احکام عقد دائم
فهرست این نوشتار:
احکام عقد دائم
[fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][ خروج از منزل بدون اجازه شوهر]
مسأله 2412 زنی که عقد دائمی شده نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود و باید خود را برای هر لذّتی (1) که او می‌خواهد، تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند. و اگر در اینها از شوهر اطاعت کند، تهیه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگری که در کتب ذکر شده بر شوهر واجب است (2) و اگر تهیّه نکند، چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است.
(1) (نوری): برای هر کامیابی جنسی.. (فاضل): برای هر لذّت متعارفی..
(2) (اراکی): تهیه غذا و لباس و منزل و لوازم دیگر او بر شوهر واجب است و اگر تهیّه نکند به تفصیلی که در کتب مفصل ذکر شده مدیون زن است.
(گلپایگانی)، (صافی): تهیه غذا و لباس و منزل او بر شوهر واجب است..
(خوئی)، (تبریزی): مسأله زنی که عقد دائمی شده احتیاط در آن است که بدون اجازه شوهر برای کارهای جزئی نیز از خانه بیرون نرود هر چند با حق ّ شوهر منافات نداشته باشد و باید خود را برای هر لذتی که او می‌خواهد، تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند و تهیه غذا و لباس و منزل زن ((خوئی): ما دامی که بدون عذر از منزل او بیرون نرفته) بر شوهر واجب است و اگر تهیّه نکند چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است.
(سیستانی): مسأله زنی که عقد دائم شده حرام است بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود هر چند با حق ّ شوهر هم منافات نداشته باشد، مگر اینکه ضرورتی ایجاب کند یا ماندن در خانه برای او حرجی باشد یا مسکن مناسب او نباشد و باید خود را برای لذّتهای جنسی که حق ّ همسر است هر وقت که او می‌خواهد، تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند و تهیه غذا و لباس و منزل زن و تهیه احتیاجاتش بر شوهر واجب است و اگر تهیّه نکند چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است. و همچنین از حقوق زن است که مرد او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد و با او بدون وجه شرعی، تندی و خشونت نکند.
(مکارم): مسأله زنی که عقد دائم شده بنا بر احتیاط نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، یا کاری در خارج خانه انتخاب کند (خواه اجازه لفظی باشد و یا از قرائن معلوم شود که او راضی است) و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند؛ بر شوهر نیز واجب است که غذا و لباس و منزل و لوازم دیگر را مطابق معمول برای او تهیّه کند (حتی هزینه طبیب و دارو و مانند آن) و اگر تهیّه نکند بنا بر احتیاط بدهکار او خواهد بود، خواه توانایی داشته باشد یا نه.
(زنجانی): مسأله زنی که عقد دائمی شده نباید بی عذر شرعی بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود و باید خود را برای هر لذّتی که او می‌خواهد و عذر شرعی برای زن در اجتناب آن نیست، تسلیم نماید و اگر در اینها از شوهر اطاعت کند، تهیه غذا و لباس و منزل و سایر لوازم منزل او (با در نظر گرفتن شؤون زن) بر شوهر واجب است، و اگر تهیّه نکند؛ چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است.
[نشوز زن و مهریه]
مسأله 2413 اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند (1) گناه کار است و حق ّ غذا و لباس و منزل (2) و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی‌رود.
(1) (خوئی)، (تبریزی): حق ّ همخوابی ندارد و گناه کار است و مشهور فرموده‌اند که حق ّ غذا و لباس و منزل نیز ندارد. ولی این حکم مادامی که زن نزد شوهر است محل ّ اشکال است. و امّا مهر او، بدون اشکال از بین نمی‌رود.
(زنجانی): بدون عذر شرعی اطاعت شوهر نکند..
(2) (زنجانی): و سایر لوازم..
(سیستانی): مسأله اگر زن به وظائف زناشویی خود در برابر شوهر هیچ عمل نکند، حق ّ غذا و لباس و منزل بر او ندارد، هر چند نزد او بماند و اگر گاهی از تسلیم در برابر خواسته‌های جنسی مشروع او سرباز زند بنا بر احتیاط واجب نفقه‌اش ساقط نمی‌شود، و امّا مهر او با عدم تمکین، به هیچ وجه ساقط نمی‌شود.
[ کار کردن زن در خانه]
مسأله 2414 مرد حق ّ ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند (1) .
(1) (تبریزی): مگر آن که در عقد نکاح شرط کند. این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست (مکارم): مسأله زن وظیفه ندارد خدمت خانه را انجام دهد و غذا تهیّه کند و نظافت و مانند آن را انجام دهد مگر به میل خود و اگر مرد او را مجبور بر این کارها نماید زن می‌تواند حق ّ الزحمه خود را در برابر این کارها از او بگیرد.
[ مخارج سفر زن]
مسأله 2415 مخارج سفر زن (1) اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (مکارم) و (بهجت) نیست
(1) (اراکی): مخارج سفر غیر ضروری و غیر متعارف زن..
(سیستانی): مسأله مخارج زن در سفر اگر بیشتر از مخارج او در وطن باشد، چنانچه با اذن شوهر سفر رفته باشد بر عهده شوهر است ولی پول ماشین و یا هواپیما و مانند اینها و بقیه مخارجی که سفر کردن او متوقف بر آنهاست، بر خودش می‌باشد، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، باید خرج سفر او را هم بدهد، و همچنین اگر سفر ضروری از نظر شؤون زندگی باشد مانند سفر برای معالجه.
(زنجانی): مسأله اگر زن سفر رود، چنانچه سفر مانند سفر حج ّ و نذر واجب باشد، مخارج سفر زن که بیشتر از مخارج وطن است، با شوهر نیست، ولی اگر زن بطور متعارف نیازمند به سفر است تمام مخارج سفر وی با شوهر است هر چند بیشتر از مخارج وطن باشد، ولی اگر نیازمندی زن به سفر متعارف نباشد، مخارج سفر افزوده از مخارج وطن با شوهر نیست، و اگر سفر برای زن ضروری نباشد و با اجازه شوهر سفر کند لزوم پرداخت مخارج سفر زن بستگی به نحوه توافق وی با شوهر خود دارد، و اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، بر زن لازم است که همراه وی برود و خرج سفر زن بر عهده شوهر است.
[ اگر شوهر خرجی ندهد]
مسأله 2416 زنی که از شوهر اطاعت می‌کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد (می‌تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به حاکم شرع (1) و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آن هم ممکن نباشد به فُسّاق مؤمنین مراجعه نماید و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد (2)) می‌تواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند، در موقعی که مشغول تهیّه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
(1) (فاضل): به مجتهد جامع الشرائط.. این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (نوری) نیست]
(اراکی): مسأله زنی که از شوهر اطاعت می‌کند و شوهر خرج او را نمی‌دهد می‌تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به حاکم شرع مراجعه نماید و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه به هیچ وجه ممکن نشد، می‌تواند با اجازه گرفتن از حاکم شرع در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست، چنانچه نتواند معاش خود را تهیّه کند، مگر آن که بی اجازه او از منزل خارج شود، اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله زنی که از شوهر اطاعت می‌کند و شوهر خرج او را نمی‌دهد اگر ممکن است می‌تواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند اگر نمی‌تواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند در موقعی که مشغول تهیّه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست. ((گلپایگانی): ولی احتیاط آن است که از حاکم شرعی هم اذن بگیرد).
(خوئی)، (تبریزی): مسأله زنی که خرج او بر عهده شوهر است و شوهر خرج او را نمی‌دهد می‌تواند خرجی خود را بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
(سیستانی): چنانچه ناچار باشد و نتواند به حاکم شرع شکایت برد و با کار کردن بخواهد مخارج خود را تهیّه کند..
(مکارم): مسأله هرگاه زن مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می‌تواند هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و احتیاط واجب آن است که این کار با اجازه حاکم شرع باشد و اگر مجبور شود که خودش معاش خود را تهیّه کند در موقعی که مشغول کار است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
(زنجانی): مسأله زنی که از شوهر اطاعت می‌کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می‌تواند برای وادار کردن شوهر به پرداخت نفقه به حاکم شرع و اگر ممکن نباشد به مؤمنان عادل و اگر آن هم ممکن نباشد به مؤمنان فاسق مراجعه نماید، و چنانچه نتواند شوهر را به دادن خرجی وادار کند می‌تواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز را بدون اجازه شوهر از مال او بردارد. همچنین می‌تواند خرجی روزهای قبلی را که شوهر نپرداخته بدین ترتیب از وی بگیرد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند و با اطاعت شوهر تهیه معاش برای وی ممکن نباشد، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
[ وظیفه مرد نسبت به زن]
مسأله 2417 مرد نمی‌تواند زن دائمی خود را به طوری ترک کند که نه مثل زن شوهردار باشد نه مثل زن بی شوهر، لکن واجب نیست هر چهار شب یک شب نزد او بماند (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (مکارم): ولی اگر همسرهای متعدّد دارد باید در میان آنها از این جهات با عدالت رفتار نماید که شرح آن در کتابهای مفصل فقهی آمده است.
(اراکی): مسأله مرد باید هر چهار شب یک شب، نزد زن دائمی خود بماند.
(گلپایگانی): مسأله اگر مرد بیش از یک زن داشته باشد باید در هر چهار شب یک شب نزد
زن دائمی خود بماند بلکه اگر یک زن داشته باشد نیز بنا بر احتیاط.
(خوئی)، (فاضل)، (سیستانی)، (تبریزی): مسأله مرد اگر دو زن داشته باشد و نزد یکی از آنها یک شب بماند واجب است نزد دیگری نیز یک شب در ضمن چهار شب بماند و در غیر این صورت ماندن نزد زن واجب نیست بلی لازم است او را به طور کلّی متارکه ننماید و اولی و أحوط این است که مرد در هر چهار شب یک شب نزد زن دائمی خود بماند.
(فاضل): اگر چند زن داشته باشد..
(تبریزی): مگر آن که زن از حق ّ خود صرفنظر کند..
(فاضل): مردی که یک زن دارد..
(زنجانی): مسأله مرد باید در هر چهار شب یک شب نزد زن دائمی خود بماند.
(صافی): مسأله اگر مرد بیش از یک زن دائمی داشته باشد، و نزدیکی از آنها یک شب بماند باید نزد دیگران نیز در چهار شب یک شب بماند بلکه اگر یک زن داشته باشد نیز بنا بر احتیاط مستحب ّ.
[ترک نزدیکی تا چهار ماه]
مسأله 2418 شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه، نزدیکی با عیال دائمی خود را ترک کند (1).
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست (1).
(مکارم): بلکه اگر زن جوان باشد و در این مدّت بیم آن می‌رود که به گناه بیفتد احتیاط واجب آن است که طوری رفتار کند که او به گناه نیفتد.
(فاضل): مگر با رضایت وی. و بنا بر احتیاط واجب این حکم در مسافر، در سفر غیر ضروری هم ثابت است.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه با عیال دائمی جوان خود نزدیکی را ترک کند ((تبریزی): مگر آن که زن راضی باشد).
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه، نزدیکی با عیال جوان خود را ترک کند بلکه بنا بر احتیاط بیش از این مدّت نزدیکی با عیال پیر خود را نیز ترک نکند.
(سیستانی): مسأله شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه با زن جوان خود نزدیکی را ترک کند، مگر آن که نزدیکی برای او ضرر یا مشقّت زیاد داشته باشد، یا آن که زن خود راضی به ترک آن باشد، و یا آن که در ضمن عقد ازدواج ترک آن را بر زن شرط کرده باشد؛ و در این حکم، بنا بر احتیاط واجب فرقی نیست میان این که شوهر، حاضر باشد یا مسافر؛ پس بنا بر احتیاط جایز نیست سفر غیر لازم را بدون عذر و بدون رضایت همسر بیش از چهار ماه ادامه دهد.
(زنجانی): مسأله شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه قمری نزدیکی با عیال دائمی خود را بدون رضایت وی ترک کند.
[در عقد دائم مهریه مشخص نشود]
مسأله 2419 اگر در عقد دائمی مهر را معین نکنند عقد صحیح است و چنانچه مرد با زن نزدیکی کند، باید مهر او را مطابق مهر زنهایی که مثل او هستند بدهد (1).
(1) (خوئی)، (زنجانی)، (سیستانی): و امّا در متعه چنانچه مهر را معین نکنند ((سیستانی): هر چند از روی جهل یا غفلت یا فراموشی باشد) عقد باطل می‌شود.
(مکارم): مسأله تعیین مهر در عقد دائم واجب نیست و بدون آن عقد صحیح است، ولی بعداً چنانچه با زن نزدیکی کند باید مهر او را مطابق معمول زنهایی که مثل او هستند بدهد.
[گرفتن مهریه قبل از نزدیکی]
مسأله 2420 اگر موقع خواندن عقد دائمی برای دادن مهر مدّتی معین نکرده باشند، زن می‌تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد. ولی اگر پیش از گرفتن مهر به نزدیکی راضی شود و شوهر با او نزدیکی کند، دیگر نمی‌تواند بدون عذر شرعی (1) از نزدیکی شوهر جلوگیری نماید.
(1) (فاضل): نمی‌تواند برای دریافت مهریه..
(مکارم): مسأله در صورتی که مدّتی برای دادن مهر در عقد تعیین نشده باشد زن حق ّ دارد مهر خود را فوراً مطالبه کند، بلکه می‌تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی بر دادن مهر را داشته باشد یا نه، مگر این که عدم توانایی او قرینه بر این باشد که مهر از اوّل بر ذمّه بوده نه به صورت نقدی.
مسأله اختصاصی
(بهجت): مسأله 1901 در صورت فوت زن یا مرد قبل از دخول، بنا بر أقوی مهر نصف می‌شود.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
الف: حقوق زن بر شوهر
1ـ نفقه
مسأله 509: بر شوهر واجب است که غذا و لباس و منزل و لوازم دیگر را مطابق معمول براى همسر دائمى خود تهیّه کند. (حتّى هزینه طبیب و دارو و مانند آن) و اگر تهیّه نکند بنابر احتیاط بدهکار او خواهد بود، خواه توانایى داشته باشد یا نه.
سؤال 510: آیا بر شوهر لازم است که ماهیانه یا روزانه پولى جهت مخارج همسرش به او بپردازد؟ در صورت وجوب، آیا شوهر حق دارد مورد مصرف پول را تعیین کند؟
جواب :مانعى ندارد که شوهر به همسرش در تهیّه نفقه وکالت دهد و بر زن لازم است که طبق شرط عمل کند. این در صورتى است که شوهر به زن وکالت در تهیّه نفقه بدهد; ولى اگر حقّ نفقه را به او واگذار مى کند زن در مصرف آن مختار است.
سؤال 511: آیا بر زوج لازم است که آنچه معمولا تمام زنها به آن نیاز دارند را به عنوان نفقه براى زوجه اش تهیّه کند؟ یا فقط غذا و مسکن و لباس لازم است؟
جواب : آنچه واقعاً مورد حاجت است و مرد قدرت بر آن دارد بر او لازم است.
سؤال 512: مرسوم است که بین عقد ازدواج و زفاف، مادامى که زن به خانه شوهر نرفته از زوج نفقه نمى گیرد، بنابراین اگر زوجه پس از مدّتى در مقام مطالبه نفقه آن زمان برآید، آیا با توجّه به این که تمکین کامل ننموده حقّ نفقه دارد؟
جواب : نفقه ندارد.
سؤال 513: شوهر در عقد ازدواج و قبل از دخول مى گوید: «قدرت برگزارى مراسم عروسى را از لحاظ مالى ندارم»، زوجه هم مى گوید: «فقط با رعایت شرایط و تشریفات مرسوم و عرف محل حاضرم به خانه شوهر بروم» در فرض مسأله، آیا زوجه مستحقّ نفقه مى باشد؟
جواب : اگر در عقد نکاح چنین شرطى ذکر نشده، زوجه حقّ امتناع ندارد، و اگر امتناع کند حقّ نفقه ندارد.
سؤال 514:آیا هزینه دارو و درمان زوجه مریض، با توجّه به این که مداواى بیمارى عرفاً جزء نیازهاى اوّلیه هر انسانى مى باشد، نیز جزء نفقه زوجه است؟
جواب : مداوا در حدّ متعارف جزء نفقه است.
سؤال 515: زنى به سبب آتش سوزى در منزل شوهر، در بیمارستان بسترى و سپس فوت مى کند، آیا هزینه بیمارستان او بر عهده شوهر است؟
جواب : احتیاط واجب آن است که شوهر هزینه درمان او را بدهد.
سؤال 516: اگر زن جهت دریافت مهریّه از تمکین خود دارى کند، در این مدّت حقّ نفقه دارد؟
جواب :در صورتى که مهریّه بصورت نقد بوده باشد حق دارد قبل از گرفتن آن از تمکین خوددارى کند و حقّ نفقه هم دارد.
سؤال 517: شخصى براى مدّتى از طریق دادگاه زندانى شده است و پس از چندى با حصول برائت یا تحمّل حبس آزاد مى شود، اگر در این مدّت به عائله تحت تکفّل وى از طریق مراجع دولتى نفقه اى داده باشند، یا هیچ وجهى در این مدّت نگرفته باشند، آیا آنها حقّ مطالبه نفقه گذشته را دارند؟
جواب : احتیاط واجب آن است که نفقه آنها را بپردازد، یا با آنها مصالحه کند.
مسأله 518: هر گاه زن مطالبه خرجى کند و شوهر ندهد مى تواند هر روز، به اندازه خرجى آن روز، بدون اجازه از اموال او بر دارد و احتیاط واجب آن است که این کار با اجازه حاکم شرع باشد و اگر مجبور شود که خودش معاش خود را تهیّه کند، در موقعى که مشغول کار است اطاعت از شوهر بر او واجب نیست.
سؤال 519: در تحریر الوسیله، جلد دوم، صفحه 306، آمده است: «اگر زوج حقوق زن را، از قبیله نفقه، نپردازد، ابتدا حاکم زوج را الزام مى کند و در صورت عدم تأثیر، او را تعزیر مى نماید»، آیا مراد از «الزام» صدور حکم قضائى است، یا صدور حکم به الزام؟
جواب :منظور این است که حاکم شرع او را مجبور مى کند که نفقه زن را بپردازد و هر گاه ترتیب اثر ندهد او را تعزیر کند.
سؤال 520: آیا براى همسر و فرزندان شخصى که از راه نا مشروع کسب درآمد مى کند، جایز است که از در آمد او استفاده کنند؟
جواب : اگر مى دانند نفقه اى که به آنها پرداخته مى شود از همان پول است، تصرّف در آن جایز نیست; مگر در حال ضرورت.
سؤال 521: آیا شخص ثالثى مى تواند ضمن عقد ازدواج، نفقه زوجه را تعهّد نماید تا هرگاه بین زن و شوهر راجع به نفقه اختلافى به وجود آمد، نفقه زوجه را پرداخت نماید؟ و در این صورت آیا نفقه از زوج ساقط مى شود؟
جواب : مانعى ندارد که شخص ثالثى ضمانت نفقه را بنماید، و در این صورت نفقه بر عهده او خواهد بود.
2ـ مهریّه
مسأله 522: تعیین مهر در عقد دائم واجب نیست و بدون آن عقد صحیح است، ولى چنانچه بعداً با زن نزدیکى کند باید مهر او را مطابق معمول زنهایى که مثل او هستند بدهد.
سؤال 523: شایستگى زنان مسلمان را به چه مهریّه اى مى دانید؟ و براى دختران و پسران جوان و پدر و مادرهاى آنان در این زمینه چه توصیه اى دارید؟
جواب : اخلاق اسلامى ایجاب مى کند که مهریّه ها سبک باشد و اصولا ازدواج با هزینه کم انجام گیرد، که مایه سعادت زوجین خواهد شد، و سنگین کردن بار ازدواج شرعاً مذموم و عواقب ناگوار و مسؤولیّت شدید دارد.
سؤال 524: آیا زوج مى تواند مهریّه همسر خود را آموزش تلاوت قرآن قرار دهد؟ در صورت مثبت بودن، اگر مرد تلاش خود را انجام دهد، ولى زن به جهت کُند ذهن بودن نتواند یاد بگیرد، وظیفه زوج چیست؟
جواب : آموزش قرآن مى تواند مهریّه بوده باشد و مرد باید وظیفه خود را انجام دهد، اگر زوجه استعداد نداشت و مرد کوشش لازم را کرد، دَین خود را ادا کرده است.
سؤال 525: مرسوم است که عقد را به انضمام یک جلد کلام اللّه مجید جارى مى کنند، آیا این کار به معنى تعلیم قرآن به زوجه است، تا بر مرد واجب باشد که قرآن را به همسرش تعلیم بدهد، یا معناى دیگرى دارد؟
جواب : قرار دادن قرآن جزء مهریّه کار خوبى است و مفهومش تهیّه یک جلد کلام اللّه مجید براى زوجه است، نه آموزش قرآن; ولى لازم است قیمت آن در موقع عقد تعیین شود، تا مبهم نباشد.
سؤال 526: حدّ و میزان مهریّه چقدر است؟ حدّاقلّ و حدّاکثر آن را بیان کنید.
جواب : مهر حدّ ثابتى ندارد، ولى شایسته است از مهریّه هاى سنگین پرهیز شود، طبق برخى از روایات زنانى که مهریّه سنگین دارند شوم هستند.(1)
سؤال 527: لطفاً پیرامون اقسام سه گانه مهریّه; «مهر المثل»، «مهر المسمّى» و «مهر السنّه»، توضیحى بیان فرمائید.
جواب : منظور از «مهر المسمّى» همان مهرى است که در عقد نامبرده مى شود.
و مراد از «مهرالمثل» آن است که مثلا به هنگام عقد نامى از مهر نبرده اند در این صورت باید دید مهرامثال آن زن در عرف و عادت چقدر است و به او بپردازند.
و منظور از «مهر السنّه» مهر حضرت فاطمه زهراء(علیها السلام) است، که معروف است پانصد درهم (دویست مثقال نقره مسکوک) بوده است.
سؤال 528: اگر مردى مهریّه همسرش را به قدرى سنگین کرده باشد که معادل حقوق ماهیانه تمام عمرش هم کفاف آن را نکند، چنین مهریّه و عقدى چه حکمى دارد؟
جواب : کار خوبى نکرده، ولى عقد و مهر باطل نیست; مگر این که در حدّى باشد که آن مهریّه را سفیهانه بدانند.
سؤال 529: با توجّه به این که مورّخین مهریّه بزرگ بانوى اسلام، حضرت فاطمه زهراء(علیها السلام) را مختلف نقل کرده اند:
1ـ برخى آن را یک زره جنگى به مبلغ 480 درهم، به اضافه یک دست لباس کتان و یک قطعه پوست گوسفند گفته اند.
2ـ بعضى آن را چهارصد درهم شمرده اند.
3ـ و برخى دیگر چهارصد مثقال نقره بیان کرده اند.
و از طرف دیگر در روایتى مهریّه آن حضرت «شفاعت گنهکاران از امّت پدرش»(1) آمده است، آیا صرف تعیین مهریّه حضرت زهرا(علیها السلام) (مهرالسّنه) براى عروسان، بدون تعیین ارزش فعلى آن، صحیح است؟
جواب : معروف است که مهرالسّنه معادل پانصد درهم مى باشد (هر درهم تقریباً چهارصد تومان، که مجموعاً 200 هزار تومان مى شود)(2) هر گاه در محیط زوجین این شهرت وجود داشته باشد کافى است و الّا باید تعیین کنند.
سؤال 530: اگر زنى مهریّه خویش را، مهر السّنه قرار دهد، آیا معادل آن را طلب دارد، یا مهر المثل بر عهده زوج است؟
جواب : چنانچه طرفین مى دانسته اند که مهر السّنه طبق مشهور پانصد درهم نقره است اشکالى ندارد و باید با پول رایج حساب کنند، امّا اگر هر دو، یا یکى از آنها آگاه نبوده اند، احتیاط آن است که در مورد مقدار مهر با هم مصالحه کنند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
سؤال 531: از آنجا که در زمان ما درهم سکّه دار وجود ندارد، آیا معیار قیمت مهر السّنه، نرخ نقره معمولى و بدون سکّه است؟
جواب :در شرایطى که درهم سکّه دار وجود ندارد باید فرض را بر این بگیریم که اگر نقره موجود سکّه دار و رایج بود چه اندازه به قیمت آن افزوده مى شد؟ اضافه قیمت را بطور تقریبى حساب کنیم و بر آن بیفزائیم و از آنجا که این حکم، یک حکم استحبابى است محاسبات تقریبى در آن ضرر ندارد.
مسأله 532: در صورتى که مدّتى براى دادن مهر در عقد تعیین نشده باشد زن حق دارد مهر خود را فوراً مطالبه کند، بلکه مى تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکى کردن شوهر خوددارى نماید، چه شوهر توانایى بر دادن مهریّه داشته باشد یا نه; مگر این که عدم توانایى او قرینه بر این باشد که مهر از اوّل بر ذمّه بوده، نه بصورت نقدى.
سؤال 533: هر گاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نشود و شوهر قادر بر اداى آن نباشد و در عین حال مى گوید: «طلاق نمى دهم و تا پایان عمر نفقه مى پردازم» حکم این مسأله چیست؟
جواب : اوّلا: زن حق دارد قبل از تمکین مطالبه مهر کند; حتّى اگر شوهر قدرت بر پرداخت مهریّه نداشته باشد.
ثانیاً: اگر شوهر قدرت بر پرداخت مهریّه ندارد، باید نفقه را بدهد.
ثالثاً: اگر این امر مدّتها ادامه یابد و باعث ضرر و زیان زوجه، یا عسر و حرج شدید او شود، حاکم شرع مرد را وادار به طلاق مى کند و اگر طلاق نداد حاکم شرع طلاق مى دهد و نصف مهر بر ذمّه زوج مى ماند تا وقتى که قدرت بر پرداخت پیدا کند.
سؤال 534: آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین، در فرض عدم پرداخت مهریّه از سوى مرد، مختصّ به دخول است، یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازمه (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با اذن او) نیز مى گردد؟
جواب : ظاهر این است که زن مى تواند بدون گرفتن مهر معجّل، خود را مطلقاً تسلیم شوهر نکند و در این مدّت بر زوج واجب است نفقه او را بدهد.
سؤال 535: زوجه از شوهر خود تمکین نموده، ولى زوج قدرت نزدیکى با وى را، به علّت عدم قدرت جنسى، نداشته است; وى اکنون تمکین مجدّد را، منوط به دریافت کلّ مهریّه مى نماید. آیا به علّت عدم دخول، حقّ زوجه به قوّت خود باقى است، یا در فرض مسأله، حقّ او ساقط شده است؟
جواب : حقّ زوجه در گرفتن مهریّه قبل از تمکین مجدّد ثابت است; مشروط بر این که مهر حالّ بوده باشد، نه بر ذمّه زوج.
سؤال 536: هر گاه مهریّه حالّ (نقد) باشد و شوهر قدرت پرداخت آن را بصورت یکجا نداشته باشد و در صورت تقسیط بتواند ظرف چند سال بپردازد، آیا دادگاه مى تواند بدون توافق زوجه با تقسیط مهریّه; با وصول اوّلین قسط مهریّه (بدون رعایت حقّ عدم تمکین زوجه) وى را مجبور به تمکین نماید؟
جواب : در صورتى که قرائنى، مانند سنگین بودن مهریّه و عدم تمکّن زوج به هنگام اجراى عقد، چنین نشان دهد که مهریّه یکجا قابل پرداخت نیست، بلکه منظور تدریجى، یا عندالقدرة و الاستطاعه بوده است، باید زن با گرفتن قسط اوّل تمکین کند.
سؤال 537: مردى زنى را به عقد خود درآورده، ولى هنوز عروسى نکرده اند، امّا زن از طریق انزال در محل باردار شده است، اگر قبل از عروسى از هم جدا شوند، آیا مهریّه تنصیف مى شود؟
جواب : هر گاه مرد سبب باردار شدن زن شده، احتیاط واجب آن است که تمام مهر را بدهد; هر چند دخول نکرده باشد.
سؤال 538:آیا زوجه غیر مدخوله بعد از فوت زوج، مستحقّ تمام مهریّه است، یا نصف آن؟
جواب : مستحقّ تمام مهر است.
سؤال 539: آیا در صورت فوت زوجه قبل از دخول، مهریّه وى نصف مى شود؟
جواب : تمام مهر را مى برد، تنها طلاق است که سبب تنصیف مى شود.
سؤال 540: آیا آمیزش با زوجه در دوره نامزدى نیز موجب پرداخت مهریّه کامل، در فرض متارکه و طلاق، مى گردد؟
جواب : آرى موجب پرداخت مهریّه کامل مى گردد.
سؤال 541: آیا بین باکره و زنان دیگر، در این مورد که دخول باعث مهر کامل و عدم دخول باعث تنصیف مهریّه مى شود، فرقى هست؟
جواب : فرقى میان باکره و غیر آن از این جهت نیست.
سؤال 542: مهریّه خانمى چهل سال قبل دو هزار تومان تعیین شده است، و اکنون تقاضاى اداء آن را دارد، شوهر حاضر است همان مبلغ را بپردازد، ولى زن مى گوید: «شوهرم در آن زمان مهریّه را یک ساعت آب و نصف منزل قرار داد و من هم قبول کردم، ولى بخاطر مشکل ثبتى، همان مبلغ دو هزار تومان قرار داده شد» اکنون با توجّه به تورّم شدید حکم این مسأله چیست؟
جواب : اگر آن زن ثابت کند که مهریّه واقعى همان آب و منزل بوده، حق دارد آن را بگیرد، و اگر مهریّه دو هزار تومان بوده، مى تواند معادل آن را به قیمت امروز (طبق نرخ متوسّط تورّم اجناس) بگیرد. در سایر مطالبات نیز حکم همین است; یعنى هر گاه فاصله زمانى و تورّم زیاد باشد به قیمت روز محاسبه مى شود.
سؤال 543: هفده سال پیش به عقد مردى در آمدم و در این مدّت علیرغم تمام مشکلات همراه او بودم، وى هم اکنون صاحب 25 ملیون تومان سرمایه است و اقدام به ازدواج مجدّد کرده و مرا طلاق داده است، با توجّه به تنزّل شدید ارزش پول، آیا مى توانم مهریّه ام را به قیمت امروز بگیرم؟ آیا در برابر زحماتى که براى بچّه هایش کشیده ام و خدماتى که براى خودش انجام داده ام، چیزى به من مى رسد؟
جواب : چنانچه ارزش مهریّه نسبت به زمان گذشته تفاوت کلّى کرده، باید به قیمت امروز بپردازد و اگر در مقابل خدمات شما قول داده است که جبران کند موظّف است به قولش عمل کند.
سؤال 544: شخصى که با پدرش زندگى مى کرده از دنیا رفته و هیچ گونه مالى از خود نداشته است، آیا مهریّه زوجه او بر پدرش مى باشد؟
جواب : مهریّه زن بر عهده شوهر است، نه پدر; مگر این که پدر شوهر آن را تضمین کرده باشد، یا مزد کارهاى فرزندش را نداده باشد و آن مزد به اندازه مهریّه یا بیشتر از آن باشد.
سؤال 545: پدر داماد قسمتى از مهریّه عروسش را بر ذمّه مى گیرد، ولى قبل از عروسى و پس از عقد، یعنى هنگامى که مى خواستند مهریّه را ثبت کنند از تعهّد خود استنکاف مىورزد و داماد مهر را به وجه نقد مصالحه و بر ذمّه خود مى گیرد و سپس عروسى واقع مى شود، آیا عروس مى تواند مدّعى آنچه بر ذمّه پدر شوهر بوده است، شود؟
جواب : اگر موقع خواندن صیغه عقد بر ذمّه گرفته موظّف است بپردازد و بازگشت جایز نیست.
سؤال 546: در صورت اختلاف زوجین در مقدار و وصف مهریّه، قول کدام یک مقدّم مى شود؟ اگر هیچ کدام دلیلى جهت ادّعاى خود نداشته باشند چطور؟
جواب : چنانچه زوج مدّعى مقدار کمتر است، قول او پذیرفته مى شود، مگر این که دلیلى بر خلاف آن اقامه شود.
3ـ حق آمیزش و همخوابى
مسأله 547: مرد نمى تواند بیش از چهار ماه، نزدیکى با همسر دائمى خود را ترک کند، بلکه اگر زن جوان باشد و در این مدّت بیم آن مى رود که به گناه بیفتد احتیاط واجب آن است که طورى رفتار کند که او به گناه نیفتد.
سؤال 548: با توجّه به مسأله بالا، اگر زنى جوان نباشد، ولى اگر شوهر به آمیزش یکبار در چهار ماه اکتفاء کند بیم گناه بر او مى رود، در این صورت مرد در برابر او چه وظیفه اى دارد؟
جواب : احتیاط واجب آن است ترتیبى بدهد که او آلوده گناه نشود.
مسأله 549: مرد حق ندارد زن دائمى خود را طورى ترک کند که نه مانند زن شوهردار باشد و نه بى شوهر; ولى واجب نیست هر چهار شب یک شب نزد او بماند، امّا اگر همسرهاى متعدّد دارد باید در میان آنها از این جهت با عدالت رفتار نماید.
سؤال 550: آیا شوهر حق دارد بدون رضایت همسرش از انزال نطفه خوددارى کند و به آمیزش تنها قناعت کند؟
جواب : مانعى ندارد، ولى در موردِ آمیزشِ واجب، بدون رضایت همسر نمى تواند این کار را انجام دهد.
سؤال 551: آیا زن حق دارد از شوهر بخواهد که به جاى آمیزش واجب (هر چهار ماه یکبار) از راههاى دیگر او را ارضاء کند؟
جواب : در صورتى که طرفین راضى شوند مانعى ندارد.
سؤال 552: اگر شخصى دو همسر داشته باشد، آیا لازم است یک شب را نزدِ یکى، و شب بعد را نزد دیگرى باشد؟ یا از هر چهار شب باید یک شب را نزد هر یک از آنها باشد و دو شب دیگر را آزاد است هر کجا باشد؟
جواب : از هر چهار شب واجب است یک شب را نزد هر یک از آنها باشد، و دو شب دیگر را مختار است.
ب: حقوق شوهر بر زن
1ـ تمکین
مسأله 553: زنى که عقد دائم شده، نباید بدون عذر شرعى از نزدیکى شوهر جلوگیرى کند.
سؤال 554: اگر زن دائمى شرط کند که هفته اى یکى دو بار تمکین کند، آیا این شرط صحیح است؟
جواب : چنانچه طرفین به این شرط راضى شده باشند، این شرط صحیح است.
سؤال 555: آیا زن مى تواند به این علّت که شوهرش به او تهمت زده و آبروى او را برده، خود را بر او حرام کند و با دیدنش در حجاب شود و از تمکین عامّ و خاصّ جلوگیرى نماید؟ هرچند شوهر بارها به پاکى او اعتراف کرده باشد.
جواب : زن حق ندارد به این عذرها از تمکین خوددارى کند و اگر شوهر به او تهمت زده، باید نزد حاکم شرع برود و مجازات او را بخواهد، مگر این که زن او را ببخشد.
سؤال 556: آیا تمکین از مرد حدّ خاصّى دارد، یا هر زمانى که او تقاضاى تمکین کند زن باید اجابت کند، هر چند موجب عسر و حرج براى زن شود؟
جواب : در صورتى که سبب عسر و حرج براى زن باشد واجب نیست، و اصولا درخواست او باید در حدّ معقول و متعارف باشد.
سؤال 557: چه چیزهائى حقّ تمکین مرد را ساقط مى کند؟
جواب : در صورتى که درخواست مرد غیرمعقول و غیر متعارف باشد تمکین در برابر آن لازم نیست، همچنین در صورتى که زن مریض یا در عسر و حرج بوده باشد یا تقاضاى شوهر نامشروع باشد، مانند ایّام عادت، تمکین واجب نمى باشد.
سؤال 558: اگر شوهر (با توجّه به مُعسر بودن) به حکم دادگاه، مهریّه را به صورت اقساطى بپردازد، با توجّه به این که امروزه مهریّه ها متأسّفانه بالاست و پرداخت قسطى آن هم سالها طول مى کشد، آیا در این فرض زن، که هنوز باکره است، حق دارد تا پایان اقساط مهریّه تمکین نکند؟
جواب : در صورتى که قرائنى وجود داشته باشد که این مهریّه سنگین را یکجا نمى توان مطالبه کرد، خوددارى از تمکین جایز نیست، بنابراین متوقّف کردن تمکین بر پرداخت تمام مهر در این گونه موارد جایز نیست.
سؤال 559: آیا آمیزش با همسر از پشت جایز است؟
جواب : این کار حرام نیست، امّا کراهت شدید دارد; ولى در صورت عدم رضایت همسر جایز نیست.
سؤال 560: شوهرم تمکین را مشروط به پوشیدن لباسهاى خاص، یا آرایش مخصوصى مى کند، آیا رعایت این امور لازم است؟
جواب : لازم نیست; ولى انجام در خواستهاى معقولِ همسر براى طرفین خوب است.
2ـ اطاعت از شوهر
مسأله 561: زنى که عقد دائم شده بنا بر احتیاط واجب نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، یا کارى در خارج خانه انتخاب کند (خواه اجازه لفظى باشد و یا از قرائن معلوم شود که او راضى است).
سؤال 562: لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف: آیا زوجه حق دارد بدون رضایت شوهر از منزل خارج شود؟
جواب : بنابر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد; مگر براى کارهاى واجب شرعى، یا ضرورى زندگى.
ب: در صورتى که بدون رضایت شوهر منزل را ترک کند و تمکین ننماید و تقاضاى مکرّر بازگشت همسرش را بى پاسخ بگذارد، آیا ناشزه محسوب مى شود؟
جواب : چنین زنى ناشزه است.
ج:در شرایط فوق، آیا زوجه استحقاق دریافت نفقه دارد؟
جواب : قدر مسلّم از نشوز و عدم تمکین، که موجب سلب حقّ نفقه مى شود، عدم تمکین در برابر تمتّعات جنسى است; بنابراین نفقه در فرض بالا، یعنى خروج از منزل، ساقط نمى شود (بنابر احتیاط واجب).
سؤال 563: آیا زن بدون رضایت شوهر مى تواند براى فعّالیّت هاى اقتصادى، سیاسى و اجتماعى، از منزل خارج شود؟
جواب : در صورتى که منافات با حقّ زوج نداشته باشد احتمالا بتواند; ولى احتیاط در ترک آن است. و در صورتى که زن در عقد ازدواج چنین حقّى براى خود قائل شده باشد اشکال ندارد.
سؤال 564: در صورتى که مهر حالّ (نقد) باشد زوجه غیر مدخوله حق دارد تا گرفتن مهریّه تمکین نکند; امّا آیا این حق را هم دارد که در غیر تمکین نیز از زوج اطاعت نکند; مثلا منزل پدر و مادر خود بماند و هر جا که مایل بود برود و هر کار که خواست انجام دهد و با این حال مطالبه نفقه نماید؟
جواب : باید به وظایف دیگر خود عمل کند، تنها مى تواند تمکین را منوط به گرفتن مهر کند، آن هم در صورتى که مهرحالّ بوده و قرائنى دالّ بر تأخیر آن نبوده باشد.
سؤال 565: زنى پس از فوت شوهرش با برادر همسر مرحومش ازدواج مى کند، آیا مى تواند شبهاى جمعه براى قرائت فاتحه به مزار شوهر اوّل برود؟
جواب : با اجازه شوهر اشکال ندارد.
سؤال 566: آیا زنان مى توانند بدون اجازه و رضایت همسران خویش، که افرادى مؤمن و متدیّن مى باشند، در مسجد فعّالیّت کنند؟ به گونه اى که امورات یک مسجد را کاملا در دست بگیرند. در حالى که این کار موجب اختلاف خانوادگى مى شود.
جواب : بدون اجازه همسر جایز نیست; ولى رفتن به مسجد براى فرا گرفتن احکام و معارف دین جایز است.
سؤال 567: شخصى دوازده سال قبل به همسرش پیشنهاد مى کند که از تهران مهاجرت کنند; امّا زن حاضر به این هجرت نمى شود، و مرد هجرت مى کند. اکنون مرد، به بهانه این که زن اطاعت نکرده، نه نفقه مى پردازد و نه طلاق مى دهد، حکم این مسأله چیست؟
جواب : در صورتى که در ازدواج قرار داد خاصّى براى محلّ سکونت زن نباشد، زن موظّف است در محلّ سکونت تابع مرد باشد; مگر این که ضرر و زیان مهمّى براى او داشته باشد.
سؤال 568: آیا اطاعت نکردن زن از شوهر در غیر مسائل واجب و مستحب حرام است؟
جواب : اطاعت زن از شوهر مربوط به حقوق زناشوئى و بیرون رفتن از منزل است، در کارهاى دیگر اطاعت بر او واجب نیست، هر چند بهتر است که زن و مرد در تمام مسائل با هم تفاهم داشته باشند.
سؤال 569: در صورتى که مرد با رفتن زنش به دانشگاه، اداره، و هر محیط دیگرى مخالف باشد، زن شرعاً چه وظیفه اى دارد؟
جواب : باید رضایت شوهر را جلب کند; مگر این که در عقد ازدواج شرط کرده باشد.
سؤال 570: اگر شوهر اجازه انتخاب شغلى به همسر خود بدهد، آیا بعد از طىّ مراحل خاصّ گزینش و شروع به کار، مى تواند ممانعت کند، یا اجازه اوّل التزام به تمام لوازم آن است؟
جواب : هر گاه زن قرار دادى با اجازه شوهر نسبت به مدّتى با اداره یا مؤسّسه اى بسته است، آن قرار داد لازم الاجرا مى باشد و شوهر حقّ ممانعت ندارد. و این در صورتى است که هنگام عقد، اجازه کار زن در خارج از منزل شرط نشده باشد و الّا احتیاجى به اجازه شوهر در عقد قرار داد نیست; ولى در هر حال باید شؤون شوهر و خانواده را رعایت کند.
سؤال 571: اگر زن به خاطر انجام مستحبّات زیاد، دچار خستگى فراوان شود، بطورى که مرد نتواند تمتّعات لازم را از او ببرد، آیا مرد حق دارد او را از انجام چنین مستحبّاتى نهى کند؟ آیا اطاعت از شوهر در اینجا لازم است؟
جواب : مرد نمى تواند او را نهى کند; مگر این که بطور کلّى تمتّع از بین برود و در این صورت چون مزاحم حقّ شوهر است زن بدون اجازه او نمى تواند اقدام کند.
مسأله 572: اگر زن در همه کارهایى که در مسائل قبل (به شرحى که گذشت) گفته شد، از شوهر اطاعت نکند گناهکار است و حقّ غذا و لباس و منزل و همخوابى او از بین مى رود; ولى مهر او از بین نمى رود.
کارهاى منزل
مسأله 573: زن وظیفه ندارد خدمت خانه را انجام دهد و غذا تهیّه کند و نظافت و مانند آن را عهده دار شود; مگر به میل خود. و اگر مرد او را مجبور بر این کارها نماید، زن مى تواند حقّ الزحمه خود را در برابر این کارها از او بگیرد.
سؤال 574: آیا زن مى تواند در منزل وظایف خود را انجام ندهد; مثلا غذا نپزد، یا خانه را مرتبّ نکند؟ آیا مرد مى تواند او را مجبور به انجام این گونه امور بنماید؟
جواب : مرد حق ندارد او را مجبور به این کارها کند; مگر این که زن با میل خود این کارها را انجام دهد.
سؤال 575: آیا این شرط، که همسر آینده کارهاى معمولى منزل را انجام دهد، صحیح است؟ در صورتى که زن به شرط عمل نکند حکم آن چیست؟
جواب : هر گاه شرط کنند، این شرط لازم الاجراست و در صورت تخلّف احتیاط این است که زن هزینه آن را بپردازد.
سؤال 576: مى دانیم که زن موظّف به انجام کارهاى منزل نیست، حتّى مى تواند براى شیر دادن و پرورش طفل از شوهرش اُجرت دریافت کند; لکن با توجّه به این که در ایران رسم بر این است که زنان معمولا کارهاى خانه را انجام مى دهند و پس از تولّد بچّه، او را نگهدارى نموده و شیر مى دهند، آیا مى توان گفت که عقد مبنیّاً علیها واقع شده و در نتیجه زن باید کارهاى معمولى خانه را انجام دهد و مزدى هم از شوهرش طلبکار نیست; مگر در جایى که خلاف آن ثابت شود؟
جواب : این گونه موارد عقد مبنىٌ علیه نیست، تا حکم شرط ضمن العقد داشته باشد; ولى از آنجا که زنان و مردان در این گونه خانواده ها نسبت به خدمات اضافى، هر دو، قصد تبرّع دارند، گرفتن اجرت المثل مشکل است; مگر در مقابل کارهایى از قبیل قالى بافى و شبیه آن، و یا در مواردى که از ابتدا شرط اجرت کند.
ازدواج موقّت
سؤال 577: نظر حضرتعالى در رابطه با ازدواج موقّت چیست؟ آیا آن را راه حلّ مناسبى براى جوانان، که مشکلاتى بر سر راه ازدواج دائم دارند و از طرفى مى ترسند که به فساد کشیده شوند، مى دانید؟
جواب : اگر با شرایط معقول و رعایت موازین شرعى انجام شود و دستاویزى براى هوسبازى هوسبازان و فساد بیشتر نشود بیقین کارساز است; ولى این، کار بسیار دقیق و ظریفى است.(3)
سؤال 578: اگر پسر و دخترى بخواهند از طریق ازدواج موقّت (بدون استمتاع جنسى و آمیزش) رابطه متعارف شغلى، یا تحصیلى داشته باشند، آیا در دو فرض زیر اجازه پدر دختر شرط است؟
الف: امکان دسترسى به ولىّ دختر نیست و فرضاً ایجاد رابطه شرعى، ضرورى و فورى است.
ب: امکان دسترسى هست; امّا ولىّ دختر بدون منطق مخالفت مى کند و اصلا رضایت نمى دهد.
جواب : در هر صورت احتیاط واجب استیذان از ولىّ دختر است; ضمناً تجربه نشان داده است که این رابطه ها، مخصوصاً در جوانها، معمولا در یک حدّ محدود و معیّنى ثابت نمى ماند و تدریجاً توسعه مى یابد و مایه مشکلات فراوانى مى شود.
سؤال 579: کسى که قصد ازدواج موقّت دارد، آیا مى تواند بدون اطّلاع ولىّ دختر از او خواستگارى کند؟ در دو صورت باکره بودن و بیوه بودن زن، حکم آن را بیان فرمائید.
جواب : خواستگارى در هر صورت مانعى ندارد، ولى اجراء صیغه عقد بدون اذن ولىّ دختر باکره اشکال دارد، امّا در بیوه رضایت طرفین براى اجراى صیغه عقد کافى است.
سؤال 580: اگر شخصى با زن بى شوهرى ازدواج موقّت کند و زن به برادرش اطّلاع ندهد، آیا این کار خیانت به برادر محسوب مى شود؟ در صورتى که برادر با این ازدواج مخالف باشد و زن شرایط ازدواج موقّت را داشته باشد، عمل مذکور چه حکمى دارد؟
جواب : اجازه برادر معتبر نیست و اطّلاع ندادن به او خیانت محسوب نمى شود; ولى مشورت با او مناسب است.
سؤال 581: زنى به عقد موقّت مردى در آمده و بعد از دخول، شوهرش را ترک کرده است، آیا بر مرد واجب است که تمام مهریّه او را بپردازد؟
جواب : تنها آن مقدار از زمان که زن تمکین کرده مهریّه اش لازم است.
مسأله 582: همسر موقّت مى تواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، یا کارى در خارج از خانه براى خود انتخاب کند، مگر این که به خاطر بیرون رفتنش حقّ شوهر از بین برود.
مسأله 583: همسر در ازدواج موقّت حقّ خرجى ندارد، هر چند باردار شود. و از شوهر ارث نمى برد و شوهر هم از او ارث نمى برد و حقّ واجب همخوابى نیز ندارد.
مسأله 584: زن مى تواند در ازدواج موقّت شرط کند که شوهر با او نزدیکى نکند و تنها لذّتهاى دیگر ببرد; ولى اگر بعداً به این امر راضى شود مانعى ندارد.
مسأله 585: پدر یا جدّ پدرى مى تواند براى محرم شدن با زنى، او را به عقد موقّت پسر نابالغ خود درآورد (به شرط این که مدّت عقد به اندازه اى باشد که پسر به حدّ بهره گیرى جنسى برسد) و نیز مى تواند دختر نابالغى را براى محرم شدن بستگان به عقد کسى درآورد (به همان شرط که در مورد پسر گفته شد) و در هر دو صورت بنابر احتیاط واجب باید عقد فایده اى براى آن دو داشته باشد و خالى از مفسده باشد.
سؤال 586: به مدّت ده سال به عقد موقّت مردى درآمده ام، ولى اکنون سه سال است که مرا رها کرده و هیچ خبرى از او ندارم، به دادگاه مدنى مراجعه کردم ولى نتیجه اى نگرفتم، من شرایط ازدواج موقّت را نمى دانستم و منبع درآمدى هم ندارم و در وضعیّت سختى بسر مى برم، تکلیف من چیست؟
جواب : هر گاه شما به تشخیص حاکم شرع، در عسر و حرج شدید باشید و راه حلّى نداشته باشید و دسترسى به شوهرتان نیز نباشد، حاکم شرع مى تواند باقیمانده مدّت را به شما ببخشد و مى توانید پس از عدّه (در صورت آمیزش) شوهر کنید.
سؤال 587: آیا در ازدواج موقّت عسر و حرج براى زوجه متصوّر است؟ در صورت اثبات، آیا مى توان زوج را به بذل مدّت اجبار نمود؟
جواب : در صورتى که واقعاً به تشخیص حاکم شرع عسر و حرج حاصل شود تفاوتى بین عقد انقطاعى و دائم نیست و حاکم شرع زوج را ملزم به بذل باقیمانده مدّت مى کند و اگر قبول نکند، حاکم شرع به عنوان ولىّ ممتنع، باقیمانده مدّت را مى بخشد و زوجه مى تواند بعد از سپرى شدن عدّه شوهر کند.
- 1. احقاق الحق، جلد 10، صفحه 367.
- 2. توجّه داشته باشید که قیمت درهم در زمانهاى مختلف، متغیّر است; قیمت مزبور مربوط به سال 1378 هـ .ش مى باشد.
- 3. مشروح این بحث را در کتاب «این است آئین ما» و «تفسیر نمونه» جلد 3، صفحه 335، مطالعه فرمائید.رساله احکام بانوان ، آيت الله مكارم شيرازي.
لينك كوتاه مطلب: https://hadana.ir/?p=25113
*- ويژه نامه احكام ازدواج و طلاق
- احكام عقد موقت
- با چه کسانی نمی توان ازدواج کرد
- شرایط فسخ عقد دائم و موقت
- شرایط عقد ازدواج دائم و موقت
- نحوه خواندن صیغه ازدواج دائم
كليد: احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائماحکام عقد دائم كليد: احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائماحکام عقد دائم كليد: احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائم احکام عقد دائماحکام عقد دائماحکام عقد دائم[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
