آیا خدا با آفرینش خواسته خود را به ما نشان بدهد؟

آیا خدا با افرینش ، خود را به ما نشان داد ؟ چرا آدما با دیدن جهان خلقت یاد خالقش نمیفتند؟

 

پرسش:

چرا خدا خواست با آفرینش انسان خودش رو به مانشون بدهد ؟ اگر هدف از آفرینش این بوده ، چرا آدما با دیدن جهان خلفت یاد خالقش نمیفتند؟ و اگر هدف خلقت عبادت خدا بوده پس چرا همه ی انسان ها عابد خدا نیستند ؟ آیا هدف خلقت حاصل نشده است ؟

پاسخ(حجت الاسلام ایمانی):

۱ـ چه کسی گفته که خدا خواست خودش را به ما نشان دهد؟ اگر منظور شما بزرگوار حدیث قدسی « کنت کنزاً مخفیّاً و احببت ان اعرف فخلقت الخلق لکی اعرف.» می باشد، عرض می شود که از این حدیث چنین معنایی فهمیده نمی شود.

این حدیث می گوید: خدای تعالی ذاتاً اقتضای ظهور دارد؛    یعنی لازمه ی ذاتی خدا بودن، ظهور داشتن است. پس چون خدا ذاتاً اقتضای ظهور دارد، لذا خلق را آفرید. چون ظهور او در خلق اوست؛ و مخلوقات مظاهر اویند. لذا خدای تعالی از ازل مخلوق داشته و تا ابد نیز مخلوق خواهد داشت. چون محال است خدا، ظهور نداشته باشد. چرا که خدای بی ظهور، یعنی خدایی که خدا نیست. چون ظهور داشتن، عین ذات خداست. لذا خدای بی ظهور یعنی خدایی که خدا نیست.

مخلوقات در بیرون خدا نیستند. چون خدای نامحدود، بیرون ندارد. در درون خدا هم نیستند؛ چون خدای واحد محض، درون هم ندارد. جزء او هم نیستند؛ چون واحد محض، جزء هم ندارد. عین او هم نیستند. چون مخلوقات، کثیرند و او واحد محض است؛ و واحد محال است عین کثیر باشد. پس مخلوقات چیزی جز مظاهر خدا نیستند؛ همان گونه که مخلوقات ذهنی ما، ظهور اراده ی ما هستند. صور خیالی ما، نه بیرون از اراده ی ما هستند، نه درون اراده ی ما هستند نه جزء اراده ی ما هستند نه عین اراده ی ما، بلکه ظهور اراده ی ما هستند. « من عرف نفسه فقد عرف ربّه»

۲ـ فرموده اید: « چرا آدما با دیدن جهان خلفت یاد خالقش نمیفتن؟ »

آفرین بر شما؛ خوب فرمودید: « آدما». پس اگر کسی با دیدن مخلوقات یاد خدا نمی افتد، باید در آدم بودن خود شکّ کند. خدای تعالی هم در وصف چنین موجودات دو پایی فرمود: « أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُون‏ ـــــ آنها همچون چهارپایانند؛ بلکه گمراهتر! اینان همان غافلانند.» (الأعراف:۱۷۹)

از چه چیزی غافلند؟ از خدایی که مخلوقاتش نمودار شده است. و فرمود:

« أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاَّ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبیلا ـــــ آیا گمان مى‏برى بیشتر آنان مى‏شنوند یا تعقّل می کنند؟! آنان فقط همچون چهارپایانند، بلکه گمراهترند.» (الفرقان:۴۴)

در مقابل اینها چه کسانی هستند؟ آنهایی که تمام جهان هستی را آیات خدا می بینند و خدا را در مخلوقاتش شهود می کنند. در حقّ اینها هم فرمود:

« إِنَّ فی‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ (۱۹۰) الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ (۱۹۱) رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمینَ مِنْ أَنْصارٍ (۱۹۲) رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادی لِلْإیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ (۱۹۳) رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى‏ رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ ــــــــــــ مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‏هایی براى خردمندان است. (۱۹۰) همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده‏اند، یاد مى‏کنند؛ و در آفرینش آسمانها و زمین مى‏اندیشند؛ (و مى‏گویند:) بار الها! این را بیهوده نیافریده‏اى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! (۱۹۱) پروردگارا! هر که را تو به آتش افکنى، او را خوار و رسوا ساخته‏اى! و براى افراد ستمگر، هیچ یاورى نیست! (۱۹۲) پروردگارا! ما صداى منادى را شنیدیم که به ایمان دعوت مى‏کرد که: «به پروردگار خود، ایمان بیاورید!» و ما ایمان آوردیم؛ پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و بدیهاى ما را بپوشان! و ما را با نیکان بمیران! (۱۹۳) پروردگارا! آنچه را به وسیله پیامبرانت به ما وعده فرمودى، به ما عطا کن! و ما را در روز رستاخیز، رسوا مگردان! زیرا تو هیچ گاه از وعده خود، تخلف نمى‏کنى.» (آل عمران)

آری اگر کسی آدم باشد، ندای منادی را در وجود خودش و در درختان و ستارگان و ماه و خورشید و حیوانات و … به گوش عقل می شنود. و اگر آدمتر شد، آنگاه به چشم عقل می بیند، و اگر خیلی آدمتر شد، به گوش قلب می شنود؛ و اگر خیلی خیلی آدمتر شد، به چشم قلب می بیند. علامت آدم حسابی شدن همین است که فرد تسبیح موجودات را به گوش جان بشنود. بلی اگر کسی کالانعام باشد، از جهان چیزی جز جمادات و نباتات و … نمی بیند. امّا کسی مثل علّامه طباطبایی، گاه نمی تواند آب بنوشد. سیّدی بود که خانه ی آن بزرگوار به صورت افتخاری خدمت می کرد. وی نقل کرده که برای ایشان آب بردم، دیدم نگاه می کند و نمی خورد. خیال کردم که مویی یا مگسی یا چیزی در آب افتاده است. بردم آب را عوض کردم، باز دیدم نمی خورند. علّت را پرسیدم. علّامه فرمودند: تسبیح آب را می شنوم. دکتر احمدی، شاگرد علّامه طباطبایی می فرمودند: ایشان خانه ی ما که می آمدند ما یک چراغ علاء الدین روشن می نمودیم که شعله ای آبی رنگ داشت. علّامه با حالت ویژه ای جذب شعله ی آن چراغ می شدند و حالت معنوی خاصّی داشتند. گاو و خری مثل من که کارش خوردن و خوابیدن و و حمّالی کتاب و اطّلاعات است، روشن است که خدا را در مخلوقات مشاهده نمی کند. باید آدم بود تا خدا نما شد. این بیت جناب مولوی به امثال من بی معرفت است که: « گوش خر بفروش دیگر گوش خر ــ کین سخن را درنیابد گوش خر.» یعنی گوش جسمانی را، که مشترک بین انسان و حیوان است، بفروش و گوش انسانی بخر، که نوای توحیدی جهان را گوش جسمانی درک نمی کند. بلی اگر کسی آدم شود، آنگاه تمام جهان برایش مدرسه ی توحید می شود.

خداوند متعال می فرماید:

« أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبیحَهُ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِما یَفْعَلُون‏. ــــــــ آیا ندیدى تمام آنان که در آسمانها و زمینند براى خدا تسبیح مى‏کنند، و همچنین پرندگان به هنگامى که بر فراز آسمان بال گسترده‏اند؟! هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را مى‏داند؛ و خداوند به آنچه انجام می دهند داناست»( النور:۴۱)

دقّت فرمایید! خطاب به من و شما و دیگران می فرماید: « آیا ندیدی … ». یعنی باید ببینی، و اگر نمی بینی برو چشمت را عمل کن! امام حسین(ع) بر همین اساس فرمودند: « عَمِیتْ عَینٌ لَا تَرَاکَ ـــ کور باد چشمی که تو را نبیند.» یعنی آنکه خدا را نمی بیند، حقیقتاً چشم عقل و قلبش کور است.

خداوند متعال فرمود: « هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ ــــــ او با شماست هر جا که باشید و خداوند به آنچه می کنید بیناست» (الحدید:۴) و فرمود: «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ … ـــــــ خداوند نور آسمانها و زمین است … .»(نور:۳۵)

امّا کو چشمی که ببیند آن نور را؟!

امیرالموحدین علی(ع) نیز فرموده اند: «… هُوَ فِی الْأَشْیَاءِ عَلَى غَیْرِ مُمَازَجَهٍ خَارِجٌ مِنْهَا عَلَى غَیْرِ مُبَایَنَهٍ … دَاخِلٌ فِی الْأَشْیَاءِ لَا کَشَیْ‏ءٍ فِی شَیْ‏ءٍ دَاخِلٍ وَ خَارِجٌ مِنْهَا لَا کَشَیْ‏ءٍ مِنْ شَیْ‏ء ــــــ او در اشیاء است امّا نه به گونه ای که با آنها آمیخته باشد و خارج از آنهاست امّا نه به گونه ای که جدا از آنها باشد ؛‌ … داخل در اشیاء است امّا نه مثل داخل بودن چیزی در چیزی و خارج از اشیاء است امّا نه مثل خارج بودن چیزی از چیزی»(توحید صدوق، ص۳۰۶)

همچنین فرمود: « تو منزهی از هر نقصی ، همه چیز را پر کرده ای و از همه چیز جدایی ؛ پس چیزی فاقد تو نیست و تو هر چه بخواهی انجام می دهی. بزرگی ای کسی که هر چه به فهم آید آفریده ی توست و هر چه محدود است مخلوقت.»(اثبات الوصیه، ص۱۰۷)

امّا ما از بس بیگانه از خود و غرق در غرایزیم بی خبریم از آنکه با ماست؛ لکن آنها که چشم دل باز کرده اند، همه ی جهان را پر از نور خدا می بینند؛ و همه ی موجودات را ذاکر الله می یابند.

۳ـ فرموده اید: « و اگر هدف خلقت عبادت خدا بوده پس چرا همه ی انسان ها عابد خدا نیستن؟»

هدف از خلقت تک تک موجودات، عبادت خداست؛ و هیچ موجودی نیست که عبادت خدا نکند. حتّی کفّار هم عبادت خدا می کنند بی آنکه بدانند. آنها هم در مقام تکوین، عبد خدا هستند و وجودشان تسبیح خدا می گوید. البته مکلّف هستند که در ظاهر نیز عبادت کنند؛ اگر عبادت نکردند، آنگاه خداوند متعال آنها را می سپارد به سگ دست آموز خود ابلیس تا آنها را در مسیر امتحان انسانها به کار گیرد. ابلیس و تمام گمراهان، چه بخواهند و چه نخواهند، ابزار امتحان خدا هستند؛ و بندگی آنها به همین است. سگ خانه، در بند صاحب خانه بوده، بنده ی صاحب خانه است؛ لکن بندگی او به این است که نگهبان خانه باشد تا کسی بی اذن صاحب خانه وارد خانه نشود. امّا سگ، هر اندازه هم که خوب باشد، سگ است، و داخل خانه راهش نمی دهند. « وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ ـــــ و هر کس از یاد رحمان روى‏گردان شود شیطان را به سراغ او می فرستیم پس همواره قرین اوست.» (الزخرف:۳۶) بی چاره ابلیس توهّم کرده که با خدا در ستیز است، در حالی که سگ دست آموز خدا شده و به اذن خدا کار می کند، بی آنکه بداند. محال است موجودی بتواند بند خود با خدا را پاره کرده از بندگی خدا بیرون رود؛ بلکه هر موجودی بنده ی خداست؛ لکن مختار است که بنده ی درون خانه باشد یا سگ بیرون خانه.

۴ـ فرموده اید: « آیا هدف خلقت حاصل نشده است ؟ »

هدف خلقت، وجود اقدس احمد مختار، محمّد مصطفی ـ صلوات الله علیه و آله ـ است، که اوّل مخلوق خداست. لذا فرمود: « لولاک لما خلقت الافلاک ـــ اگر تو نبودی، افلاک را خلق نمی کردم.» اوست عبد الله بلکه برتر از عبد الله، اوست عبده.