اهمیت تدبر در قرآن
تدبّر در قرآن
تفكّر و تدبّر در قرآن، چه ميزان اهميت دارد؟
قرآن كتابى است كه شكوفايى پيام ها و معارف آن، در پناه انديشيدن است. «تفكر» عبارت است از: به كار بردن فكر براى كشف مجهولات و پاسخ به سؤالات است. قرآن در اين زمينه مى فرمايد:
«وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»123؛ «وحى آسمانى را بر تو فرود آورديم، تا براى مردم آنچه را به سوى ايشان نازل شده است توضيح دهى و شايد آنان تفكر كنند».
پس انتظار آن است كه انسان، آيات قرآن را در كنار بيانات پيامبر صلى الله عليه و آله و سنت قرار داده، در آنها بينديشد و مجهولات خود را مرتفع سازد؛ زيرا تنها در سايه تفكر در آيات است كه بسيارى از سؤالات اساسى انسان، پاسخ داده مى شود. قرآن به پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
«قُلْ هذِهِ سَبِيلِي أَدْعُوا إِلَى اللّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِي»124؛ «بگو اين راه من است كه با بصيرت تمام، من و پيروانم را به سوى خدا، دعوت مى كنم».
آيات قرآن، از معارف و دستورهايى سخن مى گويد؛ از مسئوليت هاى انسان و نظام پاداش و جزا مى گويد و عواقب مثبت و منفى رفتارش را متذكر مى شود. اما تدبر در آيات قرآن؛ يعنى، توجه به عواقب و لوازم آيات و آثار مترتب بر عمل كردن يا نكردن بر مقتضاى آن، با اين تدبر است كه دل و قلب انسان، از بشارت هاى قرآن بهره مى گيرد و تهديدهايش در او مؤثر مى افتد. قرآن در اين زمينه مى فرمايد:
«أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها»125؛ «آيا در آيات الهى تدبر نمى كنند يا آنكه بر دل آنها قفل زده شده (و راه نمى افتد)».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
در روايات نيز ثواب تدبّر در آيات قرآن، از قرائت آن بيشتر معرفى شده است: «لا خير فى قرائة ليس فيها تدبر»126؛ [آگاه باشيد كه ]خيرى در تلاوت قرآن بدون تدبّر آن وجود ندارد».
در اين باره توجه به چند نكته، بايسته است:
1. الهى بودن قرآن بدون «تدبر در آن» معلوم نخواهد شد: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً»127.
2. بدون تدبر در قرآن، نمى توان از ذخاير بى كران و پر خير و بركت كلام خدا بهره اى جست.
3. تدبّركننده در قرآن با تمام وجود، در جاى جاى قرآن، حضور خدا را حس مى كند و دل و جانش را از نور خدا سرشار مى نمايد.128
123. نحل16، آيه 44.
124. يوسف12، آيه 108.
125. محمد 47، آيه 24.
126. بحارالانوار، ج 92، ص 211.
127. نساء 4، آيه 82.
128. تقى پور، ولى اللّه ، پژوهشى پيرامون تدبر بر قرآن، قم: انتشارات اسوه، 1371، چاپ اول، ص 31.
منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسمان، پرسش ها و پاسخ ها «قرآن شناسی».
