احکام احرام کودکان و افراد نابالغ و حکم کفاره آنها
فهرست این نوشتار:
استحباب محرم نمودن طفل غير مميّز
23- محرم نمودن كودك غير مميز،[1] توسط ولىِّ او مستحب است؛ به اين گونه كه به او لباس احرام بپوشاند؛ و نيت كند كه «اين طفل را محرم مىكنم براى حج»، يا «اين طفل را مُعْتَمِرْ مىكنم به عمره تمتع»؛ و اگر ممكن باشد، تلبيه را به او تلقين كند، و گرنه خودش به جاى او بگويد؛ و بايد وظايف و اعمال را مطابق وظيفه انجام دهد، وگرنه در بعض صور، طفل در احرام باقى مىماند و تا تدارك نكند، نمى تواند ازدواج نمايد.[2]
[1] ( 2). آية اللَّه بهجت: و مجنون.
آية اللَّه تبريزى: و نيز طفل مميز.
[2] ( 3). آية اللَّه سيستانى: تنها در صورتى بر احرام باقى مى ماند كه اعمال عمره مفرده را درست انجام ندهند ولى در حج اگر خلل به اركان آن بزند با گذشت وقت حج، احرام آن فاسد مى شود، بلى اگر فقط طواف نساء را به طور صحيح به جا نياورند استمتاع از زن بر او حرام است، مگر با اتيان طواف نساء، ولى ازدواج صحيح است.
مراد از ولىّ در احرام كودك
24- ولىّ در اين مورد، بعيد نيست كه كفيلِ بچه و نگهدار او باشد، اگرچه ولىِّ شرعى او نباشد.[1]
[1] ( 4). آية اللَّه نورى: در غير ولىّ شرعى، محل اشكال است.
آيةاللَّه بهجت: ولىّ در اين مقام عبارت است از ولىّ در مال؛ مثل اب و جدّ ابى و وصىّ ايشان و حاكم و امين حاكم. و ولايت مادر دراحرام طفل وساير اعمال حج خالى از وجه نيست.( رساله ذخيرةالعباد، ص 5).
آية اللَّه خويى: در صورتى كه مستلزم تصرف در اموال طفل نباشد والا اذن ولى شرعى لازم است.( معتمد، ج 1، ص 36)
آية اللَّه سيستانى: ولىّ طفل در اين امر كسى است كه حق حضانت و سرپرستى او را دارد، چه پدر و مادر او باشند و چه غير آنها.( مناسك، مسأله 11).
آية اللَّه صافى، آية اللَّه گلپايگانى: قدر متيقن از ولىّ در اين امر نسبت به بچه غير مميّز، ولىّ شرعى است؛ مانند پدر و جد و يا وصىّ يكى از آن دو، و همچنين حاكم و امين از طرف حاكم و يا وكيل يكى از آنها، و امّا غير ولىّ شرعى مانند عمو و دايى و برادر، محل اشكال است، اگرچه كفيل و نگهدار بچه باشد، لكن مادر در اين مورد ملحق به ولىّ شرعى است زيرا نسبت به او دليل خاصى داريم، و امّا در بچه مميّز در مواردى كه اجازه ولىّ لازم است اجازه غير ولىّ شرعى كفايت نمىكند.( مناسك عربى، ص 13، مسأله 11).
آية اللَّه فاضل: مقصود از ولىّ، همان ولىّ شرعى است، ولى مادر در اين مورد ملحق به ولىّ شرعى است.
آية اللَّه مكارم: ولى به اذن ولىّ شرعى انجام مىدهد.
لزوم حفظ طفل از محرّمات احرام
25- بعد از محرم شدنِ طفل، ولىّ بايد او را از محرّمات احرام باز دارد،[1] و اگر مميّز نيست، خود ولىّ، او را از محرّمات حفظ كند.
[1] ( 1). آيات عظام بهجت، خويى، سيستانى: اين حكم در مورد احجاج صبى غير مميز است و همين گونه است حكم مذكور در مسأله 26 و 27 و 29.
آية اللَّه تبريزى: اين حكم در مورد احجاج صبى است.
كفارات محرمات احرام طفل
26- اگر طفلِ محرم، محرّمات احرام را به جا آورد، يا ولىّ، او را باز ندارد، كفّاره بر ولىّ طفل است نه بر مال طفل، بنابر اقوى در صيد و بنابر احتياط واجب، در غير آن.[1]
[1] ( 2). آية اللَّه بهجت: كفّاره در صيد مطلقاً و غير صيد با عمد، بر ولىّ ثابت است.
آيات عظام: تبريزى، خامنه اى، خويى و سيستانى: كفاره در صيد بر ولىّ است و در غير آن كفاره ثابت نيست.
وظيفه ولىّ در اعمال طفل
27- ولىّ، بايد طفل را وادار كند كه تمام اعمال حج و عمره را به جا آورد و اگر طفل نمى تواند، خود او به نيابت از وى بجا آورد.[1]
[1] ( 3). آية اللَّه بهجت: در صورت تمكّن، احوط آن است كه در حال طواف، هر دو طاهر باشند و نماز طواف را هر دو بخوانند و سنگ ريزه را در دست طفل يا مجنون بگذارد و ولى با آن كيفيت رمى و نيّت نمايد و در تمام افعال آنچه در غير نيّت مىتواند انجام دهد، ولىّ متصدّى نيّت مىشود( كتاب حج، ص 4).
آية اللَّه تبريزى: در وقتى كه مىخواهد طفل را طواف دهد، واجب است او را وضو دهد، اگرچه بهصورت وضو باشد.( مناسك، ص 14، مسأله 7).
شاید این مطالب را هم بپسندید:
آية اللَّه فاضل: در اعمالى كه نياز به وضو دارد، احتياطاً طفل را وضو بدهد و خودش هم وضو بگيرد.
28- گوسفند قربانى، بر عهده ولىّ طفل است.[1]
[1] ( 1). آية اللَّه تبريزى: قربانى بچه غير مميز بر ولىّ او است كه او را به حج برده و چنانچه پول آن را نداشت و خود بچه مالى داشت، از مال او قربانى تهيه مىكند وگر نه ولىّ روزه مىگيرد.
آية اللَّه سيستانى: پول قربانى بچه غير مميّز بر ولى اوست( مناسك، مسأله 12).
آية اللَّه فاضل: و اگر تمكن نداشت از طرف طفل روزه بگيرد، و چنانچه خود ولىّ نيز حج تمتع انجام داده و فقط تمكّن از يك قربانى دارد، آن رابراى طفل قربانى كند و براى خودش روزه بگيرد.
كفارات احرام طفلى كه بدون اذن محرم شده
29- اگر كودك مميّزى، بدون اذن ولىّ، محرم شود و در حال احرام، يكى از محرّمات را مرتكب شود، كفاره آن بر عهده كيست؟[1]
[1] ( 2). آيةاللَّه بهجت: در فرض سؤال كه ولىّ سبب نيست كفّاره هم بر او نيست و تنها كفّاره اى كه در عمد و خطأ ثابت است در مال طفل ثابت است.[ مستفاد از جامعالمسائل ج 2 ص 193]
آية اللَّه سيستانى و آية اللَّه تبريزى: كفاره ندارد.
آية اللَّه خامنهاى: رجوع شود به پاورقى مسأله 26.
آية اللَّه صافى: در فرض سؤال كفّاره واجب نيست ولى احتياط آن است كه ولّى بچه كفّاره را از مال خودش بدون اينكه قصد كند بر او واجب بوده يا بر صبى، ادا نمايد.
آية اللَّه فاضل: در فرض مزبور به احتياط واجب كفّاره بر ولىّ طفل است.
آية اللَّه مكارم: در غير صيد، كفّاره واجب نيست، نه بر ولىّ و نه بر طفل.
آية اللَّه نورى: لازم است ولىّ طفل او را ازار تكاب محرّمات احرام باز دارد و اگر باز نداشت كفّاره در صورت علم و عمد بر عهده ولى طفل است.
احرام كودك بدون اذن ولى
2/ 29- كودك مميّزى بدون امر ولىّ، در ميقات محرم شده و فقط سعى و تقصير را انجام داده است؛ تكليف او يا وليّش نسبت به بقيه اعمال چيست؟[1]
[1] ( 3). آيةاللَّه بهجت: همه اعمال را به ترتيب بايد انجام دهد تا از احرام خارج شود و همين احوط است اگر احرام او مستلزم تصرّف در مال بوده است.
آية اللَّه تبريزى: چنانچه محرم به عمره مفرده شده بر احرامش باقى مىماند و چنانچه تا زمان بلوغ تمام اعمال عمره مفرده را تدارك نكند بعد از بلوغ بر او واجب است آن را تدارك نمايد.
آية اللَّه خامنه اى: طواف و نماز آن را بجا آورد و سعى و تقصير را بنابر احتياط اعاده نمايد و سپس طواف نساء و نماز آن را انجام دهد.
آية اللَّه سيستانى: احرامش صحيح نيست و چيزى بر او نيست.
آية اللَّه صافى: در صحت احرام كودك مميّز اذن ولى شرط نيست بنابراين كودك مذكور كه محرم شده خودش و يا با كمك ديگرى ولو غير ولى اگر محتاج به راهنمايى باشد بايد اعمال عمره را از طواف شروع كند و اتمام نمايد.
آية اللَّه فاضل: ولىّ او تكليفى ندارد، ولى احرام او صحيح است و بايد اعمال خود را از اول انجام دهد. و اگر نتواند نايب بگيرد.
آية اللَّه مكارم: احتياط آن است كه برگردد و تمام اعمال غير از احرام را انجام دهد و اگر توانايى ندارد از كسانى كه به عمره مىروند خواهش كند كه به نيابت از او انجام دهند.
آية اللَّه نورى: لازم است برگردد واعمال را به ترتيب انجام بدهد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از مناسك حج با حواشى و مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: خامنه ای، سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، وحید خراسانی، بهجت،فاضل ، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
ویژه نامه احکام جامع سایت هدانا
