آیت الله جوادی آملی: در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي‌شود/ وزش نسیم بهشتی در ماه رمضان

حديث معروفي از وجود مبارك امام رضا نقل شده است كه البته اين هم شبيه سلسله‌ًْالذهب است تا به رسول خدا(ص) برسد. وجود مبارك امام رضا(ع)مي‌فرمايد: پدرم وجود مبارك امام كاظم، از پدر بزرگوارش امام صادق، از پدر بزرگوارش امام باقر،از پدر بزرگوارش امام سجاد، از پدر بزرگوارش امام حسين، از پدر بزرگوارش اميرالمؤمنين(عليهم السلام) نقل کرد که جدّ بزرگوار ما وجود مبارك رسول گرامي(ص) در بخش پاياني ماه پربركت شعبان سخنرانيای ایراد كرد.

 

سخنراني‌هاي رسول گرامي نظير سخنرانيهايی حضرت امير نيست، خطبه‌هاي حضرت امير شبيه خطبه‌هاي خُطبا و گوينده‌هاست، اما خطبه‌هاي رسول گرامي همه‌اش شبيه اصول كلي است كه فرمود: «اعطيت جوامع الكلم»[1] جمله جمله است كه هر كدام مبنا براي بسياري از قواعد خواهد بود اينكه فرمود: «اعطيت جوامع الكلم» يعني آنچه من مي‌گويم به منزله قانون اساسي است، يك وقت كسي قانون اساسي مي‌نويسد، يك وقت قانون اساسي را شرح مي‌دهد؛ شرح قانون اساسي به صورت قلم‌فرسايي است اما قانون اساسي همه حدودش، ثغورش، نفي‌اش، اثباتش، موضوعش، محمولش، نسبتش، قيودش بايد محفوظ باشد. غالباً كلمات رسول گرامي(ص) بمثابه قانون اساسي است، لذا آن سخنراني‌هايي كه در بيان نوراني حضرت امير است، گاهي چند صفحه حضرت سخنراني مي‌كردند نظير خطبه قاصعه و خُطَب ديگر، آن‌طور در فرمايشات رسول گرامي نيست، اين از آن خطبه‌هاي نادري است كه از آن حضرت رسيده است.

 

ماه رمضان؛ موسم وزش نسیم رحمت

فرمود: شما شنيده‌ايد كه گاهي نسيم مي‌وزد، همان‌طوري كه شب و روز يكسان نيست، سحر نسيم خاصّي دارد، روزگار هم اينچنين است.‌ چنين نيست كه هر عصر و مکانی يكسان باشد، گاهي نسيمي مي‌وزد: «إن لربّکم في ايام دهركم نفحات الا فتعرّضوا لها»[2] وقتي نسيم وزيد شما خود را در معرض آن نسيم قرار بدهيد؛اين يك اصل كلي است، اين اصل كلي را خطبه نوراني آخر شعبان تفسير مي‌كند، مي‌فرمايد شما شنيده‌ايد كه گاهي نسيم مي‌وزد، شنيده‌ايد وقتي نسيم مي‌وزد انسان بايد در معرض نسيم قرار بگيرد، خود را نپوشاند و كنار نرود، اينها را شنيده‌ايد؛ آن نسيم در ماه مبارك رمضان مي‌خواهد بوزد؛ اين پيش‌بيني هوا كه مي‌گويند يك توده هواي سرد يا گرم در آستانه آمدن است، دو روز يا سه روزدیگر مي‌رسد، اينها را ديده‌ايد؛ وجود مبارك حضرت آن هواي غيبي را پيش‌بيني كرد و فرمود:

 

يك نسيم خنك و سعادت‌بخشي می‌خواهد بوزد و آن ماه مبارك رمضان است، آماده‌باشيد؛ فرمود: «قد أقبل إليكم شَهر الله» ماه مبارك رمضان دارد مي‌آيد، او به شما رو كرده است، اين ماه، ماه خداست؛ همه ماه‌ها ماه خداست؛ همه زمين‌ها زمين خداست اما مي‌گويند سرزمين مكه سرزمين وحي است و حاجيان و معتمران وقتي وارد مي‌شوند مهمانان الهي‌اند، اينها جزء ضيوف‌الرحمانند، اين مربوط به زمينِ مهماني است، ماه مبارك رمضان زمان مهماني است. فرمود شما مهمان خداي سبحان هستيد: «قد أقبل إليكم شهرالله» و شما به مهماني خداي سبحان دعوت شديد: «دُعيتم فيه إلي ضيافة الله».[3]

شباهت انسان به فرشته با روزه‌داری

مي‌بينيد در كتاب‌‌هاي فقهي، بحث‌هاي عرفاني و اينها يا نيست يا بسيار كم است اما اين مسئله آنقدر شفاف و روشن است که در كتاب‌هاي فقهي ما هم آمده. بيان لطيفي را مرحوم صاحب جواهر در كتاب جواهر در بحث صوم دارد، همان بيان را مرحوم آقا سيّد محمدكاظم يزدي در كتاب عروه در بخش صوم مستحب دارد ،آن كه صاحب‌ جواهر در جواهر دارد و مرحوم آقا سيّد محمدكاظم در بحث روزه مستحبي دارد، تعبيري است كه از اين‌گونه خطبه‌ها استفاده شده. فرمودند در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي‌شود[4] فرشته كارش خوردن و نوشيدن و پاسخ به غرايز و امثال اينها نيست، انسان در ماه مبارك رمضان دعوت شده كه فرشته بشود، فرشته شدن ممكن است، يعني خوردن و خوابيدن، مزاحم نيست كه انسان فرشته بشود، اين بيان را يك فقيه دارد مي‌گويد، در رساله‌هاي عمليه ما مثل عروه آمده. شما وقتي به ديوان سنايي مراجعه مي‌كنيد- سنايي قبل از مولوي و حافظ و سعدي بود ـ حرف سنايي اين است كه:

تو فرشته شوي ار جهد كني از پي آنك
برگ توت است که گشتست به تدريج اطلس[5]

اين برگ توت مثل برگ كاهو نيست كه غذا باشد، اين نظير سبزي‌هاي خوراكي نيست، اين برگي است غير مأكول، اين برگ وقتي مكتب رفت ،نزد استاد رفت، مي‌شود پرنيان. ابريشم مگر چيست؟ اگر اين برگ را به استاد بدهيد، اين را پرنيان و ابريشم درست مي‌كند، اين پرنيان و حرير و ابريشم، اسماي يك چيز است، اينها چند چيز نيستند. به قول هاتف اصفهاني:

سه نگردد بريشم ار او را
پرنيان خواني و حرير و پرند

بگويي پارچه پَرندي يا حريري يا پرنياني، سه نمي‌شود بالأخره همان ابريشم است.حرف سنايي اين است كه ما در عالَمي زندگي مي‌كنيم که اگر اين برگ توت را به دست استاد بدهند، اگر برگ توت نزد معلّم برود، به مكتب برود، مي‌شود ابريشم.
وقتي يك برگ بي‌ارزش مي‌شود پرنيان پرارزش، چرا ما فرشته نشويم؟ مي‌شود فرشته شد و اين راه فرشتگي را اين بزرگان فقهي ما ذكر كردند، اين تنها يك نكته اخلاقي يا مثلاً عرفانيِ غير مستند نيست، وقتي فقيه نامي، مرحوم صاحب جواهر یا مرحوم آقا سيّد محمدكاظم يزدي در عروه می‌فرمايد: در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي‌شود، ما چرا فرشته نشويم؟!

 

لزوم بهره‌گیری جوان‌هااز رهنمودها و تجربیات بزرگان دینی

اين نسيم دارد مي‌وزد ،نوجوان‌هاي وجوان‌هاي ما حداكثر بهره را ببرند، اين جوان‌ها به تعبير اديبان، تند و تيزند اما از تيرِ تيز، كاري ساخته نيست وهرگز به شكار نمي‌رسد و شكار نمي‌كند مگر از كنار يك كمان منحني بگذرد و آن تربيتِ پير سالخورده است. يك جوان، تا استاد نبيند، تا پيري او را هدايت نكند، تا قد خميده‌اي او را رهبري نكند، اين هرگز به مقصد نمي‌رسد: «پير گردون نی ولي پير رشاد»[6] اين جوان يا اين نوجوان اگر اين معارف بلند پيران ديني ما را عنايت كنند كاملاً به مقصد مي‌رسند، به صيد مي‌رسند و شكار مي‌كنند، آنچه را بايد به آن دسترسي پيدا كنند دسترسي پيدا مي‌كنند وگرنه تيرِ تيز خشك را اگر شما رها كنيد اين چقدر مي‌تواند به مقصد برسد؟!

بيانات حضرت آيت الله جوادي آملي (دام ظله)
در جلسه درس اخلاق در ديدار با جمعی از دانشجويان و طلاب، قم؛ 13/4/92
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1]. من لا يحضره الفقيه، ج1، ص241.   [2]. بحارالانوار، ج68، ص221.   [3]. عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 295.   [4]. جواهر الکلام، ج  16، ص 182؛ العروة الوثقی(سيد محمد کاظم يزدی)، ج 2، ص 241.   [5]. ديوان سنايي، قصيده 90.   [6]. مثنوی معنوی، دفتر ششم، بخش 116.