اهمیت خوردن گوشت در سلامتی از منظر قرآن

گوشت حیوانات

 

یکی دیگر از منابع غذایی مهم انسانها، گوشت حیوانات است که در قرآن از آن به عنوان یکی از نعمتهای بهشتی یاد شده است: «وَ أَمْدَدْناهُمْ بِفاكِهَةٍ وَ لَحْمٍ مِمَّا يَشْتَهُون»؛  «و همواره (در بهشت) از انواع ميوه ها و گوشتها از هر نوع كه بخواهند در اختيارشان مى گذاريم ». این مسأله می تواند نشان دهنده اهمیت گوشت در سلامتی و تأمین نیازهای انسان باشد که خوشایند طبع انسان نیز هست و به عنوان یکی از نعمتهای بهشتی برگزیده شده است.

منابع تأمین گوشت مورد نیاز انسان متنوع می باشند که در قرآن به آنها اشاره شده است. از جمله مهمترین این منابع، گوشت حیوانات اهلی است. در قرآن کریم آمده است: «وَ انعامَ خَلَقَهَا لَکُمْ فِیهَا دِفْ‌ءٌ وَ مَنَافِعُ وَ مِنْهَا تَأْکُلُونَ»170؛«و چهارپایان را آفرید؛ در حالی که در آن‌ها برای شما وسیله پوشش و منافع دیگری است و از گوشت آن‌ها می‌خورید!». «أنعام» جمع نَعَم است و منظور از آن گاو، گوسفند و شتر (اهلی و وحشی) می باشد171. 

البته به طور مطلق، خوردن هر گوشتی، برای مسلمانان مجاز نیست: «أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهيمَةُ الْأَنْعامِ إِلاَّ ما يُتْلى  عَلَيْكُم»172؛ «و چهارپایان برای شما حلال شده، مگر آنچه (ممنوع بودنش) بر شما خوانده می‌شود». از این رو در اسلام گوشتها دارای احکام خاصی می باشند که برای اطلاع از آنها میتوان به کتب فقهی مراجعه کرد. 

در قرآن کریم از گوشت پرندگان هم یاد شده است. یک بار در وصف نعمتهای بهشتی که فرموده است: «لَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُون »173؛ «و گوشت پرنده از هر نوع كه مايل باشند» و دیگری در داستان حضرت موسی (علیه السلام) و بنیاسرائیل که خداوند متعال از لطف ویژه خود به آنها در رساندن نوع خاصی از پرندگان به نام «سَلوی» برای تغذیه شان خبر می دهد: «وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى  كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُون »174؛ «و ابر را بر شما سايبان قرار داديم و «منّ» و «سلوى» را بر شما فرستاديم (و گفتيم:) از نعمتهاى پاكيزه اى كه به شما روزى داده ايم بخوريد! (ولى شما كفران كرديد) آنها به ما ستم نكردند بلكه به خود ستم مى نمودند».

«منّ» را برخی از مفسرین، عسل یا صمغ و شیره شیرین درختی خاص و «سَلوی» را نوعی پرنده پرگوشتی که اندازه کبوتر است، دانسته اند175 و برخی نیز تصریح کرده اند که منظور از «سَلوی» بلدرچین است176.

منّ و سلوی، غذایی مقوی را تشکیل میداده که خداوند متعال برای بنیاسرائیلی که مجبور به پیادهروی طولانی در بیابان شده بودند، روزی کرده بود. اما بنی اسرائیل که قومی لجوج بودند، کفران نعمت و ناسپاسی کرده و به جای این خوراک مقوی، درخواست سبزیجات و حبوبات کردند که ارزش غذایی کمتری داشت: «وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى  لَنْ نَصْبِرَ عَلى  طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها قالَ أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذي هُوَ أَدْنى  بِالَّذي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْراً فَإِنَّ لَكُمْ ما سَأَلْتُمْ وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ»177؛

و (نيز به خاطر بياوريد) زمانى را كه گفتيد: اى موسى! هرگز حاضر نيستيم به يك نوع غذا اكتفاء كنيم! از خداى خود بخواه كه از آنچه زمين مى روياند، از سبزيجات و خيار و سير و عدس و پيازش، براى ما فراهم سازد. موسى گفت: آيا غذاى پست تر را به جاى غذاى بهتر انتخاب مى كنيد؟! (اكنون كه چنين است، بكوشيد از اين بيابان) در شهرى فرود آئيد زيرا هر چه خواستيد، در آنجا براى شما هست. و (مُهر) ذلت و نياز، بر پيشانى آنها زده شد و باز گرفتار خشم خدا شدند».

راجع به گوشت ماهی، در قرآن کریم آمده است که مصرف گوشت آبزیان حلال است: «أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ مَتاعاً لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ»178؛ «صيد دريا و طعام آن براى شما و كاروانيان حلال است تا از آن بهره مند شويد» این آیه برای بیان حلال بودن صید از دریا برای شخصی است که جهت عمل حج، مُحرِم شده است، اما اشکالی ندارد که به طریق اولی برای شخص غیر محرم هم صادق باشد. البته برای آگاهی از جزئیات این حکم، باید به منابع فقهی مراجعه کرد.

نکته ای که در آیات مربوط به گوشت آبزیان مورد توجه قرار گرفته، تازه بودن آن است: «وَ هُوَ الَّذي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيًّا»179؛ «او كسى است كه دريا را مسخّر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخوريد». «طَرِيّ» از کلمه «طراوت» گرفته شده که به معنای تر و تازه است180. آوردن این وصف برای گوشت ماهیان، نشان می دهد که به قول معروف، هر وقت ماهی از آب صید شود، تازه و با طراوت است و بعد از گذشت مدتی این طراوت و تازگی را از دست می دهد و سریع میگندد؛ به همین خاطر باید سریع به مصرف برسد.

در آیه ای دیگر مشابه این آیه، بیان می کند که ماهی تازه، هم از آبهای شیرین قابل صید است و هم از آبهای شور، در حالی که این دو نوع آب، عین هم نیستند: «وَ ما يَسْتَوِي الْبَحْرانِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ سائِغٌ شَرابُهُ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ مِنْ كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْماً طَرِيًّا»181؛ «دو دريا يكسان نيستند اين يكى دريايى است كه آبش گوارا و شيرين و نوشيدنش خوشگوار است، و آن يكى شور و تلخ و گلوگير (امّا) از هر دو گوشتى تازه مىخوريد».

170- نحل (16)، آیه 5؛ آیات فراوان دیگری هم مشابه این آیه هستند، مانند آیه 79 سوره غافر و آیه 72 سوره یس که در قسمت شیر حیوانات اهلی، ذکر کردیم.
171- قاموس قرآن، ج  7، ص 87.
172- مائده (آیه)، 1؛ در سوره مبارکه حج، آیه 30 نیز مشابه این مضمون آمده است.
173- واقعه (56)، آیه 21.
174- بقره (2)، آیه 57؛ علاوه بر این آیه در دو جای دیگر نیز به این قضیه اشاره شده است: یکی در آیه 160 سوره أعراف و دیگری در آیه 80 سوره طه.
175- ر.ک: تفسير نمونه، ج 1، ص: 262 تا 264.
176- قاموس قرآن، ج  3، ص 318.
177- بقره (2)، آیه 61.
178- مائده (5)، آیه 96.
179- نحل (16)، آیه 14.
180- المفردات في غريب القرآن، ص 519؛ لسان العرب، ج  15، ص 6.
181- فاطر (35)، آیه 12.

منبع: سایت هدانا برگرفته از قرآن و پزشکی.

 

 

ویژه نامه قرآن پژوهی