اولین آیات نازل شده بر پیامبر
اولين آيات
اولين و آخرين سوره و آياتى كه از قرآن نازل شده كدام است؟
در مورد اولين آياتى كه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد سه ديدگاه وجود دارد:
1. پنج آيه اول سوره علق،
2. سوره مدثر،
3. سوره فاتحه الكتاب.
بنا بر شواهد و روايات معتبر، اولين آيات نازل شده پنج آيه ابتداى سوره علق بوده و سوره حمد پنجمين سوره اى است كه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد.
بنابر قولى اين سوره اولين سوره كاملى است كه نازل گرديد.
در مورد آخرين آيات نازل شده نيز اختلافاتى وجود دارد، طبرسى در مجمع البيان در جمع بين اقوال مختلف مى نويسد: مفسران مى گويند: وقتى آيه «إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ»74 بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد، فرمود: اى كاش! مى دانستم اين زمان چه وقتى است؟ بعد خداوند متعال سوره هاى «فتح» و «نصر» را نازل كرد و از آن پس پيامبر صلى الله عليه و آله در بين تكبير و قرائت سكوت مى كرد و مى فرمود: «سبحان اللّه و بحمده استغفرالله و اتوب اليه».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
مردم به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كردند: چنين ذكرى را نمى گفتيد؟ فرمود: اين ندا و فرياد جان و روان من است و آن حضرت صلى الله عليه و آله پس از نزول اين سوره، يك سال در قيد حيات بود.
وقتى كه براى حجه الوداع از مدينه خارج شدند، آيه كلاله75 و سپس در حال وقوف در عرفات آيه «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»76 نازل گرديد و پس از آن رسول خدا صلى الله عليه و آله هشتاد روز در قيد حيات بود. بعد به ترتيب، آيه ربا77 و در واپسين مرحله «وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللّهِ»78 به عنوان آخرين آيه نازل شد. آخرين سوره اى كه بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نازل گرديد، سوره توبه است. البته آخرين سوره اى كه يكباره و به طور كامل نازل شده، سوره نصر است.
ترتيب زمانى نزول آيات نيز به ترتيبى كه الان در قرآن وجود دارد، نبوده؛ بلكه به مقتضاى حوادث و رويدادهاى مختلف گاهى يك آيه يا چند آيه و گاهى نيز يك سوره كامل بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نازل مى شد؛ ولى ترتيب و چينش فعلى آيات قرآن كريم به اتفاق همه مسلمين و به دليل روايات متعدد و اسناد محكمى كه وجود دارد به دستور پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بوده است.79
74. زمر 39، آيه 30.
75. نساء 4، آيه 176.
76. مائده 5، آيه 3.
77. بقره 2، آيات 278 ـ 280.
78. همان، آيه 281.
79. ر.ك: حجتى، سيد محمد باقر، پژوهشى در تاريخ قرآن.
منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسمان، پرسش ها و پاسخ ها «قرآن شناسی».
