آيا حضرت علی اكبر(ع) ازدواج كرده بود؟
در هيج يك از منابع و اسناد تاريخي نامي از همسر يا همسران آن حضرت به ميان نيامده است. تنها گزارشي مجمل در اختيار ما است كه دلالت ميكند ايشان كنيزي داشته‌اند اما همانگونه كه اشاره شد، نام وي نيز در تاريخ ثبت نشده است. در مورد فرزندان ايشان نيز همين مسئله وجود دارد اما بر اساس برخي گزارش‌هاي تاريخي، كنية آن حضرت «ابوالحسن» بوده است. اگرچه كنيه‌ها در فرهنگ عربي لزوماً بيانگر نسبت‌هاي خانوادگي نيستند، مي‌توان احتمال داد كه او فرزندي به نام «حسن» داشته است. شاهد صدق اين احتمال، روايت احمد‌بن‌‌محمدبن‌ابي‌نَصر بَزَنْطِي از امام رضا عليه السلام است كه نشان مي‌دهد علياكبر عليه السلام كنيزي داشته و از او صاحب فرزند شده است.[1]
افزون بر اين، جملة ديگري از امام صادق عليه السلام در زيارت علياكبر وجود دارد كه احتمال فوق را بيشتر تقويت ميكند: صلّي الله عليك وعلي عترتك واهل بيتك وآبائك وأبنائك واُمّهاتك الأخيار الّذين أذهب اللهُ عنهم الرِّجسَ وطَهَّرهم تطهيراً؛[2] «درود و تحيات خداوند بر تو و خاندان و خانواده و پدران و پسران و مادران پاك تو باد. همان [خانداني] كه خداوند پليدي را از آنان دور كرده و پاك و مطهرشان قرار داده است».
با دقت در اين فراز از زيارت‌نامه نكات مهمي به دست مي‌آيد:
الف) در اين زيارت شريف، تعبير «ابنائك» به‌صورت جمع به كار رفته است و طبق قواعد زبان عربي، بر بيش از دو تن صدق ميكند؛ درنتيجه از آن برمي‌آيد كه علياكبر(ع) بيش از دو پسر داشته است.
ب) دربارة اينكه مراد از كلمة «أبنائك» تنها فرزندان صُلبي است، يا همة بازماندگان از نسل آن بزرگوار، دو احتمال وجود دارد؛ اما احتمال نخست قوي‌تر است؛ زيرا واژة «ابن» در زبان عرف، بر فرزند صُلبي انسان دلالت ميكند.[3]
ج) همچنين واژة «عترت»، كه به معناي ذُريه و خانواده است، گواه آن است كه علياكبر تشكيل خانواده داده بود؛ وگرنه استعمال اين واژه صحيح به‌شمار نمي‌رفت. به‌هرروي صدور اين جمله از امام، كه آگاه به مفاهيم لغت و قوانين بلاغت و مقتضيات كلام عرب است، قويترين شاهد بر اين مدعاست.[4]
شاید این مطالب را هم بپسندید:
پي نوشت: ———-
[1]. احمدبن‌محمدبن‌ابي‌نصر بَزَنْطِي از امام رضا عليه السلام پرسيد: آيا امكان دارد مردي هم‌زمان با يك زن و اُمّ‌وَلدِ پدر آن زن ازدواج كند؟ (ام‌ولد كنيزي را گويند كه از ارباب خود داراي فرزند شده باشد.) امام فرمود: اشكالي ندارد. بَزَنْطِي گفت: به ما خبر رسيده كه حضرت علي‌بن‌الحسين (امام سجاد عليه السلام) با دختر امام حسن عليه السلام و اُم‌وَلدِ پدر او (يعني اُم‌وَلد امام مجتبي عليه السلام) ازدواج كرده است؟ حضرت فرمود: چنين نيست؛ بلكه وي (امام سجاد عليه السلام)، دختر امام حسن عليه السلام و اُمّ‌ولدِ علي‌بن‌الحسين عليه السلام را كه نزد شما كشته محسوب مي‌شود (يعني همسر حضرت علياكبر) را به ازدواج خود درآورد (كليني، الفروع من الكافي، ج5، باب «الرجل يتزوج المرئة ويتزوج ام‌ولد ابيها»، ص361). چنان‌كه گفتيم، «اُم‌ولد» به هر كنيزي اطلاق نمي‌شود؛ مگر اينكه آن كنيز از مولاي خود داراي فرزندي شده باشد. اين حديث شاهد روشني است بر اينكه حضرت علياكبر عليه السلام صاحب كنيزي بوده كه براي او فرزند آورده است (عبدالرزاق مقرم، علي الاكبر، ص19ـ20).
[2]. ابن‌قولويه قمي، كامل الزيارات، ص416.
[3]. عبدالرزاق مقرم، علي الاكبر، ص20ـ21.
[4]. همان، ص21.
انوار طاها
