انفاق منافق مثل باد سوزان است

تشبیه انفاق کافران به باد سوزان

پرسش : قرآن کریم بذل و بخشش کافران را به چه چیزى تشبیه کرده است؟

پاسخ اجمالی:

قرآن انفاق کردن کفار را که از روی ریا و خود نمایی است، به باد شدید و سوزان و یا فوق العاده سرد و خشک کننده اى تشبیه نموده که به کشت و زرعى بوزد و آن را خشک کند؛ چرا که این گونه انفاق ها نه از نظر اجتماعى مشکلى را حل مى کند (چون غالباً درغیر مورد مصرف مى شود) و نه نتیجه اخلاقى براى انفاق کننده خواهد داشت.

پاسخ تفصیلی:

خداى متعال در آیه117 سوره«آل عمران» مى فرماید: (مَثَل آنچه آنها در این زندگى انفاق مى کنند، همانند باد سوزانى است که به زراعت قومى بوزد ـ که بر خود ستم کرده اند [و در غیر محل یا وقت مناسب کشت نموده اند] ـ و آن را نابود سازد)؛ «مَثَلُ ما یُنْفِقُونَ فی هذِهِ الْحَیاهِ الدُّنْیا کَمَثَلِ ریح فیها صِرٌّ اَصابَتْ حَرْثَ قَوْم ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ فَاَهْلَکَتْه».
«صِرّ» و «اصرار» از یک ریشه هستند و به معنى بستن چیزى توام با شدت مى آید و در اینجا به معنى شدتى است که در باد باشد، خواه به شکل یک باد سوزان و یا سرد و خشک کننده.
قرآن انفاق کردن کفار را به باد شدید و سوزان و یا فوق العاده سرد و خشک کننده اى تشبیه نموده که به کشت و زرعى بوزد و آن را خشک کند، البته طبع باد و نسیم، احیا کننده است، نسیم بهاران شکوفه هاى را نوازش مى دهد و غنچه ها را باز مى کند، روح در کالبد درختان مى دمد و آنها را بارور مى سازد.

انفاق نیز اگر از سرچشمه اخلاص و ایمان به وجود آید بسیار مفید و سودبخش است، هم مشکلات اجتماعى را حل مى کند، و هم اثر اخلاقى عمیقى در نهاد احسان کننده باقى مى گذارد و ملکات و فضائل اخلاقى را در قلب او بارور مى سازد.
اما اگر باد و نسیم ملایم و احیا کننده تبدیل به طوفان مرگ بار و سوزنده و یا فوق العاده سرد گردید به هر گل و گیاهى که بوزد آن را مى سوزاند و خشک مى کند.
افراد بى ایمان و آلوده نیز چون انگیزه صحیحى در انفاق خود ندارند روح خودنمائى و ریاکارى همچون باد سوزان و خشک کننده اى بر مزرعه انفاق آنها مىوزد و آن را بى اثر مى سازد.
این گونه انفاق ها نه از نظر اجتماعى مشکلى را حل مى کند (چون غالباً در غیر مورد مصرف مى شود) و نه نتیجه اخلاقى براى انفاق کننده خواهد داشت.
جالب توجه این که قرآندر آیهبالا مى گوید«حَرْثَ قَوم ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ» یعنى مرکز وزش و برخورد این باد سوزان و خشک کننده زراعت کسانى است که به خود ستم کردند، اشاره به این که این زراعت کنندگان در انتخاب زمان و مکان زراعت، دقت لازم را به عمل نیاورده و بذر خود را یا در سرزمینى پاشیده اند که در معرض وزش چنین طوفان هائى بوده است.
و یا از نظر زمان، وقتى را انتخاب کرده اند که فصل وزش باد سموم بوده است و به این ترتیب به خود ستم کرده اند.
افراد بى ایماننیز در انتخاب زمان و محل انفاق، به خود ستم مى کنند و سرمایه هاى خود را بى مورد بر باد مى دهند.
از آنچه در بالا اشاره شد، با توجه به قرائنى که در آیهوجود دارد معلوم مى شود این تشبیه در حقیقت در میان دو چیز است:
یکى تشبیه انفاق آنها به زراعت بى موقع و در غیر محل مناسب.
و دیگرى تشبیه انگیزه هاى انفاق به بادهاى سرد و سوزان.
و بنابراین آیهخالى از تقدیر نیست و معنى جمله «مَثَلُ ما یُنْفِقُون» این است که مثال انگیزه انفاق هاى آنها همچون باد خشک و سرد یا سوزانى است .
جمعى از مفسران گفته اند: این آیه اشاره به اموالى مى کند که دشمنان اسلامدر راه کوبیدن این آئین صرف مى کردند، و به وسیله آن دشمنان را بر ضد پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) تحریک مى نمودند.
و یا اموالى که یهودیان به دانشمندان خود در برابر تحریف آیات کتب آسمانى مى دادند.
ولى روشن است: آیهیک معنى وسیع دارد که اینها و غیر اینها را شامل مى شود.
در پایان آیهمى فرماید: (خداوند به آنها ستمى نکرده، این خود آنها هستند که بر خویش ستم مى کنند)؛ «وَ ما ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَ لکِنْ اَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُون».
و سرمایه هاى خود را، بیهوده از بین مى برند زیرا عمل فاسد جز اثر فاسد چه نتیجه اى مى تواند داشته باشد. (1)

پی نوشت:
(1). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهل و دوم، ج 3، ص 85.