنتُمْ فِى رَیْب مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَاْتُوا بِسُورَه مِّنْ مِّثْلِهِ».(1)

پی نوشت:
(1). گردآوري از کتاب: پيام قرآن‏، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه‏، تهران‏، 1386 ه. ش‏، ج 8، ص 78.